Niebezpieczna jak ogień. Coraz więcej Polaków ląduje przez nią w szpitalu
Barszcz Sosnowskiego, należący do rodziny selerowatych, to wyjątkowo inwazyjny chwast, który z roku na rok coraz intensywniej rozprzestrzenia się na terenie całej Polski. Obecnie jego obecność odnotowuje się we wszystkich województwach. Roślinę tę można spotkać przede wszystkim na terenach nieużytkowanych przez człowieka, takich jak łąki, odłogi, przydroża czy brzegi rzek i jezior. Coraz częściej jednak pojawia się również na polach uprawnych, pastwiskach, w ogrodach, a nawet w miejskich parkach, stanowiąc poważne zagrożenie dla lokalnych ekosystemów i bezpieczeństwa ludzi.
- Czym jest barszcz Sosnowskiego?
- Objawy oparzenia barszczem Sosnowskiego
- Jak uniknąć oparzenia?
- Jak zwalczać barszcz Sosnowskiego?
Czym jest barszcz Sosnowskiego?
Barszcz Sosnowskiego uznawany jest za jedną z najbardziej niebezpiecznych i toksycznych roślin występujących na terenie Polski. Jego obecność stwarza realne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia ludzi. Roślina zawiera substancje o działaniu światłouczulającym, które mogą wywoływać silne reakcje fotoalergiczne i fototoksyczne, zwłaszcza po bezpośrednim kontakcie ze skórą – na przykład poprzez dotknięcie łodygi lub liści.
Toksyczne związki chemiczne obecne są w soku, olejkach eterycznych oraz dojrzałych owocach barszczu Sosnowskiego. Ich głównym działaniem jest tzw. fotosensybilizacja, czyli zwiększenie wrażliwości skóry na działanie promieniowania słonecznego. W praktyce oznacza to, że nawet krótki kontakt z rośliną, w połączeniu z ekspozycją na światło słoneczne, może prowadzić do poważnych oparzeń skóry, pęcherzy i długotrwałych zmian dermatologicznych.
Warto dodać, że barszcz Sosnowskiego był w przeszłości uprawiany w Polsce jako roślina pastewna. W latach 80. XX wieku stanowił surowiec do produkcji paszy dla bydła. Z czasem jednak, ze względu na jego silnie toksyczne właściwości i niekontrolowane rozprzestrzenianie się, zrezygnowano z jego uprawy. Obecnie stanowiska barszczu podlegają zwalczaniu, a kontakt z rośliną jest zdecydowanie odradzany.
Objawy oparzenia barszczem Sosnowskiego
Szkodliwe substancje chemiczne zawarte w soku oraz w wydzielinie włosków gruczołowych barszczu Sosnowskiego reagują ze skórą człowieka pod wpływem promieniowania słonecznego UVA i UVB, wywołując ciężkie oparzenia II, a nawet III stopnia. Pierwsze objawy – zaczerwienienie, pieczenie oraz powstawanie pęcherzy wypełnionych płynem surowiczym – pojawiają się zwykle w ciągu 24 godzin od kontaktu i z czasem stają się coraz bardziej nasilone.
Stan zapalny skóry utrzymuje się zazwyczaj przez około trzy dni, choć zmiany mogą goić się znacznie dłużej. Co istotne, miejsca dotknięte oparzeniem stają się trwale wrażliwe na promieniowanie UV i mogą reagować na słońce jeszcze przez wiele miesięcy, a nawet lat po ekspozycji. Z tego względu osoby poszkodowane powinny stosować kremy z wysokim filtrem UV i unikać bezpośredniego nasłonecznienia, aby zapobiec dalszym uszkodzeniom skóry.
Kontakt z barszczem Sosnowskiego wiąże się również z innymi zagrożeniami zdrowotnymi. Toksyczne związki zawarte w roślinie mogą powodować podrażnienie dróg oddechowych, łzawienie oczu i zapalenie spojówek, a także bóle głowy, nudności i wymioty. Objawy te mogą wystąpić nawet bez fizycznego dotknięcia rośliny – wystarczy przebywanie w jej bezpośrednim sąsiedztwie w gorące dni, gdy olejki eteryczne unoszą się w powietrzu.
Jak uniknąć oparzenia?
Aby uniknąć poparzenia barszczem Sosnowskiego, kluczowe jest zachowanie szczególnej ostrożności w jego pobliżu. Nigdy nie dotykaj ani nie zrywaj tej rośliny gołymi rękami – zawsze używaj rękawic ochronnych. Jeśli przebywasz w rejonie występowania barszczu, zadbaj o odpowiednią ochronę skóry i dróg oddechowych: noś odzież z materiałów nieprzepuszczających soków roślinnych, stosuj okulary przeciwsłoneczne oraz kremy z filtrem UV. Pamiętaj, że dzieci są szczególnie narażone na toksyczne działanie tej rośliny, dlatego należy unikać spacerów z najmłodszymi w miejscach, gdzie barszcz może występować. Ważne: nigdy nie wykorzystuj tej rośliny do przygotowywania potraw – jest silnie trująca.
W przypadku kontaktu z sokiem rośliny należy jak najszybciej przemyć skórę letnią wodą z mydłem, aby usunąć toksyczne substancje. Odzież i przedmioty, które miały kontakt z barszczem, powinny zostać dokładnie uprane lub zdezynfekowane. Jeśli na skórze pojawią się pęcherze wypełnione surowiczym płynem, nie należy ich przebijać. Zamiast tego można stosować miejscowo maści kortykosteroidowe oraz chłodne okłady z lodu – koniecznie przez materiał, aby nie dotykać skóry bezpośrednio.
W przypadku kontaktu soku roślinnego z oczami należy natychmiast przepłukać je dużą ilością wody i jak najszybciej udać się do okulisty, chroniąc oczy przed światłem. Jeśli pojawią się objawy poważnego poparzenia, duszności lub inne zaburzenia ogólne, niezbędne jest wezwanie pomocy medycznej. Niezależnie od nasilenia objawów, przez co najmniej 48 godzin po kontakcie ze skórą należy unikać ekspozycji na słońce – nawet jeśli objawy nie są jeszcze widoczne. Światło UV może znacząco pogorszyć stan skóry i nasilić działanie toksyn.
Jak zwalczać barszcz Sosnowskiego?
Aby skutecznie ograniczyć rozprzestrzenianie się barszczu Sosnowskiego i zminimalizować koszty jego zwalczania, niezbędne jest podejmowanie działań profilaktycznych. Kluczowym elementem jest regularne monitorowanie znanych stanowisk występowania rośliny, szczególnie na terenach o podwyższonym ryzyku – takich jak obrzeża pól uprawnych, pobocza dróg, brzegi rzek, rowy melioracyjne oraz nieużytki rolne. Szybka identyfikacja nowych ognisk pozwala na podjęcie interwencji zanim dojdzie do masowego rozwoju rośliny.
W sytuacji, gdy działania zapobiegawcze okażą się niewystarczające, a barszcz Sosnowskiego pojawi się na nowych obszarach, należy zastosować metody mechaniczne i chemiczne zwalczania. Do działań mechanicznych zaliczamy: podcinanie korzeni na głębokości około 10–15 cm, koszenie całych roślin, usuwanie baldachów kwiatowych oraz ścinanie nadziemnych części rośliny przed jej zakwitnięciem. Zabiegi te należy powtarzać 2–3 razy w sezonie wegetacyjnym, aby skutecznie osłabić roślinę i zapobiec jej dalszemu rozmnażaniu. W trudniejszych przypadkach zaleca się zastosowanie środków chemicznych – głównie herbicydów zawierających glifosat lub inne substancje aktywne dopuszczone do użycia w walce z gatunkami inwazyjnymi.
Podczas wykonywania jakichkolwiek prac związanych z barszczem Sosnowskiego, konieczne jest zachowanie maksymalnych środków ostrożności. Ze względu na wysoką toksyczność rośliny, wszystkie czynności powinny być wykonywane w pełnym stroju ochronnym – w tym w kombinezonie, rękawicach, okularach oraz masce osłaniającej drogi oddechowe. Wysoka temperatura oraz bezpośrednie działanie promieni słonecznych dodatkowo zwiększają ryzyko poparzeń i reakcji alergicznych, dlatego prace należy planować w warunkach umiarkowanej pogody i unikać pełnego nasłonecznienia.
Źródła:
- https://www.gov.pl/web/psse-monki/barszcz-sosnowskiego
- https://www.doz.pl/czytelnia/a17541-Barszcz_Sosnowskiego__smiertelne_niebezpieczenstwo_na_polskich_lakach
- https://przechlewo.pl/strona/barszcz-sosnowskiego