Kwitnie do przymrozków, wygląda bajecznie. Ale kryje mroczny sekret

Bieluń, zwany także daturą, swojego czasu był bardzo popularną rośliną w Polsce. Wiele osób miało ją w ogrodzie lub w doniczkach na balkonach i tarasach. Teraz wiele osób zrezygnowało z jego uprawiania, a szkoda, bo jest naprawdę przepiękny! Wygląda jak z egzotycznej wyspy, a wcale nie potrzebuje szczególnej pielęgnacji, by się wspaniale rozwijać. Trzeba jednak uważać – jest bardzo mocno trujący!
- Datura – egzotyczna ozdoba balkonu
- Uprawa na balkonie i tarasie – datura i brugmansja
- Pielęgnacja – podlewanie, nawożenie, cięcie
- Zimowanie i zagrożenia
- Dlaczego warto uprawiać datury?
Datura – egzotyczna ozdoba balkonu
Datura, znana również jako bieluń, to jednoroczna roślina pochodząca prawdopodobnie ze Środkowej Ameryki, dziś uprawiana w wielu rejonach świata, w tym w Polsce. Charakteryzuje się wzniesionymi, kielichowatymi kwiatami w kształcie trąbek, które mogą osiągać około 10 cm długości, czasem mają trójkątne zakończenia płatków. Kwiaty, wybarwione na biało, żółto, czerwono lub fioletowo, często wydzielają delikatny zapach, chociaż bywają też odmiany bezwonnej.
Liście datury są soczyście zielone, około 30 cm długości, jajowate, z wyraźnymi ząbkami na brzegach, pokryte miękkim kutnerem przy unerwieniu i ogonkach. Owocem są torebki wypełnione nasionami – kolczaste lub gładkie, owłosione. Cała roślina jest silnie trująca; od starożytności używano jej w rytuałach i jako środek halucynogenny. Spożycie nasion może być śmiertelne, a objawom zatrucia towarzyszą omamy i ciężkie problemy neurologiczne.

Uprawa na balkonie i tarasie – datura i brugmansja
Daturę warto sadzić w dużej skrzynce lub donicy – najlepiej na słonecznym lub lekko zacienionym stanowisku, chronionym przed silnym wiatrem. Gleba powinna być żyzna, próchniczna, o odczynie lekko kwaśnym lub obojętnym (pH 6–7,5), i stale umiarkowanie wilgotna, bez przelania. Datura pojedyncza (Datura metel) osiąga około 70 cm wysokości i kwitnie do pierwszych przymrozków; dostępne są odmiany o kwiatach białych, żółtych lub czerwonych.
Natomiast brugmansja (zwana też daturą drzewiastą) to wieloletni krzew, który w domowych warunkach rośnie do 2 m i charakteryzuje się zwisającymi, często pachnącymi kwiatami o długości 30–45 cm. Brugmansja złocista (B. aurea) i czerwona (B. sanguinea) lub powabna (B. suaveolens) są ozdobą tarasów – ich kwiaty mogą pojawiać się także zimą, zwłaszcza w przeszklonych oranżeriach.
Rośliny sadzi się na głębokość odpowiadającą tej w doniczce produkcyjnej. Donica powinna mieć drenaż i być odpowiednio duża – dla jednej brugmansji minimum 10 l, dla większych okazów 40 l. Po posadzeniu należy obficie podlać, a później dbać o regularne podlewanie – szczególnie w upalne dni.
Pielęgnacja – podlewanie, nawożenie, cięcie
Podlewamy rośliny tak, by podłoże pozostało stale wilgotne, ale nie mokre; w upały podlewamy częściej, według przesuszenia wierzchniej warstwy ziemi. Brugmansje wymagają nawożenia co około 4 dni – używamy nawozów wieloskładnikowych zawierających azot, fosfor, potas oraz mikroelementy; nawożenie przerywamy we wrześniu. Wiosną i latem warto stosować nawozy płynne lub granulowane przeznaczone dla roślin doniczkowych. Datura jednoroczna potrzebuje umiarkowanego nawożenia – sprawdzi się nawożenie płynne co dwa tygodnie.
Oba rodzaje roślin można rozmnażać przez sadzonki. W przypadku brugmansji wybiera się około 20 cm fragmenty pędów z wierzchołka, z co najmniej trzema liśćmi; sadzonkę zanurza się w ukorzeniaczu, a następnie umieszcza w mieszance torfu i piasku, nakrywając folią perforowaną. Po ukorzenieniu, zazwyczaj po miesiącu, przesadza się do ziemi ogrodniczej. Sadzonki datury jednorocznej można wysiewać wiosną lub wykorzystywać nasiona.
Zimowanie i zagrożenia
Datura jednoroczna nie zimuje – po pierwszych przymrozkach roślinę należy usunąć z donicy. Brugmansje z kolei wymagają osłony i ostrożności. Przed pierwszymi chłodami przenosimy je do jasnego i chłodnego pomieszczenia (5–10 °C), np. na werandę lub klatkę. Podlewamy rzadziej, dbając o to, by podłoże nie wyschło całkowicie. W domu mogą kwitnąć także zimą – jednak wymagają ograniczonego nawożenia.
Podczas prac pielęgnacyjnych – przesadzania, przycinania i zbioru kwiatów – konieczne jest noszenie rękawic ochronnych. Wszystkie części rośliny są toksyczne, a kontakt z sokiem może wywołać podrażnienia lub poważniejsze objawy zatrucia.
Dlaczego warto uprawiać datury?
Choć wymagają nieco większej uwagi niż przeciętne rośliny balkonowe, ich kwiaty przyciągają wzrok, a zapach (w przypadku wielu odmian brugmansji) tworzy wyjątkową atmosferę letnich wieczorów. Lejkowate, często duże kwiaty uatrakcyjniają kompozycje balkonowe przez całe lato. Datura jednoroczna sprawdza się dobrze w pojemnikach grupowych, a brugmansje – jako centralny punkt dużego tarasu.
Mocne uderzenie asketyki barwnej datury i brukmansji tworzy dekorację równie spektakularną, co inne egzotyczne rośliny – a przy odpowiedniej pielęgnacji mogą zachwycać przez wiele miesięcy. Poza stroną estetyczną, obie rośliny stanowią również ciekawy temat do nauki o roślinach trujących – i inspirację do zachowania ostrożności podczas pielęgnacji.