Berberysy

Berberysy - odmiany, wymagania, sadzenie, rozmnażanie, cięcie

Berberysy to niezwykle pożyteczne rośliny. Stanowią nie tylko ozdobę ogrodu, ale można je wykorzystać do tworzenia skutecznych żywopłotów. Owoce są natomiast ważnym źródłem witaminy C. Ze względu na tę ostatnią właściwość nazywa się je „cytrusem północy”. Jak je sadzić? Jakie odmiany wybrać do ogrodu?

Berberysy – wygląd, charakterystyka, odmiany

Berberysy są krzewami z rodziny berberysowatych, dostosowanymi głównie do klimatu umiarkowanego. Istnieją jednak gatunki występujące dziko w Ameryce Południowej (np. Berberys Darwina, Berberis actinacantha).

Krzewy mogą być wysokie (ok. 5 m) lub niskie (do ok. 1 m). Mają liście różnej wielkości, o kształcie jajowatym lub lancetowatym, rosnące skrętolegle. U pewnych gatunków liście są zimozielone, u innych opadają na zimę. Zmodyfikowane liście długopędów tworzą ciernie, czasami dorastające do 4 cm długości. Kwiaty są drobne, zebrane w grona lub wiechy, o miseczkowatej koronie i sześciu płatkach. Po okresie kwitnienia zawiązują się jagody od pomarańczowych i czerwonych po fioletowe i czarne. Owoce zwykle są jadalne. Alternatywna nazwa berberysu – kwaśnica – pochodzi od ich kwaśnego smaku.

W ogrodzie uprawia się zarówno krzewy o zimozielone, w formie żywopłotów, szpalerów lub roślin okrywowych, jak i sezonowe.

Oto popularne w Polsce gatunki i odmiany:

Oprócz wymienionych wyżej z Polsce rośnie dziko Berberys pospolity, który stanowi bazę dla rożnych hybryd.

Berberys w ogrodzie – wymagania, sadzenie, pielęgnacja

Berberysy należą do dość odpornych roślin. Większość odmian ma małe wymagania glebowe. Można też uprawiać krzew na pniu, ale ma on wówczas tylko walory ozdobne. Zwykle berberysy sadzi się jako żywopłot lub roślinę okrywową.

Sadzonki kupujemy w sklepie ogrodniczym lub przez internet. Można sadzić nasiona, ale proces ten wymaga dość skomplikowanych zabiegów (czyszczenie, namaczanie, stratyfikacja). Dlatego jeżeli celem jest piękny krzew w ogrodzie, to lepiej wybrać gotowe sadzonki. Również rozmnażanie przeprowadzamy raczej przez pobranie pędów z rośliny niż przez hodowlę z nasion. Pędy pobiera się w czerwcu. Młode pędy ukorzeniamy w inspekcie (ziemia z piasku zmieszanego z torfem) i przesadzamy na rabaty w następnym sezonie.

Jeżeli kupiliśmy sadzonki w sklepie, to można przeprowadzić sadzenie bezpośrednio do gruntu. Ziemia w ogrodzie nie musi być bardzo żyzna, byle miała lekko kwaśny odczyn i nie była bardzo zbita. Najlepiej przeprowadzić sadzenie w okresie spoczynku rośliny – późną jesienią lub wczesną wiosną (nawet do kwietnia). Odmiany karłowe można sadzić co 20-30 cm. Wysokie berberysy na żywopłot kolumnowy – co 40 cm. Dołek, w który wstawimy roślinę powinien być trochę większy niż bryła korzeniowa, żeby móc ją swobodnie włożyć i zasypać ziemią. Dla większości wybieramy stanowisko słoneczne lub półcieniste. Berberysy lubią miejsca suche i lepiej zniosą bezpośrednie działanie słońca niż przelanie lub stanie w wiecznie wilgotnej ziemi. Niektóre rodzaje i odmiany gorzej znoszą słońce – trzeba to sprawdzić przed zaplanowaniem miejsca dla naszej roślinki.

Berberys nie potrzebuje cięcia, ale świetnie się do niego nadaje. Można go modelować, rzeźbić lub dopasować do wielkości rabaty. Przycinanie w celu zagęszczenia pokroju przeprowadzamy późną wiosną i wczesnym latem.

Nie wszystkie berberysy są mrozoodporne. Niektóre trzeba okrywać na zimę. Warto pamiętać, że odporniejsze na zimno i choroby są berberysy sezonowe. Zrzucanie liści na zimę pozwala im się samodzielnie zregenerować. Zimozielone wyglądają pięknie w ogrodzie, ale mogą mieć problemy z przetrwaniem mroźniejszych dni.

Kompozycje ogrodowe z użyciem berberysu

Berberysy to przede wszystkim rośliny ozdobne. Można je sadzić pojedynczo, ale bardziej atrakcyjnie wyglądają w szpalerach, żywopłotach lub jako część większej kompozycji. Ciekawym pomysłem jest rabata obsadzona różnymi odmianami berberysów. Takie kompozycje najlepiej robić z wykorzystaniem różnych odmian jednego gatunku. Świetnie nadaje się do tego Berberys Thunberga, który ma liczne odmiany różnej wielkości i kolorów. Dobrze będzie się czuł w towarzystwie iglaków, z których wiele ma podobne wymagania co do gleby. Ciekawie wygląda połączenie różnokolorowych wrzosów z berberysami. Taki zestaw można wykorzystać jako podstawę do ogródka skalnego.

Wyjątkowo dekoracyjnie prezentują się różnokolorowe odmiany berberysów na rabacie wysypanej białym żwirem. Wyraziste kolory liści i owoców dobrze kontrastują z bielą podłoża. Bardzo elegancki efekt można uzyskać kiedy wąski szpaler lub rabata berberysów jest zwieńczeniem dobrze utrzymanego trawnika.

Ze względu na małe wymagania berberysy nadają się do bardzo zróżnicowanych kompozycji, a różne odmiany i rodzaje mogą pełnić różną rolę w ogrodzie.

Zastosowanie

Oprócz oczywistej roli dekoracyjnej berberysy spełniają funkcję ochroną. Dzięki cierniom tworzą naprawdę skuteczną barierę przed nieproszonymi gośćmi. Poza tym dobrze znoszą zanieczyszczenia i stanowią pierwszą barierę dla smogu oraz spalin. Jeżeli mamy dom przy ruchliwej ulicy, to warto zrobić sobie taki ochronny płotek. W miastach berberys jest ważnym elementem zieleni równoważącej zanieczyszczenia powietrza.

Jagody berberysów są jadalne, a nawet lecznicze. Zawierają duże ilości witaminy C, P i E. Saponina działa wykrztuśnie i wspomaga trawienie. Zawarta w różnych częściach rośliny berberyna działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie. Nic dziwnego, że od starożytności uważano berberys za roślinę leczniczą. Dziś stosuje się preparaty z różnych jego części do leczenia przeziębień, wzmocnienia odporności czy poprawy koncentracji.

Coraz częściej berberys jest doceniany w kuchni. Nie każdy superfood musi być sprowadzany z dalekich krajów, a berberys można zaliczyć do tej kategorii – głównie dzięki właściwościom leczniczym. Owoce berberysu, nawet pospolitego, rosnącego u nas dziko, nadają się na przetwory i dodatki do potraw. Można z nich nawet robić nalewki i wina. Ponieważ dojrzewają późną jesienią, to mogą zastąpić wcześniejsze owoce sezonowe.

Berberys jest najczęściej kojarzony z rośliną ozdobną przeznaczoną na żywopłoty. Jednak ten piękny krzew ozdobny doskonale prezentuje się również sadzony zarówno pojedynczo, jak i w grupach. Tworzy wówczas efektowne, kolorowe tło dla innych roślin. Poza tym jest bardzo odporny na zanieczyszczenia. Przyjrzyjmy się bliżej, jak wygląda jego sadzenie i jakie ma wymagania.

Uprawa berberysów i wymagania

Uprawa berberysów

Berberys ze względu na swoje wielorakie zróżnicowanie formy i barwy stał się krzewem najchętniej sadzonym w ogrodzie. Krzew berberys jest wyjątkowo mało wymagającą rośliną. Lubi on podłoże żyzne i przepuszczalne, ale również świetnie sobie radzi na ubogich ziemiach. Uprawa berberysów powinna być prowadzona na glebie, która będzie miała obojętny odczyn. Berberys najlepiej czuje się na stanowisku słonecznym, ale dobrze znosi także półcień. Natomiast w całkowitym cieniu blednie i nie prezentuje się korzystnie.

Uprawa berberysów, które rosną na słabych ziemiach, wymaga nawożenia i podlewania. Najlepszym nawozem jest obornik, kompost lub nawozy mineralne, które długo działają. Przełoży się to na zdrowie roślin i zwiększy ich odporność na wszelkie szkodniki czy choroby.

Rozmnażanie berberysu przeprowadzane jest z nasion lub przez sadzonki. Gatunki, które zrzucają liście na zimę zaoferują najlepszą sadzonkę latem. Natomiast z gatunków zimozielonych najlepiej jest pobierać sadzonki w okresie wczesnej wiosny. Sadzonki berberysu wymagają ukorzenienia w inspekcie. Następnie przesadzamy je do rozsadnika. Na miejsce stałe wysadzamy po około dwóch latach.

Uprawa berberysów powinna zacząć się w okresie jesiennym lub w pierwszej połowie wiosny. Jeśli chcemy, aby ten krzew ozdobny dobrze się rozrastał, można skrócić jego pędy o 1/3 wysokości.

Krzew berberys ze względu na niezwykłą dekoracyjność, ma bardzo wszechstronne zastosowanie. Krzew berberys nadaje się na rabaty, a także do tworzenia z niego obronnych żywopłotów, dzięki posiadanym kolcom. Odmiany niskie można uprawiać w doniczkach. Ze względu na wysoką odporność na zanieczyszczenia uprawa berberysów świetnie sprawdzi się w miejskich warunkach.

Wymagania berberysów

W zależności od odmiany krzew berberys ma różne potrzeby. Gatunki, które zrzucają liście na zimę nie wymagają lepszej i bardziej urodzajnej ziemi. Są również odporne na suszę. Dobrze czują się w glebie o kwaśnym odczynie i większej przepuszczalności. Intensywne promienie nie powodują u nich żadnych szkód. Gatunki zrzucające na zimę liście są też dosyć mrozoodporne. Nawet w przypadku przemarznięcia pędów, bez problemu odbiją one w okresie wiosennym.

Ten krzew ozdobny nie wymaga wielkich zabiegów pielęgnacyjnych. Jeśli natomiast ma posłużyć w ogrodzie za żywopłot, wtedy wymaga delikatnego cięcia. Może ono być wykonywane w ciągu całego sezonu wegetacyjnego lub zimą. Natomiast bardzo rozrośnięte okazy również wymagają przycinania, aby nadać im odpowiedni kształt.

Krzew berberys dobrze jest odmłodzić co 3 lata. Prawie wszystkie berberysy nie wymagają na zimę żadnego okrywania, ponieważ bardzo dobrze znoszą polskie warunki klimatyczne. 

Berberys - choroby i szkodniki

Krzew berberys niestety nie jest zbyt odporny na szkodniki. Często jest atakowany przez mącznika. Objawia się to białym nalotem na liściach. Krzew berberys zaatakowany przez tego szkodnika słabiej rośnie. Może się to przełożyć również na problemy zimą, gdyż jego odporność spada i słabiej znosi on wtedy niskie temperatury. Kiedy chore liście opadną dobrze jest je zgrabić i spalić.

Berberys jest również narażony na choroby grzybowe. Powodują one zamieranie pędów. Najlepszym rozwiązaniem do walki z tą chorobą jest stosowanie oprysków chemicznych. Inną chorobą grzybową, która może zaatakować berberys jest plamistość liści. Z czasem plamy powiększą się, co przekłada się na zamieranie i opadanie liści. Dobrym rozwiązaniem jest również zastosowanie oprysku i unikanie zwilżenia liści podczas podlewania.

Krzew berberys jest narażony również na rdzę. Jest to choroba grzybowa, która pojawia się na liściach w postaci rdzawych plam i zgrubień. Wszystkie porażone liście powinny być poddane opryskom, a te które opadną spalone, ponieważ mogą stać się pożywką do zimowania choroby. Aby zapobiec rozwojowi rdzy, powinniśmy często pozbywać się chwastów i wykonywać prześwietlenie koron.

Gatunki berberysu - berberys zimozielony, berberys czerwony, berberys czerwonolisnty

Berberys zimozielony w ogrodzie

Berberys to niezwykły krzew ciernisty w ogrodzie, który posiada piękne ozdobne liście, kwiaty i owoce. Berberysy mają bardzo różnorodny pokrój. Występują gatunki, które rozrastają się w formie kuli, niektóre z nich charakteryzują się karłowym pokrojem. Są też gatunki posiadające pędy wyprostowane lub płożące. Wśród odmian berberysów można spotkać gatunki, które zrzucają liście na zimę, a także gatunki zimozielone.

Berberys zimozielony nie toleruje zbyt dobrze suszy i mrozu. Preferuje cieplejsze i osłonięte przed wiatrem miejsca. Lubi gleby żyzne i wilgotne. Ten krzew ozdobny dosyć ciężko się przyjmuje. Dlatego zanim go posadzimy, wybierzmy dla niego ostateczne miejsce, aby nie podejmować w późniejszym czasie przesadzania.

Zdarza się, że rośliny mogą przemarzać. Potrafią jednak zregenerować się, choć trwa to dosyć długo. Odmiany te są jednak dosyć odporne na wszelkie choroby i grzyby. Najpiękniejszą ozdobą tych krzewów są owoce oraz kolorowe liście, które przeważanie przyjmują kolor czerwony. Zimozielony berberys prawidło wzrasta na stanowisku słonecznym lub w delikatnym półcieniu. Rozmnaża się go z nasion lub przez sadzonki pędowe, które pozyskujemy latem. Zimozielony berberys najlepiej przycinać po kwitnieniu.

Do głównych odmian berberysu zimozielonego możemy zaliczyć berberys Julianny, który pochodzi z Chin. Ten krzew ozdobny posiada wyprostowany pokrój i dorasta do około 3 metrów wysokości w łagodniejszym klimacie, w naszym osiąga około 1,5 metra wysokości. Posiada długie ciemnozielone liście, a jego pędy pokryte są cierniami. Toleruje gleby umiarkowanie suche, a także miejsca słoneczne lub półcieniste. Zakwita na przełomie maja i czerwca. Na przełomie września pojawiają się ciemnogranatowe owoce, które pozostają na krzewie całą zimę. Dobrze czuje się w przydomowych ogrodach, na szpalerach, rabatach lub w grupach.

Berberys czerwony w ogrodzie

Najbardziej znanym berberysem czerwonym jest berberys Thunberga (berberys thunberga). Wytwarza on wiele odmian, które posiadają niezwykłe odcienie czerwieni. Berberys czerwony przeważnie przybiera pokrój krzaczasty. Posiada bardzo rozgałęzione pędy, które pokryte są cierniami i owalnymi listkami. W maju zaczyna kwitnąć w kolorze żółtym. Kwiaty przyjemnie pachną, a także pięknie kontrastują z czerwonymi pędami. Po przekwitnieniu berberys obsypuje się czerwonymi owocami.

Berberys czerwony lubi stanowiska słoneczne, ale w półcieniu osiąga ciekawszą barwę. Gleba powinna być przepuszczalna, o lekko kwaśnym odczynie, z umiarkowaną wilgotnością. Gęste żywopłoty wymagające formowania powinny być sadzone w rozsadzie około 25 centymetrów.

Berberys czerwony (berberys thunberga) lubi przycinanie i powinno ono odbywać się każdego roku. Zabieg ten przekłada się na lepszy wzrost rośliny i gęstość. Berberys czerwony jest dosyć odporny na choroby i szkodniki. Berberys czerwony jest szczególnie lubiany przez ogrodników, ze względu na prostotę w uprawie i niesamowitą barwę liści, a także kwiatów i owoców. A może zainteresują cię także inspiracje na drzewa ogrodowe?

Berberys czerwonolistny

Berberys czerwonolistny jest jedną z najbardziej popularnych odmian berberysu Thunberga jakie uprawiane są w naszym kraju. Pochodzi on z Japonii. Posiada gęsty pokrój i osiąga około 1,5 metra wysokości. Jego liście przez cały sezon są pięknie ubarwione na czerwono. Uprawa tego berberysu udaje się na każdej glebie, gdyż jest on bardzo tolerancyjny. Lubi jednak, jak każdy berberys, stanowiska słoneczne. Poza tym wykazuje wysoką mrozoodporność.

Dojrzałe rośliny w czerwcu wydają bardzo obfite kwiaty, które umieszczone są pojedynczo na gałązkach. Wydzielają też charakterystyczny zapach. Kiedy kwiaty przekwitają, na ich miejsce pojawiają się zielone owoce. Jesienią zmieniają one jednak barwę na intensywnie czerwoną i pozostają na krzewie przez całą zimę.

Berberys czerwonolistny idealnie nadaje się na szpalery i żywopłoty. Dobrze prezentuje się pojedynczo, jak również sadzony w grupach. Berberys ten należy do krzewów miododajnych, dlatego jest chętnie odwiedzany przez pszczoły.

Krzew berberys to niewątpliwie piękna roślina, ceniona przede wszystkim za malownicze przebarwienia liści. Bez względu na to, czy wybierzemy do swojego ogrodu odmiany niskie czy o wyższym pokroju, ozdobią go nie tylko latem, ale i zimą.