Ten kwiat znów jest hitem na balkonach – a jego pielęgnacja to banał
Kiedy maj osiąga swój szczyt, a „Zimni ogrodnicy” na dobre opuszczają nasze ogródki, wiele roślin lubiących ciepło – takich jak niecierpki – przenosi się z parapetów do ziemi. Te kwiaty, dzięki swojej żywej kolorystyce, stają się ważnym elementem letnich aranżacji na rabatach oraz w skrzynkach balkonowych. Ich uprawa nie jest skomplikowana – wystarczy regularna pielęgnacja, aby różne gatunki niecierpków, w tym popularny niecierpek nowogwinejski czy odmiany wywodzące się od Impatiens walleriana, zaczęły intensywnie kwitnąć i bujnie się rozwijać.
- Niecierpki: ciekawostki o roślinach samosiejkach
- Niecierpki: barwne piękno i łatwa pielęgnacja
- Charakterystyka niecierpka nowogwinejskiego
- Inwazyjny niecierpek himalajski w Europie
- Niecierpki: różnorodność i znaczenie w ekosystemie
- Jak uprawiać niecierpki w domu?
- Jak rozmnażać niecierpki w domu?
- Niecierpki: piękno i delikatność w ogrodzie
Niecierpki: ciekawostki o roślinach samosiejkach
Rodzaj Impatiens jest częścią rodziny niecierpkowatych i obejmuje setki gatunków występujących głównie w Azji oraz Afryce. Jedyną bliską krewną w tej rodzinie jest Hydrocera triflora – roślina bagienna żyjąca w ciepłym klimacie południowej Azji. Samo określenie „Impatiens” wywodzi się z łaciny i oznacza „niecierpliwy”, co odnosi się do unikalnego mechanizmu rozsiewania nasion.
W odróżnieniu od innych gatunków roślin, które polegają na wietrze bądź zwierzętach, niecierpki stosują autochorię, czyli samoczynne rozsiewanie. W torebkach nasiennych wzrasta ciśnienie, które prowadzi do ich gwałtownego pęknięcia przy najmniejszym dotyku. W rezultacie nasiona są wyrzucane nawet na kilka metrów od rośliny macierzystej.
W polskiej florze występuje jeden lokalny przedstawiciel tego rodzaju – niecierpek pospolity, czyli Impatiens noli-tangere, którego nazwa oznacza dosłownie „nie dotykaj mnie”. Oprócz niego można spotkać również gatunki pochodzące z Azji, które z czasem stały się inwazyjne. Niecierpek drobnokwiatowy (Impatiens parviflora) stanowi już poważne zagrożenie dla lokalnej flory leśnej, podobnie jak pochodzący z Himalajów niecierpek gruczołowaty (Impatiens glandulifera) czy pomarańczowy (Impatiens capensis).
Sprawdź również, jak uprawiać begonię zwisającą na balkonie tutaj.
Niecierpki: barwne piękno i łatwa pielęgnacja
Wśród prawie tysiąca rodzajów niecierpków, wiele z nich znalazło swoje miejsce w ogrodnictwie dekoracyjnym – od balkonów po klomby. Są one szczególnie cenione za długi czas kwitnienia, zwarty pokrój i prostą pielęgnację. Niektóre odmiany, jak niecierpek nowogwinejski (Impatiens hawkeri), przyciągają uwagę nie tylko kolorowymi kwiatami, ale także efektownymi liśćmi.
Nazwa Impatiens walleriana została nadana na cześć misjonarza Horacego Wallera, który odkrył ten gatunek w Afryce Wschodniej. Często błędnie określa się go jako „niecierpek waleriana” – myląc nazwę z walerianą. To typowy przykład etymologii ludowej.
Niecierpek sułtański, czyli wspomniany Impatiens walleriana, przyczynił się do powstania wielu hybryd. Kwitnie w szerokiej gamie kolorów – od bieli, poprzez różne odcienie różu, czerwieni, aż po pomarańcz. Niektóre odmiany mają kwiaty dwukolorowe, a liście – zielone i sercowate – często mają kolorowe przebarwienia na spodzie.
Godne uwagi odmiany to m.in.:
- ‘Victorian Rose’ – półpełne, intensywnie różowe kwiaty
- ‘Blackberry Ice’ – pełne kwiaty w kolorze fuksji z żółtym obrzeżeniem liści
- ‘Candy’ – seria odmian o dużych kwiatach i różnorodnej kolorystyce
- ‘Elfin’ – jaskrawe pojedyncze kwiaty, także w wersjach wielobarwnych
Przeczytaj także: TOP 3 najlepsze iglaki na balkon. Oto drzewka idealne do donicy
Charakterystyka niecierpka nowogwinejskiego
W zestawieniu z Impatiens walleriana, niecierpek nowogwinejski charakteryzuje się bardziej intensywnym wzrostem, szerszymi liśćmi oraz większymi kwiatami. Chociaż również rozmnaża się samodzielnie, nie jest odporny na niskie temperatury i nie przetrwa zimy w gruncie w polskim klimacie. Może jednak bez problemu zimować w domu, jeśli zapewni mu się temperaturę 15–18°C. Cena jednej sadzonki wynosi około 7 zł.
Wśród popularnych odmian znajdują się:
- ‘Color Power Red’ – kwiaty w intensywnym czerwonym kolorze, bardzo obfite
- ‘Petticoat Fire’ – pomarańczowoczerwona barwa
- ‘Petticoat White’ – kwiaty w śnieżnobiałym kolorze
Inwazyjny niecierpek himalajski w Europie
Impatiens glandulifera, określany również jako niecierpek himalajski bądź Roylego, może osiągnąć wysokość nawet do 3 metrów. Mimo że początkowo pojawił się w Europie jako ogrodowa ciekawostka, z czasem rozprzestrzenił się do tego stopnia, że w wielu regionach jego uprawa została zabroniona. Charakteryzuje się różowymi kwiatami i szybko się rozprzestrzenia dzięki pękającym torebkom nasiennym.
Niecierpki: różnorodność i znaczenie w ekosystemie
Impatiens noli-tangere, znany również jako niecierpek pospolity, jest rodzimym gatunkiem, który preferuje zacienione i wilgotne miejsca leśne. Jego torebki nasienne są bardzo czułe na dotyk, co powoduje, że nasiona są wyrzucane daleko od rośliny macierzystej.
Impatiens balsamina ma swoje korzenie w Azji Południowej i poza swoim naturalnym środowiskiem może stać się inwazyjny. Kwiaty tej rośliny mogą mieć różne barwy – od białej do purpurowej – i dekorują ogród przez całe lato.
Impatiens parviflora, czyli niecierpek drobnokwiatowy, dotarł do Europy już w XIX wieku. Obecnie w Polsce często występuje w lasach i może być używany jako roślina okrywowa, zwłaszcza w zacienionych miejscach.
Jak uprawiać niecierpki w domu?
Hodowla niecierpków jest dość prosta. Lubią one miejsca dobrze oświetlone, ale z osłoną przed intensywnym południowym słońcem. Od wiosny do jesieni potrzebują regularnego podlewania – ziemia powinna być stale wilgotna, unikając przesuszenia. Najlepiej rozwijają się w temperaturach między 18 a 24°C. Gdy jest cieplej, warto zwiększyć wilgotność powietrza. Gwałtowne zmiany temperatury i ekstremalne jej wartości powodują osłabienie rośliny, co objawia się więdnięciem i żółknięciem liści.
Jak rozmnażać niecierpki w domu?
Niecierpki można z łatwością rozmnażać wiosną, pobierając szczytowe części pędów. Umieszcza się je w niewielkich doniczkach z mieszanką torfu i piasku. Po paru tygodniach, gdy wypuszczą korzenie, można je przesadzić na miejsce docelowe – do doniczek lub na rabaty.
Można je również rozmnażać z nasion. Trzeba jednak pamiętać, że rośliny o pełnych kwiatach nie powtórzą swoich właściwości po wysianiu – takie odmiany można rozmnażać jedynie wegetatywnie. Kultywary bowiem dziedziczą cechy gatunkowe, a nie selektywnie uzyskane cechy ozdobne.
Niecierpki: piękno i delikatność w ogrodzie
Niezależnie od rodzaju, niecierpki świetnie sprawdzają się jako rośliny okrywowe – niskie, gęsto rosnące, ozdobne. Odmiany karłowate dorastają do 20–25 cm, podczas gdy większe mogą osiągać nawet 1 metr wysokości. Wyjątkiem jest niecierpek himalajski, osiągający imponujące wymiary.
Te rośliny są bardzo wrażliwe na niskie temperatury – nie tolerują przymrozków, dlatego ich obecność w ogrodzie kończy się wraz z nadejściem jesieni. Sadzenie na zewnątrz powinno mieć miejsce dopiero po 15 maja. Przezimowanie jest możliwe jedynie w pomieszczeniach o temperaturze powyżej 10°C – na zewnątrz rośliny nie przeżyją.