Chaber

Chaber - występowanie, szkodliwość, zwalczanie, zastosowanie

Kto nie pamięta beztroskiego dzieciństwa, kiedy to na wakacjach robiliśmy polne bukiety i wianki z zerwanych kwiatów. Główną rolę pełniły w nich piękne, fioletowe lub niebieskie chabry, zachwycające strzępiastymi płatkami w żywych odcieniach błękitu i fioletu. Również dziś chabry są dla jednych uciążliwym chwastem, zaś dla drugich ozdobą bukietu lub grządki w ogrodzie. Doradzamy jak sadzić chabry w ogrodzie i jakie gatunki i odmiany wybrać na rabaty i kwiaty cięte. Wyjaśniamy czy jest potrzebne i jak wygląda zwalczanie chabrów jako chwastów.

Chaber - popularny kwiat polny

Jak wygląda chaber

Chaber należy do rodziny astrowatych, która może obejmować nawet do 750 gatunków. Naturalnie roślina ta występowała w Europie, Północnej Afryce i części Azji. Obecnie roślina ta rozprzestrzeniła się wszędzie, na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. W Polsce występuje około 9 gatunków rodzimych chabrów, zaś drugie tyle rośnie jako rośliny introdukowane lub zadomowione.

Jako roślina ozdobna uprawianych jest w Polsce wiele gatunków, zaś najpopularniejsze to:

• chaber bławatek,
• chaber górski,
• chaber piękny,
• chaber jednokoszyczkowy,
• chaber wielkogłówkowy.

Chabry są najczęściej bylinami rozmnażającymi się przez kłącza. Ozdobą chabrów są kwiaty zebrane w koszyczki, które są pojedyncze lub zebrane w baldachy. Zewnętrzne kwiaty tworzą koronę w kolorze białym, żółtym, purpurowym, różowym lub niebieskim.

Najbardziej popularny w Polsce bławatek to roślina zielna, jednoroczna. Na szczytach pędów tworzy koszyczki kwiatowe otoczone koroną złożoną z 5 płatków. Chabry kwitną od maja do września. Zapylane są przez motyle, muchówki i błonkówki, zaś ich nasiona rozsiewane są przez mrówki i wiatr. Co ciekawe, zachowują zdolność kiełkowania nawet przez 10 lat. W naturze porasta ugory, nieużytki, miejsca przydrożne. Jako chwast jest on utrapieniem rolników, gdyż porasta pola uprawne. Często rośnie na glebach ubogich w wapń, dlatego też jest wskaźnikiem takich gleb.

Czy chaber to tylko chwast?

W Polsce chaber/bławatek kojarzy się przede wszystkim z fioletowymi kwiatami zbieranymi na wakacjach do polnych bukietów. Dla rolników jest to uciążliwy chwast, sprawiający kłopoty przy uprawie zbóż. W Ameryce i Australii chaber jest rośliną inwazyjną. Niektóre gatunki chabrów uprawiane są jako rośliny ozdobne w ogrodzie. Mało kto wie, że chaber ma właściwości lecznicze i jest wykorzystywany jako surowiec zielarski. Co ciekawe, z płatków chabrów robi się także wino.

Najpopularniejszy gatunek chabrów w Polsce to fioletowo niebieski kwiat bławatka. Występuje on pod wieloma ludowymi nazwami, jak wawer, modrak, czy jasieniec. Na polach jest pospolitym chwastem. Jednak znajduje on bardzo ciekawe zastosowanie. Kwiat chabru jest niezwykle ozdobny, a jego odmiany zdobią ogród jako rośliny dekoracyjne. Bławatek jest rośliną miododajną, dlatego też warto go uprawiać, jeśli chcemy mieć ogród ekologiczny, przyjazny pszczołom. Bławatki wykorzystywane są również jako kwiaty cięte i niebieski element bukietów.

W czasach, gdy nie znano jeszcze barwników syntetycznych, z płatków chabrów bławatków wyrabiano barwnik niebieski, głównie do barwienia wełny i produktów spożywczych. Kwiat bławatka ma właściwości lecznicze.

Chaber - zastosowanie i właściwości lecznicze

Chaber jako roślina ozdobna

Co ciekawe, chaber to nie tylko kwiat polny, czy chwast, lecz także dekoracyjna roślina, którą można ozdobić ogród. Jako rośliny ozdobne sadzi się gatunki i odmiany wieloletnie lub jednoroczne. Najprostsze jest rozmnażanie chabrów z nasion, szczególnie roślin wieloletnich, które z uwagi na trwałe korzenie palowe, nie znoszą przesadzania. Chabry posiane z nasion w pierwszym roku zakwitną później. Aby uzyskać szybsze kwitnienie można wcześniej przygotować rozsadę w inspektach. Chabry wieloletnie można także rozmnażać przez podział.

Wymagania chabrów w ogrodzie:

• stanowisko słoneczne i ciepłe,
• przepuszczalna gleba,
• odczyn gleby obojętny lub zasadowy,
• radzą sobie na słabszych glebach,
• większość odmian jest mrozoodporna.

Chabry należą do roślin łatwych w uprawie. Lepiej jednak nie sadzić ich zbyt gęsto i unikać nadmiaru wody i wilgotnej gleby. W takich warunkach mogą być atakowane przez mszyce i narażone na choroby grzybicze i szarą pleśń.

Chaber dobrze znosi suszę, dlatego też jego niskie odmiany świetnie nadają się na ogródki skalne. Chabry wspaniale prezentują się na rabatach bylinowych, gdzie ich żywe kolory kontrastują z zielenią i kolorami innych roślin. Warto jednak pamiętać, że kwitną krótko, a po przekwitnięciu nie wyglądają atrakcyjnie. Warto usuwać przekwitnięte kwiatostany.

Najłatwiejszym w uprawie gatunkiem chabra jest bławatek. Ma niewielkie wymagania uprawowe i kwitnie najdłużej, gdyż od maja do września. Jest to jednak roślina jednoroczna, którą musimy wysiać każdej wiosny. Chabry wysiewają się również same, lecz trzeba je dosiewać, aby uzupełnić ich ilość na łące kwietnej. W naturze chaber bławatek ma kwiaty w kolorze niebieskim lub fioletowym. Wyhodowano jednak liczne, ozdobne odmiany w kolorach różowym, białym, czerwonym i granatowym. Bławatek najlepiej pasuje do ogrodu w stylu angielskim, naturalistycznym lub wiejskim. Nadaje się on nie tylko na ogrodowe rabaty, lecz także na łąki ozdobne. Można ją również sadzić w pojemnikach jako ozdobę tarasów i balkonów. Dobrze sprawdza się jako kwiat cięty, gdyż w wazonie może wytrzymać nawet do 8 dni.

Rośliną jednoroczną jest również chaber piżmowy, który równie długo kwitnie. Jego charakterystyczną cechą jest piękny zapach. Naturalnie ma kwiaty żółte, lecz istnieją odmiany białe, różowe, czerwone i fioletowe.

Gatunki bylin kwitną z reguły krótko, bo tylko około 2 miesięcy. Jako kwiaty dekoracyjne najlepiej sprawdzają się następujące gatunki:

• chaber piękny,
• chaber wielkogłówkowy,
• chaber barwny,
• chaber górski.

Działanie lecznicze chabrów

Kwiat bławatka, bez kielicha, stosowany jest jako surowiec zielarski. Zawiera on takie cenne składniki jak: sole mineralne, flawonoidy, antocyjanidyny, flawonoidy, cychorynę i centaurynę. Ma bardzo łagodne działanie przeciwzapalne, dlatego też stosuje się go do leczenia chorób oczu oraz w pediatrii. Prócz tego ma działanie moczopędne i żółciopędne.

Z kwiatu chabrów robi się napar stosowany przy chorobach nerek i niewydolności krążenia. Zewnętrznie stosuje się go na łupież i przy grzybicy skóry głowy. Zewnętrznie wykorzystywany jest przy trudno gojących się ranach i owrzodzeniach. Ma on szczególnie ważne zastosowanie w chorobach oczu, jak zapalenie spojówek, brzegów powiek, czy nadwrażliwości na słońce czy promieniowanie telewizora.

Surowiec zielarski zbieramy rano, w słoneczny dzień. Wyrywamy płatki z koszyczka. Bardzo ważne jest szybkie wysuszenie płatków w miejscu zacienionym i przewiewnym, tak aby nie straciły koloru. Jeśli susz zblaknie oznacza to, że straciła właściwości lecznicze. Susz przechowujemy w szczelnie zamkniętych pojemnikach, bez dostępu do światła.

Polny chaber jako chwast - zwalczanie

Dla rolników chabry są uporczywymi chwastami, które ograniczają plony, a co za tym idzie dochody. Występuje on głównie na glebach piaszczystych lub gliniastych. Zachwaszcza on głównie zboża ozime, monokultury zbóż i rzepaku, plantacje ziemniaków, buraków, jednorocznych roślin bobowatych i kukurydzy.

Zwalczanie chabrów odbywa się przy pomocy dostępnych na rynku herbicydów. Zwalczanie jego jest bardzo trudne, gdyż roślina ta szybko uodparnia się na dostępne środki chemiczne.

Chabry to pospolite polne kwiaty, w rolnictwie traktowane jako chwasty. Mają zastosowanie jako surowiec zielarski na choroby nerek. W ogrodzie uprawiamy chabry jednoroczne i byliny kolorowych odmian.