Borówka

Borówka - odmiany, opis, wymagania, uprawa, wykorzystanie

Borówka najczęściej kojarzy nam się z borówkami amerykańskimi i jej ciemnoniebieskimi, smacznymi, słodkimi owocami. A przecież jest to rodzaj, który obejmuje bardzo wiele jadalnych i niezwykle wartościowych gatunków: od borówek amerykańskich, poprzez kwaśne borówki bagienne, aż do żurawiny. Kilka gatunków borówki występuje w Polsce w warunkach naturalnych, a wiele z nich sprawdza się dobrze w uprawie. Warto się z nimi zapoznać. Wszystkie borówki to prawdziwe bogactwo antyoksydantów i witamin.

Borówka – gatunki uprawiane w Polsce

Borówka to rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych. Obejmuje około 500 gatunków, z których najbardziej znana jest rzecz jasna borówka amerykańska. Ale to nie wszystko. W Polsce naturalnie występuje aż 5 gatunków. Borówka brusznica jest najbardziej powszechna w lasach na całym niżu i wyżu. Do tego możemy się jeszcze pochwalić borówką bagienną, czarną i halną (najmniej powszechną) oraz żurawinę błotną. Żurawiny biologicznie należą do rodzaju borówek. W uprawie ogrodowej pojawia się także dodatkowo borówka amerykańska. Najnowsze odmiany świetnie czują się w naszych warunkach klimatycznych.

Wszystkie borówki łączy jedno: mają jadalne owoce. Są bardziej lub mniej kwaskowate, najczęściej zawierają mnóstwo dobroczynnych składników: witamin, minerałów i antyoksydantów. Używa się ich do jedzenia na surowo lub przygotowania przetworów. Popularna borówka brusznica jest bardzo kwaśna, jednak po przemrożeniu i przesmażeniu z cukrem ma wyjątkowy smak.

Na uwagę zasługują borówki czarne. Ich owoce są wartościowym źródłem witamin, mają właściwości lecznicze. Jednak borówki czarne są zagrożone wyginięciem niemal w całej Europie. Najbardziej powszechne są w Szwecji, gdzie można je zbierać maszynowo. W Polsce rośliny są pod ochroną ministerstwa. Ich owoce mogą być zbierane tylko ręcznie, pod warunkiem, że krzewy nie zostaną uszkodzone w żaden sposób.

Borówka amerykańska – najważniejsze informacje

Nie tak dawno, bo kilkanaście lat temu borówka amerykańska przebojem podbiła nasze serca. Dodajemy ją do deserów, robimy z niej przetwory, a przede wszystkim zjadamy na surowo, ciesząc się jej wyjątkowym smakiem. Ta wyjątkowa roślina jest uprawiana w Polsce, zarówno w przydomowych ogródkach, jak i na skalę towarową. W zasadzie nazywa się borówką wysoką, ale ze względu na pochodzenie (Ameryka Północna), częściej stosuje się nazwę „borówka amerykańska”.

Jest to dość duży (do 2,5 m) krzak, który rodzi nawet kilka kilogramów owoców w czasie jednego sezonu. Jagody mają charakterystyczny, ciemnoniebieski kolor, ale przez woskowaty, szarawy nalot wydają się jaśniejsze. W środku znajduje się zielonkawy, słodki miąższ. Owoce borówki nadają się na przetwory i można zrobić z nich dżemy i konfitury. Najsmaczniejsze są jednak na surowo, więc dodaje się je do ciast, kremów i galaretek. Albo zjada się prosto z krzaczka – takie zawsze są najlepsze.

Warto w ogrodzie posadzić chociaż dwie lub trzy borówki. Ich owoce to prawdziwa bomba witaminowa. 100 g borówki amerykańskiej to około 1/3 dziennego zapotrzebowania na witaminę C. Dodatkowo zawierają także antyoksydanty i polifenole. Badania naukowe dowiodły, że spożywanie owoców borówki amerykańskiej zmniejsza ryzyko zachorowania na raka, jagody mają działanie przeciwzapalne. Są zasobne w witaminy B i D. Nic, tylko zajadać.

Odmiany borówki amerykańskiej

W sklepach ogrodniczych można trafić na bardzo wiele różnych odmian borówki amerykańskiej. Warto wybrać kilka, najlepiej takich, które owocują w różnym czasie, by przez cały sezon mieć dostęp do smacznych owoców. Jednak trzeba zwrócić uwagę, czy krzewy kwitną w tym samym czasie, ponieważ są obcopylne. Lista zapylaczy dla każdej odmiany powinna być dostępna w sklepie.

Zdecydowanie najbardziej popularną odmianą borówki amerykańskiej jest ‘Chandler’. To odmiana o dużych, słodkich owocach, która owocuje od końca lipca do początku września. Jest idealna do uprawy amatorskiej. Podobnie polecana jest ‘Bluecorp’, czyli niezwykle plenna odmiana (do 9 kg owoców z jednego krzewu!), która świetnie znosi spadki temperatur. Wytrzymuje nawet -35 stopni Celsjusza!

W sklepach bez problemu znajdziesz także sadzonki ‘Bluegold’, o dużych i bardzo słodkich owocach. Są one wprost idealne do deserów. Bardzo silna jest także odmiana ‘Patriot’, wybierana do ogrodu głównie ze względu na wysoką odporność na mróz.

Borówka brusznica – opis i właściwości

Borówka brusznica to kolejny gatunek, który pojawia się w naszych ogrodach. Uprawa brusznicy nie jest powszechna na użytek domowy, ale często uprawia się ją w skali towarowej. Wiele osób zbiera jej owoce także w lasach – pojawia się zarówno na niżu, jak i w górach. Najczęściej nazywa się ją po prostu borówką, chociaż czasami można spotkać się z nazwami brusznica lub gogodze.

Borówka brusznica pokrojem przypomina raczej czarne jagody niż krzak borówki amerykańskiej. To bardzo niska krzewinka o niewielkich gałązkach rozrastających się kępkami. W okresie jesiennym na jej pędach pojawiają się czerwone jagody, które mają charakterystyczny, cierpko-gorzki smak. Owoce są bardzo trwałe i wytrzymałe. Zbiera się je ze względu na właściwości lecznicze. Jagódki zawierają antocyjany, glikozydy i garbniki oraz witaminy z grupy B, witaminę C i PP. Mają działanie moczopędne i antyseptyczne. Najbardziej są znane jednak jako lek na biegunkę. Borówkę brusznicę wykorzystuje się do robienia dżemów i galaretek. W niektórych częściach Polski miesza się owoce z gruszkami, by stworzyć sos do mięs (tradycyjnie do dziczyzny). Dżem z borówki brusznicy jest podstawą tradycyjnego sosu Cumberland.

Uprawa borówki w ogrodzie – jaka ziemia i stanowisko

Borówek nie można nazwać najbardziej kapryśnymi roślinami ogrodowymi, ale mają swoje wymagania i trzeba im zapewnić odpowiednie miejsce. Najlepiej rosną na stanowisku osłoniętym od wiatru. Borówka amerykańska dobrze rozwija się w słońcu, borówka brusznica może mieć nieco więcej cienia. Sadząc roślinę należy zwrócić uwagę, by gleba nie była zbyt zbita, a stanowisko narażone na mroźne podmuchy wczesnowiosennych wiatrów.

Najważniejszym aspektem uprawy borówki jest jednak ziemia. Bezwzględnie musi być kwaśna (pH około 4), ale lekka i przepuszczalna. Podłoże do borówki trzeba dobrze przygotować. Jaka ziemia sprawdzi się najlepiej? Rok przed sadzeniem warto ją wymieszać z torfem wysokim, by uzyskać odpowiedni poziom pH. Dodatkowo trzeba zaopatrzyć ją w materię organiczną, na przykład dodając przekompostowane trociny z drzew iglastych lub dobrze przefermentowany kompost i przekopać na głębokość około 30 cm. Tylko dobrze przygotowana gleba gwarantuje bujny wzrost, obfite owocowanie i ochronę przed chorobami grzybowymi.

Przygotowana ziemia musi poczekać na sadzenie. Kiedy sadzić borówkę amerykańską? Sadzenie można wykonywać przez cały sezon, ale najlepiej zrobić to wiosną. Kupuje się sadzonki 2-3 letnie, około 30-centymetrowe, które będą owocować już w kolejnym roku.

Borówka amerykańska i borówka brusznica - pielęgnacja

Borówka brusznica jest jedną z najmniej wymagających roślin. Stosunkowo małe wymagania co do podlewania czy nawożenia oraz duża mrozoodporność (zimowanie nie sprawia żadnych problemów) sprawiają, że roślina w zasadzie może pozostać zostawiona sama sobie. W czasie największych susz należy ją podlać, a jeśli ma się zagęścić – obciąć najbardziej wybujałe pędy.

Trudniejsza sprawa jest z borówka amerykańską. Ona potrzebuje o wiele więcej zabiegów, zarówno podlewania (regularne i średnio obfite), jak i nawożenia. Można stosować nawóz mineralny do wrzosów lub roślin wrzosowatych, ponieważ borówki są ich przedstawicielami i ich wymagania co do gleby są identyczne. Zimowanie także jest trudniejsze – krzewy warto owinąć słomianym chochołem lub zabezpieczyć agrotkaniną lub tkaniną jutową. Oba gatunki dobrze reagują na podawanie szczepionek mikoryzowych. W końcu borówki tak naprawdę to rośliny leśne. Pochodzą z lasu i lubią mieć podobne warunki siedliskowe. Wtedy będą rosły najbujniej, a ich owoce będą najsmaczniejsze.