Poznajesz tę roślinę? Ogrodnicy ją kochają, bo zakwita wtedy, gdy inne milczą
Wkrótce różaneczniki dodadzą blasku wczesnowiosennym ogrodom i swoim imponującym kwitnieniem poruszą wiele serc. Właśnie trafiły do centrów ogrodniczych, zachęcając klientów soczystą zielenią swoich wiecznie zielonych liści. Ich jeszcze nie w pełni rozwinięte pąki stanowią pewną tajemnicę, którą pragnie się rozwiązać w przydomowym ogrodzie. Kwiaty rododendronów mają bowiem niezwykłe kształty i barwy.
- Różanecznik: krzew ozdobny do ogrodu i na balkon
- Azalia i różanecznik: kluczowe różnice
- Kolorowe i mrozoodporne odmiany różanecznika
- "Różaneczniki jakuszimańskie i ich odmiany"
- Jak prawidłowo sadzić różaneczniki?
- Jak prawidłowo sadzić rododendrony?
- Uprawa i pielęgnacja różaneczników i azalii
- Jak rozmnażać różaneczniki w ogrodzie?
- Rozmnażanie różanecznika: Praktyczne metody
- Jak prawidłowo nawozić rododendrony?
Różanecznik: krzew ozdobny do ogrodu i na balkon
Różanecznik to roślina w formie krzewu, czasami drzewa, wywodząca się z rodziny wrzosowatych. Większość odmian różaneczników rozwija się w ciepłych, górskich obszarach Europy, Azji oraz Ameryki Północnej. Rododendron przyrasta raczej powoli i swój standardowy kształt osiąga po kilkunastu, a czasami nawet po kilkudziesięciu latach. Najlepiej rozwija się w morskim klimacie, z równomiernymi opadami w ciągu roku. Krzew ten unika zbyt wysokich lub zbyt niskich temperatur. Większość różaneczników to wiecznie zielone rośliny ozdobne, bardzo efektowne podczas kwitnienia, które przypada na wiosnę i lato. Różanecznik zakwita w różnych tonacjach żółtego, pomarańczowego, różowego, czerwonego, fioletowego i brzoskwiniowego. Jego koszt waha się od kilkunastu do kilkudziesięciu złotych.
Nazwa rododendron jest często stosowana zamiennie z terminami różanecznik oraz azalia. W dawnej nomenklaturze różaneczniki były nazywane azaliami i nazwa ta miała swoje uzasadnienie w ogrodnictwie, jednak systematyka botaniczna zaniechała tej praktyki. Pod względem botanicznym różanecznik to łacińska nazwa rodzaju, obejmującego zarówno różaneczniki, jak i azalie. różanecznik dzieli się na trzy kategorie: azalie, azalie japońskie i różaneczniki. Choć termin różanecznik bywa używany jako synonim słowa rododendron, azalia w praktyce ogrodniczej odnosi się do innego krzewu, również należącego do rodzaju rododendron. Oba te gatunki dostępne są również w doniczkach (koszt około 30 złotych), co umożliwia ich posadzenie na balkonie.
Azalia i różanecznik: kluczowe różnice
Azalia różni się od różanecznika kilkoma cechami. Tradycyjna azalia posiada liście sezonowe i zrzuca je na zimę. Azalia gandawska była pierwszą, która została wprowadzona do uprawy, wyhodowana w 1815 roku z nasion rhododendron arboretum, zebranych w Neapolu. Azalia to niewielki krzew, podobnie jak różanecznik, posiadający wiele interesujących odmian. Azalia japońska jest mniejsza i tylko częściowo traci liście na zimę. W swoim naturalnym środowisku azalia japońska rośnie w górach i na wyspach. Liście azalii zmieniają kolor jesienią na żółty, pomarańczowy, czerwony i brązowy. Azalia i azalia japońska zaczynają kwitnienie około dwa tygodnie wcześniej niż różanecznik. Zakres kolorów kwiatów azalii jest większy niż w przypadku różaneczników. Azalia potrzebuje również więcej światła niż różanecznik. Krzew ten można uprawiać w doniczce na balkonie. Różanecznik zachowuje liście zimą.
Kolorowe i mrozoodporne odmiany różanecznika
Najświeższe odmiany różanecznika, poza pięknymi kwiatami, mają również efektownie zabarwione liście. Srebrzysto-szarym kutnerem wyróżnia się na przykład różanecznik odmiany golfer o jasnoróżowych kwiatach oraz odmiany silbervelours. Odmiany różanecznika queen bee i rusty dane mają liście kremowe lub beżowe. Odmiany z pomarańczowo-czerwonymi liśćmi to wielkokwiatowe hybrydy. Jasnobrązowe liście posiadają różaneczniki best late o białych kwiatach. Fioletowy spód liści wyróżnia odmiany burletta o czerwonych kwiatach. Liście w kolorze bordo mają różaneczniki williamsa.
Wyhodowano również mrozoodporne odmiany różanecznika, które doskonale przystosowały się do chłodniejszego klimatu Europy. Odmiany april snow kwitną w naszych warunkach niezwykle wcześnie, bo już w kwietniu. Do odmian wcześnie kwitnących należy również różanecznik schlippenbacha o jasnoróżowych kwiatach i liściach zmieniających kolor jesienią na żółty aż do karminowo-czerwonego. Bardzo odporne na mróz są odmiany różanecznika jacksonii o delikatnych różowych kwiatach. W polskich warunkach sprawdzą się również mrozoodporne odmiany alfred, nowa zembia, calsap, erato, roseum elegans i purpureum grandiflorum. Dużą mrozoodpornością charakteryzują się fińskie odmiany różanecznika helsinki university i haaga. Śnieżnobiałe pełne kwiaty utrzymują się na roślinie do lipca. Z kolei różowe odmiany weinlese powtarzają kwitnienie jesienią i kwitną nawet do pierwszych mrozów.
"Różaneczniki jakuszimańskie i ich odmiany"
W niewielkim ogrodzie idealne będą odmiany japońskie, które nie osiągają dużych wysokości, ale z czasem rozrastają się na boki. Podobnie jak różanecznik jakuszimański, o zwartej i zaokrąglonej formie, odporny na brak wilgoci i nasłonecznienie. Odmiany jakuszimańskie tworzą więcej kwiatów niż tradycyjne i są bardziej odporne na zmienne warunki pogodowe, zwłaszcza na niskie temperatury, wiatry i nasłonecznienie. Mają one kompaktowy, kulisty kształt i są niższe od klasycznych odmian. W ogrodach można już spotkać mieszańce jakuszimańskie - białoróżowy koichiro wada, złocistożółty goldprinz i czerwono-różowy fantastica. Te krzewy można uprawiać w pojemnikach na balkonie.
Odmiana fantastica została stworzona w Niemczech. Jest to półkolista i mocno spłaszczona forma, dorastająca po dziesięciu latach do jednego metra wysokości i osiągająca około półtora metra szerokości. Kwitnie na różowo, z białymi cieniowaniami. Kwiaty w pąkach są niemal czerwone, a po rozwinięciu przybierają intensywnie ciemnoróżowy kolor. Zgrupowane są w zwarte, kuliste kwiatostany. Liście odmiany fantastica są ciemnozielone, błyszczące na wierzchu, lekko podwinięte na krawędziach. Sadzenie różanecznika fantastica sprawdzi się nawet w niewielkich ogrodach, utrzymanych na przykład w stylu japońskim. Doskonale współgra z nim karłowa azalia japońska o zawsze zielonych liściach. Ogród w tej stylistyce wymaga stonowanych roślin, ale jako pojedyncze akcenty powinny pojawiać się kwiaty, w tym azalie japońskie.
Wśród różaneczników drobnokwiatowych na uwagę zasługują białe odmiany: april snow i dora amateis; różowe april rose, elie, staccato i p.j. mezitt; w odcieniu lila azurika, blue tit i coralium; jasnofioletowe hachaqua, buchlovice, rampo, lauretta i blue dream oraz żółte princess anne. Wszystkie mają wiecznie zielone, zazwyczaj matowe liście. Rosną w postaci równych, bardzo gęstych kopuł i osiągają maksymalnie sto centymetrów wysokości.
Jak prawidłowo sadzić różaneczniki?
W jakim czasie i w jaki sposób sadzić wybrane odmiany różaneczników? Optymalny moment na sadzenie rododendronów to wczesna wiosna. Możemy również umieszczać te dekoracyjne krzewy pod koniec lata lub na początku jesieni. Gleba dla rododendronów powinna być właściwie przygotowana. Ze względu na to, że system korzeniowy roślin z rodziny wrzosowatych jest płytki i składa się z licznych drobnych przyrostów, potrzebują one odpowiednio szerokiego dołka. Dołki powinny mieć do pięćdziesięciu centymetrów głębokości i dwadzieścia centymetrów więcej szerokości niż bryła korzeniowa. Na ich spodzie układamy drenaż z gruboziarnistego żwiru i wsypujemy mieszankę torfu połączonego z piaskiem oraz dobrym kompostem, na przykład liściastym. Sadzenie różanecznika może odbywać się także w gotowym podłożu, zakupionym w centrum ogrodniczym. Ziemia dla rododendronów kosztuje kilkanaście złotych (cena za worek 50-litrowy). Ważne jest, aby ziemia dla różanecznika miała kwaśny odczyn, ponieważ takiego właśnie środowiska potrzebują do wzrostu. Jeżeli gleba dla rododendronów ma niewłaściwy odczyn, przed sadzeniem należy połączyć ją z kwaśnym torfem z dodatkiem przekompostowanej kory sosnowej. Tego wymaga uprawa azalii, aby zapewnić obfite kwitnienie.
Najczęściej w sprzedaży dostępny jest torf surowy lub substrat torfowy, czyli gleba dla różaneczników przeznaczona do bezpośredniego użycia. Różnią się one między sobą zawartością składników oraz strukturą. Dla roślin kwasolubnych najodpowiedniejszy jest torf wysoki (cena około 20 złotych za worek 80-litrowy). Torf wysoki jest zazwyczaj włóknisty, złożony ze słabo rozłożonej materii organicznej. Stosując torf wysoki należy wzbogacić go składnikami mineralnymi, których posiada bardzo mało. Torf wysoki można również mieszać z innymi składnikami, na przykład z korą sosnową, przekompostowanymi trocinami, perlitem itp.
Jak prawidłowo sadzić rododendrony?
Sadzanie rododendronów zaczynamy od starannego połączenia podłoża, do którego umieszczamy krzew i przykrywamy pozostałą ziemią. Gleba dla różaneczników powinna być lekka, przepuszczalna i dobrze zdrenowana. Przepuszczalność gleby można sprawdzić w domowy sposób. W miejscu, gdzie planujemy posadzić roślinę, wykopujemy dołek o głębokości czterdziestu pięciu centymetrów i napełniamy go wodą. Jeśli woda zniknie po godzinie, gleba dla różaneczników jest wystarczająco przepuszczalna. Podłoże zbyt piaszczyste wymaga dodania wilgotnego torfu lub kompostu z liści. Można użyć liści dębu lub buku. Zasypujemy dołek mieszanką piasku i substancji organicznej w stosunku 1:2 lub 1:3. Zaleca się nie ugniatanie ziemi stopami, lecz przyciskanie jej rękami. Ważne jest również przygotowanie korzenia, aby się nie uszkodził. Jest to istotne nie tylko przy sadzeniu różaneczników, ale także innych roślin w pojemnikach.
Po zakończeniu sadzenia rododendronów, obficie podlewamy roślinę i rozkładamy wokół niej ściółkę z torfu lub kory, aby zatrzymać wilgoć. Sadzanie rododendronów wymaga płytkiego rozmieszczenia korzeni, ponieważ umieszczenie ich zbyt głęboko pozbawia roślinę możliwości pobierania składników odżywczych. Płytki system korzeniowy potrzebuje również ochrony na zimę warstwą liści, torfu, ziemi itp. Ściółka chroni przed zamarzaniem bryły korzeniowej. Podczas mroźnych dni zaleca się zabezpieczenie krzewu agrowłókniną, siatką cieniującą lub słomą. Jeśli zima jest sucha, harmonogram ogrodnika powinien uwzględniać podlewanie roślin także w tym okresie. Jakie jeszcze rośliny warto sadzić w ogrodzie?
Uprawa i pielęgnacja różaneczników i azalii
Zarówno rododendron, jak i azalia są członkami tej samej rodziny wrzosowatych i mają podobne wymagania w uprawie. Te ozdobne krzewy potrzebują kwaśnej gleby (o pH między 4 a 5,5), bogatej w próchnicę i zawsze lekko wilgotnej. Kwaśność gleby można poprawić, stosując nawóz zakwaszający dla rododendronów. Istnieje jednak grupa rododendronów, które są odporne na suche, wapienne podłoże. Są to krzewy zaszczepione na specjalnym podkładzie, określane jako inkarho. Do grupy inkarho należy pięknie pachnący rododendron dufthecke gelb. Krzew rododendron preferuje miejsca lekko zacienione, zwłaszcza w południe. W ciemnych zakątkach kwitnie słabiej, a jego pędy są długie i wyciągnięte. Z kolei intensywne nasłonecznienie skraca czas kwitnienia i negatywnie wpływa na kolor kwiatów. Zimą rododendronom zagraża nagrzewanie przez słońce w ciągu dnia, gdy nocą jest mróz. Nieodpowiednie są też miejsca, gdzie wieją wiatry ze wschodu, północy i północnego wschodu. Zwijanie liści to forma ochrony roślin przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi.
Rododendronom szkodzi zimą susza fizjologiczna, która występuje, gdy woda w zamarzniętej glebie nie jest dostępna dla rośliny. Susza fizjologiczna przejawia się skręcaniem liści wzdłuż głównego nerwu. Przy ociepleniu powietrza i ziemi objaw ten ustępuje, ale kwiat rododendron może również obumierać. Podczas długotrwałej wietrznej i mroźnej pogody liście rododendronów mogą wysychać, więc uszkodzone lub chore pędy trzeba usuwać. Ponieważ kwiat rododendron dobrze reaguje na przycinanie, mniej zwarte okazy można formować. Warto wiedzieć, że azalie i rododendrony można przycinać dopiero po kwitnieniu, ponieważ zbyt wczesne ich przycinanie spowodowałoby brak kwitnienia w sezonie. W uprawie rododendrona ważne jest regularne nawadnianie, także jesienią, gdy rośliny już przekwitły. Aby nie przedłużać wegetacji, podlewanie należy stopniowo ograniczać. Rododendronom nie odpowiadają suche gleby, ale nie tolerują również zalewania, dlatego ziemia dla rododendronów powinna być dobrze zdrenowana. Rododendrony bardzo lubią spryskiwanie. Latem korzystnie na nie wpływa ściółkowanie materiałem organicznym, na przykład suchymi liśćmi lub kompostowanymi trocinami. Pomagają one utrzymać wilgoć w glebie i zapobiegają wzrostowi chwastów.
Korzenie rododendronów rosną płasko, dlatego można w ich pobliżu posadzić krzewy o głęboko sięgających korzeniach. Do roślin, które dobrze komponują się z rododendronami, należą kwasolubne pierisy japońskie oraz wrzosy i wrzośce, a także hosty i żurawki. Na kwaśnym podłożu może rosnąć także magnolia i klon palmowy. Bardzo ładnie prezentuje się kwiat rododendron w towarzystwie iglaków (na przykład sosen górskich lub jałowców płożących), na wrzosowisku i w pobliżu zbiorników wodnych. Parowanie wody jest dla tych roślin bardzo korzystne. Sadzanie rododendrona nie powinno odbywać się pod koronami drzew liściastych, ponieważ blokują one dostęp do wilgoci.
Jak rozmnażać różaneczniki w ogrodzie?
Propagacja różanecznika to dość wymagający proces. Najłatwiejszym sposobem na uzyskanie nowych roślin jest wykorzystanie odkładów wiosną. Czynność ta odbywa się bezpośrednio w ogrodzie. Aby stworzyć odkłady, zginamy dolne gałęzie ku ziemi pod koniec marca i zasypujemy je torfem lub ziemią wrzosową. W miejscu odkładu warto naciąć korę i przymocować gałązkę szpilką. Metoda ta wymaga regularnego podlewania ściółki wokół sadzonek. Niektóre odmiany różanecznika ukorzenią się do jesieni, inne dopiero wiosną następnego roku. Gdy odkład wypuści własne korzenie, można go odciąć od rośliny macierzystej i umieścić w doniczce lub bezpośrednio w ziemi. Sadzenie rododendrona na stałe miejsce w ogrodzie jest możliwe dopiero, gdy mamy pewność, że nowa roślina posiada silne korzenie. Uprawa rododendrona w doniczce wymaga podobnych warunków, dlatego warto skorzystać z porad ogrodniczych.
Różaneczniki można także rozmnażać z sadzonek półzdrewniałych, choć nie ma pewności, że ta metoda zapewni nowe rośliny. Usuwamy liście z części pędu, która ma być umieszczona w mieszance torfu i piasku. Jest to brązowiejący odcinek, zlokalizowany mniej więcej między piętnastym a dwudziestym piątym centymetrem od końca pędu. Mocno zgięte gałązki umieszczamy w ziemi w płytkich dołkach i stabilizujemy szpilkami. Przywiązujemy je do wbitych w ziemię podpór, aby zapewnić prosty wzrost. Przysypujemy pędy ziemią i obficie podlewamy. Większość sadzonek można odciąć od rośliny już w następną wiosnę i posadzić na stałe miejsce w ogrodzie.
Rozmnażanie różanecznika: Praktyczne metody
Rozmnażanie różanecznika z sadzonek wierzchołkowych polega na uzyskaniu nowych egzemplarzy z pędów liściowych i umieszczeniu ich w mieszance torfu i piasku. Rozsadę przygotowuje się w drugiej połowie sierpnia lub na początku września w szklarni, w temperaturze osiemnastu stopni Celsjusza. Rośliny zakorzenią się po dwóch do czterech miesiącach. Możemy również rozmnożyć rododendron przez odkłady powietrzne. Rozmnażanie w ten sposób polega na obłożeniu torfem nasady jednorocznego młodego pędu i owinięciu plastikiem, dbając o utrzymanie stałej wilgotności. Ukorzenione odkłady odcinamy jesienią i sadzimy w ogrodzie. Różaneczniki można także rozmnażać z nasion.
Jak prawidłowo nawozić rododendrony?
W jaki sposób dbać o te niewielkie krzewy liściaste? Rododendron potrzebuje odżywiania w małych dawkach specjalistycznymi nawozami z mikro- i makroelementami. Duża ilość składników odżywczych kumuluje się w glebie, co nie jest korzystne dla różaneczników. Najlepiej jest użyć dedykowanego nawozu do rododendronów. Podczas stosowania nawozu do rododendronów, gleba powinna być nieustannie wilgotna. Do dokarmiania roślin wrzosowatych wykorzystuje się nawóz do rododendronów oraz innych roślin preferujących kwaśne podłoża, zawierający azot, fosfor, potas oraz dodatki zakwaszające ziemię (koszt kilkanaście złotych). Po raz pierwszy zasilamy krzewy wiosną, gdy tylko ziemia w ogrodzie odmarza. Na świeżo posadzone rośliny stosujemy nawóz do rododendronów dopiero po upływie miesiąca. Następnie powtarzamy dokarmianie w maju i ostatni raz w lipcu. Pod koniec lata i jesienią unikamy nawożenia, aby rośliny mogły zdrewnieć przed zimą.
Źródła:
1. Bagińska A., Japońskie inspiracje. „Działkowiec” 2014 nr 1, s. 26-28.
2. Banaszczak P., Małe różaneczniki i azalie. „Działkowiec” 2016 nr 6, s. 9-10.
3. Bąbelewski P., Różaneczniki w zimie. ”Mój Piękny Ogród” 2010 nr 1, s. 50.
4. Jakubowski K., Wspaniałe różaneczniki. „Mam Ogród” 2015 nr 5, s. 31.
5. Kukułczanka K., Rozmnażanie rododendronów. „Działkowiec” 1965 nr 1, s. 17.
6. Przesadzamy krzew różanecznika.”Mój Piękny Ogród” 2016 nr 8, s. 45
7. Rododendron ‘Fantastica’. „Mam Ogród” 2016 nr 5, s. 31.
8. Różanecznik - rhododendron. „Działkowiec” 1975 nr 4, s. 57.
9. Różaneczniki. Więcej niż piękne kwiaty. „Mój Piękny Ogród” 2016 nr 5, s. 18-21.
10. Smolińska E., Jak pielęgnować różaneczniki? Przepis na Ogród” 2016 nr 6, s. 14-15.
11. Węglowski A., Różaneczniki. „Działkowiec” 1983 nr 1, s. 16-17.
12. Wojciechowska E., Zakup podłoża. „Działkowiec” 2014 nr 1, s. 72.
13. Związek Szkółkarzy Polskich rekomenduje. „Przepis na Ogród” 2016 nr 5, s. 25-26.