Brzoza

Brzoza - występowanie, opis, uprawa, zastosowanie, porady

Piękne drzewa o delikatnej budowie i pięknej białej korze stały się symbolem polskiego krajobrazu, opiewane w poezji i pieśniach. Stanowią one wspaniałą ozdobę posesji, szczególnie posadzone w grupach jako brzozowy gaik. Jednak niechętnie sadzimy brzozy w ogrodach, gdyż drzewo to ma swoje zalety i wady. Dowiedz się czy i dlaczego warto sadzić brzozy w ogrodzie. Poznaj ciekawostki związane z tym drzewem.

Brzoza - występowanie, gatunki, ciekawostki

Brzoza - występowanie, gatunki, odmiany, ciekawostki

Brzoza jest popularnym w Polsce drzewem liściastym, którego biała kora jest charakterystycznym znakiem rozpoznawczym. Podziwiamy także drobne liście osadzone na cienkich, wiotkich gałązkach, które pięknie poruszają się na wietrze i u niektórych gatunków tworzą piękną, płaczącą koronę.

Brzoza uchodzi za drzewo, które emanuje dobrą energią i chroni przed złymi duchami. Kiedyś z drewna brzozowego robiono kołyski, aby chroniło dziecko przed złymi duchami. Sadzono je też na cmentarzach, w pobliżu grobów. W czasach historycznych z łyka brzozy robiono więzy, zaś gałązki były wykorzystywane jako rózgi do wymierzania kary chłosty.

Brzoza to wieloletnie drzewo liściaste, które występuje wyłącznie na półkuli północnej w strefie umiarkowanej aż do arktycznej. Na terenach cieplejszego klimatu występuje tylko w górach. Porasta zwykle na granicy lasu, zaś lasy brzozowe występują na obszarach górskich lub na terenie klimatu chłodnego, na przykład na Syberii. Rośnie na słabych glebach, piaszczystych, bagiennych lub skalistych.

W Polsce jest krzewem rodzimym i pospolitym. Występują tu następujące gatunki tego drzewa:

• brzoza brodawkowata,
• brzoza omszona,
• brzoza niska,
• brzoza karłowata.

Jak wygląda brzoza - kora, liście, owoce, nasiona

Gatunki brzozy występują jako krzewy lub drzewa o wysokości od 1 metra do 40 metrów. Ich charakterystyczną cechą jest cienka, papierowa kora, która przybiera różne kolory, od białej, poprzez czerwoną do ciemnobrązowej. Liście brzozy są różne w zależności od gatunku.

Kwiaty brzozy występują w postaci kotkowatych kwiatostanów. Brzozy są rozdzielnopłciowe i na tym samym drzewie występują kwiaty żeńskie i męskie. Owoce brzozy mają formę drobnych orzeszków. Znajdują się one w owocostanach, które mają formę stojącą lub wiszącą w zależności od gatunku. Zapylone kwiaty żeńskie przekształcają się w małe szyszki. Gdy dojrzeją, rozsypują łuski i nasiona.

Zastosowanie brzozy

Piękna biała kora i delikatne, drobne liście, jak również zwiewny pokrój sprawiają, że brzoza stała się chętnie sadzonym drzewem ozdobnym, które znajduje zastosowanie w zieleni miejskiej, parkach i ogrodach. Brzoza ładnie wygląda posadzona pojedynczo, jednak największy urok mają grupy brzóz tworzące mały gaj brzozowy. Wtedy najpiękniej prezentują się białe pnie. W ogrodzie, jako drzewo ozdobne, największe zastosowanie ma brzoza brodawkowata, karłowata i pożyteczna.

Cennym surowcem jest również drewno brzozy, mimo że nie jest ono zbyt trwałe. Robi się z niego meble, sklejki i wykładziny. Wykorzystuje się je także w przemyśle papierniczym oraz do produkcji węgla drzewnego.

Co ciekawe, z brzozy pochodzi prozdrowotny sok brzozowy, który poprawia odporność. Sok zbiera się wiosną i wykorzystuje do produkcji napojów oraz wody brzozowej. Liście brzozy są także surowcem zielarskim. Z młodych pączków brzozy można samodzielnie wykonać nalewkę, która wspomaga leczenie zapalenia stawów i bólów reumatycznych. Prozdrowotne działanie ma również sok z brzozy. Z drzewa można uzyskać co najmniej 5 litrów soku dziennie.

Uprawa brzozy w ogrodzie

Czy warto sadzić brzozę w ogrodzie

Drzewo brzozy jest pięknym i urokliwym drzewem, które stanowi ozdobę każdego ogrodu. Szczególnie dużo uroku ma biała, nakrapiana kora oraz drobne liście, które jesienią przebarwiają się na żółto. Prócz ozdoby ogrodu brzoza ma także właściwości prozdrowotne. Z liści, pączków i soku można samodzielnie robić produkty zielarskie. Przy tym brzoza jest niewybredna, ma małe potrzeby glebowe. Jest to gatunek pionierski, który szybko porasta nieużytki.

Wadą brzóz jest zaśmiecanie działki, szczególnie wiosną. Brzozy mocno pylą, tak że ich pyłek dostaje się wszędzie. Osiada na oknach, które trzeba myć. Ponadto pyłek brzozy jest silnym alergenem, dlatego też osoby uczulone muszą zrezygnować z sadzenia brzóz w ogrodzie.

Dużym problemem dla właścicieli działek z brzozami są owoce i nasiona brzóz. Brzoza wytwarza bardzo dużo nasion, zaś kwiaty żeńskie rozpadają się wysypując łuski. Proces ten trwa od lipca przez całe lato. Sąsiedztwo brzóz sprawia, że cała działka, balkony i tarasy pokryte są ich nasionami. W skutek otwierania okien latem, nasiona są wszędzie w mieszkaniu. Ponadto z brzóz łatwo obrywają się drobne gałązki, które także zaśmiecają ogród. Mimo tego nie warto rezygnować z sadzenia brzóz w ogrodzie. Można wybrać mniej ekspansywne odmiany lub posadzić brzozy dalej od tarasu i domu.

Pielęgnacja brzozy w ogrodzie

Brzozy są drzewami mało wymagającymi i szybko rosnącymi. Sadzone w ogrodzie właściwie nie wymagają pielęgnacji. Rodzime gatunki są odporne na mróz, jednak w przypadku ozdobnych gatunków należy dobrze zapoznać się z charakterystyką gatunku.

Wymagania uprawowe brzozy:

• stanowisko słoneczne lub półcieniste,
• lekka gleba,
• gleba lekko kwaśna do obojętnej,
• umiarkowana wilgotność podłoża,
• odporne na mróz.

Sadzonka brzozy kosztuje od około 30 do 200 zł w zależności od gatunku, odmiany i wielkości. Natomiast przy zakupie większych ilości, sadzonka pospolitych gatunków może kosztować około 8 zł.

Ciekawe gatunki brzozy - zastosowanie, uprawa i wymagania

Największym powodzeniem w ogrodach i zieleni miejskiej cieszy się brzoza brodawkowata, która jest mrozoodporna, niewymagająca i łatwa w uprawie. Co ciekawe, wytwarza ona bardzo dużo soku brzozowego. Drzewo to po wielu latach może osiągnąć wysokość do 20 metrów. Jest odporne na mróz oraz szkodniki i choroby. Gałązki ładnie się zwieszają tworząc ciekawy, płaczący kształt. Zaletą tej brzozy jest nie tylko ozdobny wygląd, lecz także łatwość uprawy. Preferuje słoneczne stanowisko i przepuszczalną glebę o lekko kwaśnym lub obojętnym odczynie pH.

Do ciekawych gatunków należy brzoza pożyteczna, która występuje w wielu dekoracyjnych odmianach. Gatunek ten jest również zwany brzozą himalajską, gdyż występuje w Azji, na przykład w Afganistanie, Chinach, Indiach lub Pakistanie. Jej charakterystyczną cechą jest gładki, jaskrawo biały i błyszczący pień. Brzoza ta ma szeroką koronę i dość ubogie ulistnienie, zaś gałęzie wznoszą się do góry. Największą ozdobą ogrodu jest w okresie bezlistnym, kiedy to świetliście biała kora pięknie wygląda na tle szarego i nieciekawego zimowego krajobrazu. Brzoza pożyteczna ładnie wygląda posadzona samotnie lub w grupach, szczególnie w miejscach eksponowanych. Świetnie sprawdza się w szpalerach oraz jako element zieleni w ogrodach w stylu naturalnym.

Brzoza pożyteczna ma nieco większe wymagania uprawowe. Potrzebuje ciepłego, zacisznego i osłoniętego od wiatru stanowiska, gdyż cechuje ją umiarkowana mrozoodporność. Młode rośliny wymagają wilgotnej gleby, choć starsze dobrze znoszą suszę. Gatunek ten jest jednak wrażliwy na zanieczyszczenie powietrza i zasolenie gleby, dlatego też nie nadaje się do sadzenia w środku miasta przy zanieczyszczonych ulicach. Źle znosi przycinanie i przesadzanie, dlatego też należy dobrze zaplanować ogród, tak aby miała odpowiednio dużo miejsca.

Brzoza jest pospolitym drzewem, które zdobi ogrody i parki dzięki pięknej, białej korze. Jego wadą jest zaśmiecanie otoczenia. Zaletą zaś jest możliwość zbierania prozdrowotnego soku z brzozy.

Brzoza jest charakterystycznym elementem polskiego krajobrazu. By cieszyć oczy jej widokiem nie trzeba wcale wybierać się do lasu. Można zaprosić to drzewo do własnego ogrodu. Brzoza brodawkowata, jej odmiany i pokrewne gatunki dają sporo możliwości aranżacyjnych. Dlatego też opisujemy ich wymagania stanowiskowe i zabiegi pielęgnacyjne. Sprawdzamy też zdrowotne właściwości brzozy.

Popularna brzoza brodawkowata, odmiany i pokrewne gatunki

Brodawkowaty gatunek brzozy należy do najczęściej spotykanych w naszym kraju. Jest to drzew o silnie rozgałęzianej koronie dorastające do 20-30 metrów wysokości. Ma charakterystyczne, wiszące gałązki i białą, spękaną, łuszczącą się korę. Liść jest jasnozielony, silnie unerwiony i piłkowany na brzegach. Do ciekawych odmian rośliny należy brzoza płacząca „Youngi”. Dorasta do około 6 metrów wysokości, jej korona jest zwisająca a gałązki długie. Kora w górnej części biała i gładka, w dolnej czarna i spękana. Kolejną odmianą jest brzoza ojcowska osiągająca maksymalnie 15 metrów wysokości. Jej kora również jest biała, ale się nie łuszczy, liść mniejszy niż u innych brzóz.

Jeśli chodzi o pozostałe rodzaje to zdecydowanie wyróżnia się brzoza omszona. Dorasta do 20 metrów wysokości. Ma wzniesiony pokrój, owalną koronę i szarobiałą korę, łuszczącą się płatami. Młode pędy są omszone, starsze stają się gładkie. Brzoza omszona ma romboidalne liście z wierzchu ciemnozielone, od spodu jaśniejsze. Na opis zasługuje również20 metrowa brzoza papierowa. Jej korona jest owalna lub szeroko stożkowa. Tworzą ją wzniesione, sztywne i gęste pędy. Podobnie jak u poprzedniczki najpierw owłosione, z czasem nagie. Brzoza papierowa ma łuszczącą się białą korę lekko zabarwioną na różowo. Liście są ząbkowane, duże i jajowate.

Na naszej liście znajduje się również brzoza karłowata. W przeciwieństwie do powyższych gatunków nie jest to drzewo, lecz krzew. Osiąga zazwyczaj 1 metr wysokości, ma zwarty pokrój. Jej pędy są niemal czarne, drobne i cienkie. Mogą być pokładające się lub wyprostowane. Liście brzozy tego gatunku są ciemnozielone z wierzchu i jaśniejsze od spodu. Rozwijają się na mocno skróconych ogonkach. Brzoza karłowata jest zagrożona wyginięciem, dlatego o niej wspominamy. W naszym kraju występuje wyłącznie na trzech reliktowych stanowiskach. Za nami ciekawe rodzaje brzozy, przechodzimy, więc do uprawy.

Brzoza brodawkowata – wymagania, uprawa, pielęgnacja

Zanim zaczniemy opis uprawy należy wspomnieć o jeszcze jednej kwestii. Otóż brzoza ojcowska i płacząca to nie jedne odmiany gatunku brodawkowatego. Walory dekoracyjne oferuje „Purpurea” wykształcająca czerwone liście. Ma luźny pokrój i jajowatą koronę. W ogrodzie przyjmie się również mająca kolumnowy pokrój „Fastigiata”. Sadzonki tej jak i innych odmian dostępne są w trzech wersjach. Z nagim korzeniem, balotowanej lub uprawianej w pojemnikach. Pierwsze z wymienionych są najtańsze, lecz zdecydowanie lepiej wybierać sadzonki balotowane i w pojemnikach.

Czas na optymalne warunki do rozwoju. W ogrodzie może znaleźć się brzoza płacząca, „Purpurea” czy „Fastigiata”. Wymienione rośliny mają podobne wymagania, więc opiszemy je na przykładzie odmiany brodawkowatej. Drzewo preferuje stanowiska nasłonecznione. W cieniu staje się bardziej podatna na choroby i będzie wymagać nawożenia. Jako, że jest całkowicie mrozoodporna nie potrzebuje osłony przed wiatrem ani okrywania na zimę. Jeśli chodzi o glebę to jest bardzo tolerancyjna. Poradzi sobie na prawie każdym podłożu. Nie lubi tylko mokradeł i mocno zasolonych ziem.

Brzoza brodawkowata rozwinie się na glebie suchej, lecz lubi wilgoć. Nie toleruje jednak jej nadmiaru. Dlatego też podczas sadzenia trzeba zadbać o dobry drenaż podłoża. Może być to warstwa żwiru lub kamieni. Podlewanie wykonuje się wyłącznie podczas uciążliwych susz. Poza tym żadna pielęgnacja nie jest wymagana. Roślina nie potrzebuje nawożenia a przycinanie jest wręcz zabronione. Brzoza nie znosi cięcia, rany po usuniętych pędach są przyczyną chorób prowadzących do obumarcia drzewa. Poza tym jej pokrój jest tak ładny, że skracanie gałęzi nie jest potrzebne.

Zdrowotne właściwości brzozy

Opisywane drzewo, poza ładnym wyglądem i małymi wymaganiami, ma jeszcze jedną zaletę. Otóż sok z brzozy, konkretnie gatunku brodawkowatego, wykazuje właściwości lecznicze. Jest źródłem witaminy C i B, zawiera wapń, żelazo, miedź, fosfor, magnez, potas. Znajduje się w nim również kwas jabłkowy, flawonoidy i garbniki. Dzięki temu sok z brzozy pity dwa razy dziennie wspomaga pracę nerek i wątroby. Usuwa z organizmu toksyny, ma działanie moczopędne, reguluje działanie układu pokarmowego i krwionośnego. Wzmacnia organizm, działa przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie.

Zastosowanie lecznicze ma też liść brzozy brodawkowatej. Służy do przygotowywania naparów mających działanie podobne do soku. Zatem napar ma właściwości moczopędne i wzmacnia system odpornościowy. Jego picie pomaga usunąć z organizmu toksyny i nadmiar wody. Natomiast stosowany zewnętrznie wspomaga walkę z trądzikiem, stanami zapalnymi i podrażnieniami skóry.  Widać, więc, że brzoza w ogrodzie to nie tylko dekoracja, ale też środek leczniczy.