Poznajesz tę wyjątkową roślinę? To naturalny wróg kleszczy i szkodników w ogrodzie
Trudno uwierzyć, ale te małe, białe kwiatki są źródłem jednego z pierwszych insektycydów. „Perski proszek” z kwiatów wrotycza starcolistnego zastosowano ponad 2000 lat temu po raz pierwszy do zwalczania pcheł. Roślinny insektycyd pomaga też na kleszcze w ogrodzie i inne szkodniki. Tajemnica owadobójczej rośliny kryje się w koszyczkach kwiatowych, które zawierają pyretrynę, substancję działającą paraliżująco na system nerwowy owadów.
- Wrotycz starcolistny czy złocień dalmatyński?
- Wygląd i tradycja stosowania złocienia dalmatyńskiego
- Uprawa i pielęgnacja wrotyczu dalmatyńskiego w ogrodzie
- Jak wykorzystać wrotycz dalmatyński przeciwko kleszczom?
Wrotycz starcolistny czy złocień dalmatyński?
Botanika, jak każda nauka, rozwija się ciągle i niektóre dawne ustalenia stają się nagle nieaktualne. Tak było w przypadku złocienia dalmatyńskiego (Chrysanthemum cinerariifolium), który według najnowszych ustaleń został przeniesiony do rodzaju wrotycz i nazywa się obecnie wrotyczem starcolistnym. Znana od wieków roślina doczekała się oczywiście wielu nazw potocznych i synonimicznych, jednak oficjalnie występuje jako Tanacetum cinerariifolium.
Złocień dalmatyński pochodzi z zachodnich regionów Półwyspu Bałkańskiego, z historycznej krainy zwanej Dalmacją – stąd wziął się jego epitet gatunkowy. Dopóki nie uzyskano syntetycznej pyretryny, bylina była uprawiana do przemysłowej produkcji środków owadobójczych. Obecnie wrotycz dalmatyński stracił na znaczeniu jako surowiec chemiczny, ale nadal pozostaje efektowną rośliną ozdobną w przydomowych ogrodach.
Wygląd i tradycja stosowania złocienia dalmatyńskiego
Odporna i trwała bylina jaką jest złocień dalmatyński należy do bardzo licznej rodziny astrowatych. Dorasta do 30-70 cm wysokości, a białe kwiaty z żółtymi środkami przypominają margerytki. Włoski gruczołowe znajdujące się w koszyczkach kwiatów, jak również zalążnia i płatki zawierają trującą pyretrynę. Preferuje słoneczne stanowiska z dobrze przepuszczalną glebą.
Wykorzystanie owadobójczych właściwości dalmatyńskiego wrotyczu sięga starożytności. Znali je już Rzymianie i stosowali do ochrony swoich domów przed szkodnikami. Prawdziwy rozkwit przeżyła roślina w XIX wieku, kiedy suszone kwiaty zaczęto na szeroką skalę sprzedawać jako naturalny środek owadobójczy. Naturalna neurotoksyna jest jednym z najsilniejszych insektycydów roślinnych. Jest śmiertelnie niebezpieczna dla wszystkich owadów i ryb, ale nieszkodliwa dla ssaków. Rozkłada się szybko pod wpływem światła słonecznego, dlatego w środkach ochrony roślin jest mieszana z innymi substancjami, które przedłużają jej trwałość.
Sama roślina jest jednak nieszkodliwa i nie stanowi zagrożenia dla pożytecznych owadów zapylających. Posiada też właściwości odstraszające kleszcze, podobno szkodniki unikają złocienia dalmatyńskiego. Jest to doskonały powód, aby sadzić roślinę w pobliżu miejsca wypoczynku na świeżym powietrzu.
Działanie wysuszonych i przerobionych kwiatów, jak również skuteczność pyretryny zostały naukowo dowiedzione. Natomiast brakuje albo jest bardzo mało badań, które świadczyłyby o skutecznych, odstraszających szkodniki właściwościach rośliny. Ze względu na brak wiarygodnych informacji, zalecamy stosowanie rośliny jako środka dodatkowego. Kleszcze są dla ludzi i zwierząt niebezpieczne, jako że mogą przenosić groźne choroby, dlatego po każdym dłuższym pobycie w ogrodzie dobrze jest pod tym kątem dokładnie skontrolować siebie i domowe zwierzęta.
Uprawa i pielęgnacja wrotyczu dalmatyńskiego w ogrodzie
Owadobójcza bylina jest stosunkowo łatwa w uprawie i doskonale nadaje się do przydomowych ogrodów. Potrzebuje roku, aby wykształcić system korzeniowy i dorosnąć, dlatego kwiatów można się spodziewać dopiero od drugiego sezonu. Okres kwitnienia zaczyna się w maju i kończy w sierpniu. Kiedy kwiaty już zwiędną, wrotycz dalmatyński kończy przepędzanie kleszczy.
- Stanowisko i gleba
Wrotycz starcolistny, znany jako złocień dalmatyński, jest prawdziwym miłośnikiem słońca i preferuje miejsca w ogrodzie w pełnym słońcu. Jeśli posadzicie go na tarasie, zwróćcie uwagę, czy nie zacieniają go ściany domu. Nadaje jako składnik kompozycji w ogrodzie skalnym.
- Siew i sadzenie
Nasiona można wysiewać wiosną prosto do gruntu lub hodować rozsadę. Kiełkowanie trwa dwa-trzy tygodnie, potem siewki można przesadzić do gruntu w odstępach ok. 20 cm.
- Nawożenie
Roślina wytwarza największe ilości pyretryny, jeśli rośnie na glebie ubogiej. Nie musicie jej nawozić, ponieważ ma niewielkie zapotrzebowanie na składniki mineralne. Mało tego: nawozy azotowe mogą wyrządzić więcej szkody niż pożytku; wspomagają wprawdzie wzrost, ale hamują kwitnienie.
- Oszczędne podlewanie
Bylina potrzebuje niewiele wody i należy ją nawadniać według potrzeby. Przed podlewaniem ziemia powinna podeschnąć.
Jak wykorzystać wrotycz dalmatyński przeciwko kleszczom?
Ta piękna roślina jest wykorzystywana w ogrodzie jako środek odstraszający kleszcze. Dobrym miejscem do jej posadzenia jest na przykład:
- teren wokół tarasu lub wokół miejsca do wypoczynku w ogrodzie,.
- otoczenie miejsca do grillowania,
- wzdłuż ogrodowych ścieżek,
- na rabacie i na jej obrzeżu – tam, gdzie zatrzymujecie się na dłużej,
- na obrzeżu ogrodu.