Gorczyca

Gorczyca - charakterystyka, zdjęcia, wysiew, właściwości

Gorczyca kojarzy się przede wszystkim z musztardą, której jest podstawowym składnikiem. Mało kto wie, że gorczyca ma korzystny wpływ na zdrowie i cenne właściwości lecznicze. Ma ona szczególnie prozdrowotne działanie na układ pokarmowy i pomaga na zaparcia. Poznaj tę ciekawą roślinę i dowiedz się jakie są jej gatunki i odmiany oraz jakie ma najważniejsze właściwości prozdrowotne.

Gorczyca - gatunki, odmiany i zastosowanie

Gorczyca - co to za roślina

Gorczyca kojarzy się przede wszystkim z musztardą, której jest głównym składnikiem. Jej charakterystyczną cechą jest ostry smak. Za ten smak odpowiedzialny jest związek o nazwie synapina. Gorczyca uprawiana jest od zarania dziejów jako przyprawa. Roślina ta została wspomniana w Biblii, co świadczy o długiej historii jej uprawy.

Gorczyca jest rośliną jednoroczną, która naturalnie rośnie w Afryce Północnej, Europie Południowej i w Azji. Roślina ta ma wzniesione pędy dorastające do około 70 cm wysokości. Zwykle nie jest rozgałęziona. Na szczytach łodyg pojawiają się żółte kwiaty. Z wyglądu gorczyca nieco przypomina rzepak, którego kwiat jest również żółty.

Zastosowanie gorczycy, głównie białej:

• przyprawa w sztuce kulinarnej,
• wyciągi lecznicze z ziaren,
• lecznicze poduszki z ziarnami gorczycy,
• młode rośliny przed kwitnieniem są stosowane jako pasza dla zwierząt,
• biopaliwo,
• nawóz,
• ochrona i wzbogacenie gleby.

Rodzaje, gatunki i odmiany uprawne gorczycy

Gorczyca (sinapis) jest rośliną z rodziny kapustowatych. W Polsce rosną 2 zadomowione gatunki gorczycy:

• gorczyca biała,
• gorczyca polna.

Znana jest również takie rodzaje jak, gorczyca czarna i gorczyca sarepska, jednak biolodzy zmienili ich kwalifikację i nazwy i obecnie wchodzą one do grupy kapust. Te dwa rodzaje gorczycy mają nieco bardziej ostry i mocny smak, dlatego też wykorzystywane są do produkcji musztardy wyższej jakości.

W Polsce istnieją doskonałe warunki do uprawy gorczycy białej. Jest to wzniesiona roślina dorastająca do wysokości około 60 cm. Kwiat gorczycy ma 4 złocistożółte płatki. Roślina wydaje łuszczyny, w których znajdują się okrągłe, żółte nasiona. Jest to roślina miododajna, która kwitnie od maja do sierpnia. Nasiona gorczycy posiadają olejek gorczyczny, który powoduje zapalenie błon śluzowych. Dlatego też roślina ta w czasie owocowania jest trująca dla zwierząt. U ludzi spożycie gorczycy w nadmiernych ilościach może podrażnić błony śluzowe układu pokarmowego, zaś w ciężkich przypadkach może dojść do groźnych dla zdrowia powikłań.

Gorczyca biała jest stosowana głównie jako przyprawa, składnik musztardy i pieprzu ziołowego. Jako przyprawę dodaje się ją do mięsa, wędlin, serów, sosów, potraw z jaj. Gorczycę dodaje się również do marynat oraz przetworów marynowanych i kiszonych.

Gorczyca biała przed kwitnieniem wykorzystywana jest jako pasza dla zwierząt. W rolnictwie roślina ta służy także jako międzyplon do wzbogacania gleby. Nasiona gorczycy służą także do wyrobu olejku gorczycznego.

W Polsce pospolicie występuje gorczyca polna jako zwykły chwast. Porasta łąki, nieużytki, pola uprawne czy wysypiska śmieci. Ma ona również żółte kwiaty. Niegdyś roślina ta była używana do robienia musztardy oraz jako surowiec zielarski. Obecnie rolę tę przejęła gorczyca biała. Na polach uprawnych gorczyca polna jest zwalczana jako groźny chwast, gdyż jest szkodliwa dla zwierząt i stanowi pożywkę dla groźnych szkodników.

Gorczyca czarna i sarepska nie są uprawiane w Polsce, gdyż klimat tutejszy im nie sprzyja. Gorczycy czarnej nadano obecnie nazwę kapusta czarna. Naturalnie występuje w Azji i Afryce Północnej. Ma ona podobne zastosowanie kulinarne i lecznicze jak gorczyca biała. W kuchni indyjskiej służy jako przyprawa do chutney. Natomiast gorczyca sarepska, zwana obecnie kapustą sitowatą, uprawiana jest głównie w Indiach i Chinach. Jest ona wykorzystywana podobnie jak inne rodzaje gorczycy, jako przyprawa, dodatek do musztardy i pieprzu ziołowego. Co ciekawe, roślina ta zawiera złoto, dlatego też prowadzi się badania nad możliwością pozyskania złota z tej rośliny. Oba rodzaje gorczycy wykorzystywane są do produktów wyższe jakości, niż te z gorczycy białej.

Zastosowanie gorczycy jako przyprawa i jako zioło lecznicze

W sztuce kulinarnej gorczyca stosowana jest jako przyprawa o charakterystycznym ostrym smaku z wyczuwalną goryczką. Wykorzystuje się tu nasiona całe lub zmielone. Aby pozbyć się gorzkiego smaku ziaren gorczycy, moczy się ją w wodzie lub mleku. Gorczyca słynie głównie jako składnik musztardy. Jako przyprawa dodawana jest również do kiełbas, zup, sałatek, marynat, masła ziołowego lub różnych mieszanek przyprawowych.

Gorczyca ma również wpływ na zdrowie człowieka. Ziarna gorczycy stosuje się w postaci wyciągu, który używany jest wewnętrznie lub zewnętrznie. Poduszki wypełnione ziarnami gorczycy stosuje się na odleżyny. Natomiast na bóle reumatyczne przykleja się plastry z wyciągiem z gorczycy.

Szczególne właściwości lecznicze ma gorczyca biała, której nasiona zawierają oleje, śluz, białka i sole mineralne. Ma ona działanie przeciwzapalne, pobudzające trawienie i przeczyszczające. Wewnętrznie wyciągi z nasion gorczycy stosuje się na różne problemy z układem pokarmowym, przede wszystkim na zaparcia. Natomiast zewnętrznie robi się wyciągi do płukania gardła i migdałków.

Ziarna gorczycy stosuje się głównie na problemy trawienne. W jelitach zwiększają one swoją objętość i pozwalają usunąć masy kałowe, dzięki czemu działają lekko przeczyszczająco i pomagają na zaparcia. Natomiast skóra nasion gorczycy działa kojąco na błony śluzowe żołądka i dwunastnicy.

Olej z nasion gorczycy stosowany jest w kosmetyce. Zmiękcza i nawilża skórę. Ma też działanie wybielające. Warto jednak pamiętać, że korzystne i kojące działanie na skórę ma tylko olejek z gorczycy białej. Olej z gorczycy czarnej podrażnia skórę i może prowadzić do poważnych oparzeń. Z gorczycy białej robi się domowe specyfiki na włosy w celu usuwania łupieżu, na łuszczącą się skórę głowy i na przesuszoną skórę.

Nasiona gorczycy łagodzą także bóle reumatyczne i bóle zatok. W tym celu należy włożyć je do woreczka i stosować jako okłady.

Gorczyca maj również sprzeciwwskazania. Nie należy stosować jej w nadmiarze. Szkodliwe może być także nadmierne spożywanie musztardy. Ostrożność w spożywaniu gorczycy zaleca się szczególnie kobietom w ciąży.

Uprawa gorczycy

Gorczyca jest rośliną łatwą w uprawie, jednak uprawia się ją zwykle przemysłowo, nie zaś w przydomowym warzywniaku.

Wymagania uprawowe gorczycy:

• stanowisko słoneczne,
• gleba gliniasta,
• żyzne podłoże zasobne w wapń,
• wilgotna gleba.

Gorczyca lubi glebę wilgotną ale nie podmokła. Nie toleruje kwaśnego i podmokłego podłoża o wysokim poziomie wód gruntowych. Jest również bardzo wrażliwa na przesuszenie, dlatego też w okresie kwitnienia i zawiązywania owoców należy ją podlewać.

Gorczyca jest łatwą w uprawie rośliną jednoroczną, która znajduje zastosowanie jako przyprawa lub ziele lecznicze. Jej nasiona są jadalne i mają liczne właściwości prozdrowotne, szczególnie na problemy pokarmowe.