Aktinidia

Aktinidia - charakterystyka, występowanie, wymagania, uprawa

Chociaż owoce od dawna były uprawiane w Chinach, to zostały spopularyzowane przez Nowozelandczyków. To wtedy nadano im nazwę kiwi. Ich szaro-zielona skórka, porośnięta włoskami, przypomina upierzenie ptaka z Nowej Zelandii o tej samej nazwie. Ale aktinidia to nie tylko owoce kiwi. Istnieje ponad 70 gatunków, z których wiele nadaje się do uprawy jako rośliny ozdobne.

Aktinidia – charakterystyka

Aktinidia to rośliny o pokroju drewniejących pnączy. W Polsce są znane przede wszystkim dzięki owocom kiwi. Coraz częściej jednak uprawia się u nas również odmiany ozdobne oraz owocujące tzw. mini kiwi.

Ojczyzną aktinidii jest Azja wschodnia po południową, aż do Indochin. W Chinach od dawna spożywano smaczne, duże owoce. Na świecie spopularyzowano je dopiero dzięki uprawom z Nowej Zelandii. Na część ptaszka o tej samej nazwie – endemita, który jest zarazem symbolem kraju, nazwano je właśnie kiwi.

Aktinidia rośnie w postaci długich pnączy. Liście wyrastają najczęściej na długich ogonkach. Mogą być gładkie lub owłosione. Kwiaty są zebrane wierzchotkowo, białe, najczęściej pięciokrotne. Przypominają kwiat jaśminowca. Zależnie od odmiany obupłciowe lub jednopłciowe. Owoce są jagodami o owalnym kształcie, mięsistymi w środku. Gatunki jadalne najczęściej mają dość grubą skórkę, porośniętą gęsto włoskami. Wszystkie części rośliny mają walor dekoracyjny, dlatego aktinidia jest chętnie uprawiana jako roślina ozdobna. Ostatnio zainteresowanie wzbudzają też owoce aktinidii ostrolistnej i pstrolistnej. Są one roślinami mrozoodpornymi, można je uprawiać w Polsce w ogrodach i na tarasach.

Gatunki i odmiany

Spośród wielu ciekawych gatunków aktinidii największym zainteresowaniem cieszą się te, których owoce są jadalne. Duże kiwi rosną na pnączach aktinidii smakowitej, chińskiej oraz ich mieszańców. Oprócz tego można też jeść owoce aktinidii ostrolistnej i pstrolistnej. Pstrolistna, ze względu na swoje kolorowe liście jest też uprawiana jako pnącze ozdobne.

Ze względu na mrozoodporność zarówno ostrolistną jak i pstrolistną można uprawiać na działce, a także w domu np. na balkonie czy tarasie. Do uprawy w naszym klimacie nadają się też niektóre odmiany aktinidii smakowitej. Oto ciekawe odmiany, które dobrze zniosą polskie warunki klimatyczne:

• Dr Szymanowski – odmiana aktinidii pstrolistnej, wyhodowana w Polsce. Jej owoce przypominają rzeczywiście miniaturki kiwi. Są zielone, podłużne, porośnięte drobnym meszkiem. Liście sezonowe – wiosną wybarwiają się częściowo na biało, jesienią na żółto. Odmiana jest obupłciowa, z przewagą kwiatów żeńskich. Wymaga drugiego osobnika (odmiany męskiej) do zawiązania owoców.
• Purpurna Sadowa – odmiana aktinidii ostrolistnej pochodząca z Ukrainy. Owoce dojrzewają dopiero na przełomie września i października. Dojrzałe mają barwę purpurową, są podłużne, smak nieco korzenny. Szybko się rozrasta. Pnącze może osiągnąć nawet do 10 m. Odmiana żeńska, potrzebuje męskiego zapylacza. Średnio odporna na mróz.
• Issai – odmiana aktinidii ostrolistnej, doskonała do uprawy na balkonie lub tarasie. Jest obupłciowa i samopylna. Owoce dojrzewają na początku października. Są zielone, podłużne, wielkości ok. 2,5 cm. Smak podobny do dużego kiwi, słodkie.
• Jenny – odmiana aktinidii smakowitej. Jest to nieco mniejsza odmiana kiwi, jakie spotkamy w sklepach. Owoce mają wielkość orzecha włoskiego (większe po zapłodnieniu obcym pyłkiem), są słodkie. Skórka owłosiona. Dojrzewają w połowie listopada. Odmiana ma dość wysoką mrozoodporność, samopłodna. Osiąga 8-10 m wysokości, ale można ją utrzymywać jako krzew przez przycinanie.

Istnieje wiele odmian o różnym kolorze owoców i właściwościach liści. Warto przyjrzeć się różnym cechom mini kiwi zanim zdecydujemy się na wybór odmiany na balkon czy do ogrodu.

Uprawa aktinidii w Polsce

Uprawa aktinidii wymaga zacisznego miejsca. Stanowisko może być półcieniste lub słoneczne. Tutaj dużo zależy od odmiany. Niektóre preferują bardziej nasłonecznione miejsca, inne wolą lekko osłonięte.

Ziemia powinna być żyzna, próchnicza, przepuszczalna, umiarkowanie wilgotna, o odczynie lekko kwaśnym. W razie suszy konieczne będzie podlanie.

Nawożenie przeprowadza się dwa razy do roku – w marcu i na przełomie września/października. Można użyć wieloskładnikowego nawozu mineralnego (według instrukcji) lub kompostu zmieszanego z glebą. Jesienią jest to też sposób zabezpieczenia korzeni przed mrozem, chociaż większość odmian uprawianych w Polsce wytrzymuje mrozy do -20, a nawet -40 stopni.

Aktinidia wymaga podpórek. Dobrze owocuje jeżeli zapewnimy podporę pędowi głównemu, a pędy boczne ograniczymy do najsilniejszych. Odmianom ozdobnym można pozwolić się rozrosnąć, żeby uformowały złożone z pędów drzewo.

Szczegóły dotyczące przycinania zależą od gatunku i odmiany. Warto sprawdzić jakie są konkretne zasady cięcia wybranej przez nas aktinidii.

Zapylanie i rozmnażanie

Aktinidia należy do rodzaju roślin, które mogą być jedno lub obupłciowe. W uprawie często spotyka się odmiany jednopłciowe, które potrzebują zapylacza. Część odmian dwupłciowych jest tzw. dwupienna, czyli też musimy zapewnić dwa osobniki, żeby doszło do zapylenia i zawiązania owoców. Jeżeli mamy małą działkę czy balkon, to najlepiej wybrać odmiany samopylne.

Uprawę aktinidii zwykle zaczyna się od kupienia sadzonki w sklepie lub od hodowcy. Jeżeli jednak chcemy powiększyć ilość tych roślin w ogrodzie, to można je na różne sposoby rozmnożyć. Rozmnażanie najlepiej przeprowadzić przez odkłady zimą lub odcięcie młodych pędów na wiosnę. Trzeba jednak pamiętać, że młode sadzonki mogą się ukorzeniać i rosnąć nawet przez dwa lata zanim będzie je można przesadzić do gruntu.

Aktinidia to roślina, która daje smaczne owoce i pełni rolę ozdobną w ogrodzie. Zobacz jak uprawiać aktinidię i jakie odmiany wybrać.