Jałowce

Jałowce - gatunki, występowanie, wymagania, uprawa

Jałowce (Juniperus) należy do rodziny roślin cyprysowatych.  występują na półkuli północnej – od obszarów pod kręgiem polarnym do górzystych terenów tropikalnych. Zimozielone rośliny iglaste różnią się pokrojem, wybarwieniem oraz wysokością. Owoce jałowca, tzw. szyszkojagody, wchodzą często w skład zdrowotnych mieszanek ziołowych,  sporządza się z nich aromatyczny olejek i wykorzystuje do przyprawiania potraw. Efektowne gatunki jałowców i ich odmiany chętnie uprawiane są w ogrodzie. Poznaj ozdobne jałowce i przeczytaj, jak wygląda ich uprawa.

Jałowiec pospolity – atrakcyjny iglak do ogrodu 

Jałowiec pospolity (Juniperus communis) jest gatunkiem krajowym. W naturze spotykany jest na całym niżu, a także w Karpatach - w podszyciu leśnym, w borach, w których występują inne rodzaje roślin iglastych, głównie sosny. Juniperus communis dobrze rośnie na glebach piaszczystych i gliniastych, dostatecznie wilgotnych. Najczęściej ma pokrój krzewu lub drzewa, zwykle dwupiennego. Drzewo może dorastać do 12 m wysokości. Krzew, najczęściej wzniesiony, czasem płożący, wyróżnia się łuszczącą się, szarobrązową korą. Proste, ostre i bardzo kłujące igły osadzone są w okółkach,  po trzy igły w jednym okółku. Późną wiosną iglak tworzy niewielkie żółte kwiatki. Po trzech latach żeński krzew jałowca wydaje szyszkojagody -  drobne owoce, o żywicznym zapachu. Początkowo zielone, zmieniają stopniowo zabarwienie na srebrzystofioletowe.

W ogrodzie uprawiane są liczne ozdobne odmiany, np.:

• ‘Hibernica’ – to jałowiec kolumnowy, dorastający do 5 m wysokości. Efektowna odmiana wyróżnia się wąskim i zwartym pokrojem, wyprostowanymi gałęziami i ciemnozielonym wybarwieniem. Roślina nie jest całkowicie mrozoodporna, więc nie zaleca się jej uprawy we wschodnich rejonach Polski.
• ‘Compressa’ – kolumnowy jałowiec pospolity, zalecany do ogrodu o niewielkich rozmiarach. Kłujący iglak należy do odmiany miniaturowej. Wolno rośnie, osiągając po 10 latach uprawy zaledwie 100 cm wysokości oraz średnicę 25 cm. Roślina wyróżnia się efektowną szarozieloną barwą.
• ‘Repanda’ – płożący karłowy krzew szeroko się  rozrasta, osiągając około 3 m średnicy. Gałęzie jałowca pokrywają się w sposób dachówkowaty. Luźne igły nie są kłujące, co sprawia, że roślina jest miękka i przyjemna w dotyku.
• Inne ozdobne płożące się jałowce to srebrzysta, mocno kłująca odmiana ‘Hornibrooki’, o wysokości 50-cm i średnicy około 2 m
• oraz jałowiec pospolity ‘Nana Aurea’, odmiany przewieszającej się, o złocistożółtym wybarwieniu. Gałązki oraz igły na zimę brązowieją.

Uprawa jałowca pospolitego najlepiej udaje się na słonecznym stanowisku. Rośliny wykazują dużą tolerancję pod względem wymagań glebowych. Dobrze rosną na stanowiskach o glebach piaszczysto-gliniastych, suchych, znoszą także gleby zasadowe. Nasiona jałowca wysiewamy w szkółce, wczesną wiosną. Sadzonki sadzimy na stałe miejsce po dwóch latach uprawy. Pamiętajmy, że szyszkojagody otrzymuje się z roślin żeńskich i męskich, więc pożądane jałowce możemy uzyskać, sadząc sadzonki pozyskane z półzdrewniałych pędów. Cięcie roślin przeprowadzamy późnym latem, do wczesnej jesieni.

Jagody jałowca, o korzennym słodkawym smaku, mają szerokie zastosowanie. Aromatyzuje się nimi wódkę jałowcówkę, angielski gin, likiery oraz piwo. Dodaje do peklowanego mięsa i do wędzonek. Przyprawą, używaną w całości lub zmieloną na proszek, przyprawia się różne rodzaje potraw – duszone warzywa, potrawy z kiszonej kapusty (50 g owoców jałowca na 10 kg kapusty), tłuste mięsa, marynowane ryby oraz pieczeń wołową, wieprzową, z baraniny i pieczeń z dziczyzny. Jałowcowe owoce mają działanie farmakologiczne. Są moczopędne, poprawiają perystaltykę jelit i pracę całego układu pokarmowego. Mają korzystny wpływ na stan zdrowotny osób z niedomaganiem dny moczanowej oraz gośćca. Napar z jagód podaje się przy zaziębieniu. Uwaga! Nadmierne spożywanie niekorzystnie wpływa na pracę nerek.

Juniperus chinensis – ogrodowy jałowiec chiński

Jałowiec chiński  pochodzi z Chin, Mongolii oraz z Japonii. W naturze jest drzewem, które dorasta do 20 m wysokości. Łuskowate igły, o długości 10 mm, osadzone są po 3 igiełki. Wydzielają intensywny charakterystyczny aromat. Niewielkie szyszki mają średnicę około 1 cm. Okazały gatunek zdobi parki i naturalistyczne ogrody. Dobrze rośnie na suchych i piaszczystych glebach.  Od jałowica chińskiego wywodzi się wiele ciekawych odmian, o zróżnicowanym pokroju, wielkości i atrakcyjnym wybarwieniu.

Niektóre ozdobne odmiany Juniperus chinensis:

• jałowiec chiński ‘Pfitzera’ – ogrodowy efektowny jałowiec krzaczasty, z biegiem lat tworzący bardzo duże kępy. Największy okaz w kraju rośnie w prószkowskim arboretum – roślina przekroczyła 20 m średnicy. Ze względu na duże rozmiary, odmiana jest wspaniałą ozdobą dużych ogrodów.
• Mniejszy, równie efektowny jest  jałowiec chiński ‘Pfitzera Aurea’, osiągający około 2 m średnicy. Pędy atrakcyjnego iglaka są łukowato wygięte i układają się płasko.Końcówki świeżych przyrostów wybarwiają się na piękny złocistożółty kolor. Odmiana jest całkowicie mrozoodporna. Nadaje się do niewielkich ogrodów.
• Odmiana ‘Keteleerii’ – to stożkowaty jałowiec, dorastający do 5 m wysokości. Roślina zachwyca zielononiebieską barwą pędów oraz niebieskawymi dużymi szyszkojagodami, obficie pokrywającymi wałeczkowate pędy. Jałowce tej odmiany sprawdzą się na terenach miejskich i przemysłowych, bowiem są odporne na zanieczyszczenia powietrza. Dobrze znoszą nasadzenia na słabszych glebach oraz mróz. Nadają się do ogrodów przydomowych, ładnie prezentując się z innymi gatunkami i odmianami jałowców.
• ‘Blaauw’ – niewysoka odmiana dorasta do około 150 cm wysokości. Jałowiec przybiera formę odwróconego stożka. Ozdobą iglaka są niebieskoszare łuski, ściśle przylegające do wałeczkowatych krótkich pędów. Liczne szyszkojagody pokrywa woskowy nalot. Jałowiec tej odmiany chętnie wybierany jest na słoneczne stanowiska do przydomowych ogrodów i sadzony na skalniakach. Może być sadzony w dużych donicach, zdobiąc balkony i tarasy. Obecny bywa również w przestrzeni publicznej. Zaletą rośliny jest odporność na zanieczyszczenia powietrza, mrozoodporność i niewielkie wymagania uprawowe.

Jałowce w ogrodzie -  inne ozdobne gatunki

Jałowiec płożący (Juniperus horizontalis) – wywodzi sięAmeryki Północnej, gdzie porasta tereny górzyste, rośnie nad jeziorami i nad morzem. Płożący krzew osiąga wysokość około 50 cm oraz średnicę do 2 m, tworząc efektowne niebieskawe kobierce. Roślina szczególnie polecana jest do ogrodu skalnego i wrzosowego, jest efektowną okrywą przestrzeni w ogrodach przydomowych, bywa także sadzona w misach i donicach na balkonach i tarasach.

• Do najciekawszej odmiany gatunku należy polska odmiana ‘Agnieszka’ – niski krzew, o drobnych odstających igłach. Zwraca uwagę barwa jałowca – niebieskozielona, ze srebrzystym odcieniem. Na słonecznym stanowisku igły wybarwiają się najintensywniej. Rośliny dorastają do 40 cm wysokości.  Ścielą się nisko przy ziemi, na szerokość 150 cm, z czasem tworząc efektowny kobierzec. Uprawa odmiany nie sprawia problemów. Jałowce preferują stanowiska o lekkich piaszczystych glebach, o kwaśnym odczynie pH. Tolerują miejskie zanieczyszczenia powietrza, dobrze znoszą susze i mróz. Jałowiec płożący ‘Agnieszka’ możemy formować, ponieważ doskonale znosi strzyżenie. 
• Jałowiec sabiński (Sawina) (Juniperus sabina) – spotykany jest w całej Europie, po Kaukaz, Mongolię i Syberię. W Polsce występuje w Pieninach, porastając wapienne skały. Zimozielone iglaki tego gatunku tworzą okazałe kępy. Na wierzchołkach głównych pędów widoczne są łuskowate igły, wydzielające niemiły zapach. Miotlaste gałęzie dorastają do 150 cm wysokości. Płożące się przy ziemi pędy szybko się ukorzeniają, co skutkuje rozrastaniem się kępy, która może osiągać 4 m średnicy. Zielonkawe szyszkojagody nie mają walorów dekoracyjnych, dojrzewają jesienią. Jałowce nie mają dużych wymagań uprawowych. Dobrze rosną w zwykłej  ogrodowej glebie, a także w podłożu suchym i piaszczystym, o pH kwaśnym, lekko kwaśnym i obojętnym.
• Godna polecenia jest odmiana ‘Broadmoor’ – jasnozielony niski krzew, o wysokości 50 cm i szerokości do 3 m. Jałowce tej odmiany pięknie wyglądają w ogrodach przydomowych i skalnych, a także w przestrzeni publicznej, na skarpach i nasypach. Nie zaleca się przesadzanie krzewów, ze względu na płytki system korzeniowy.
• Jałowiec wirginijski (Juniperus virginiana) – pochodzi z Ameryki Północnej. Gatunek tworzy miękkie niekłujące igły oraz granatowe szyszkojagody, pokryte białawym nalotem. Zimozielona roślina jest długowieczna, dobrze znosi mróz i jest tolerancyjna co do rodzaju gleby.
• Odmiany drzewiaste mogą dorastać do kilku metrów wysokości. Silnie rosnąca ‘Glauca’ osiąga około 10 m wysokości. Jej ozdobą jest niebieskozielone wybarwienie, zimą zmieniające się na ciemnofioletowe.
• Odmiany krzaczaste osiągają do 3 m średnicy. Płożący krzew odmiany ‘Grey Owi’ tworzy przewisające srebrzystoszare gałązki. Na starszych jałowcach pojawiają się wiosną drobne brązowe szyszki męskie. Niewielkie szyszkojagody pokrywa srebrzysty nalot. Krzewy można formować, bowiem dobrze znoszą cięcie. Odmiana znajduje zastosowanie jako ozdobny krzew okrywowy.  

Krzewy i drzewa iglaste, dzięki bogactwu form i pokrojów, stanowią cenny element ogrodowych aranżacji. Ożywiają krajobraz, tworzą dekoracyjny kontrast lub tło dla innych roślin, chronią też przed zimnem i zanieczyszczeniami środowiska. Iglaki są piękne o każdej porze roku, ale najbardziej docenimy je wczesną wiosną, zimą i późną jesienią, kiedy z powodu aury ogród dużo traci na swej urodzie.

Krzewy i drzewa iglaste w ogrodzie

Krzewy i drzewa iglaste sadzimy wiosną, kiedy zaczynają wegetację albo też jesienią, kiedy kończą rozwój. Kupujemy je z bryłą korzeniową, podlewamy i sadzimy nie głębiej niż rosły w szkółce. Wybierając iglaki, trzeba zwrócić szczególną uwagę nie tylko na wygląd ich części nadziemnej, ale też na jakość korzeni. Gleba pod iglaki powinna mieć odpowiednią strukturę, wilgotność, przewiewność i kwasowość - określone wymaganiami poszczególnych gatunków i odmian. Warto też wiedzieć, że nie wszystkie krzewy i drzewa iglaste dobrze znoszą przesadzanie. Przeczytaj też o tym, jak zaaranżować ogród z tujami – kiedy, jak je przesadzać oraz jak pielęgnować.

Iglaki możemy sadzić pojedynczo lub w grupach, krzewy iglaste pięknie prezentują się samotnie i wśród innych roślin. Ładnie wyglądają w nasadzeniach złożonych z gatunków i odmian o różnej fakturze i pokroju. Niezwykle dekoracyjnie prezentują się iglaki na tle wypielęgnowanej trawy oraz nad wodą. Tak czy inaczej są to krzewy ozdobne. Mogą stanowić też oryginalną podporę dla kolorowych pnączy, na przykład wiciokrzewów i powojników. Na ich tle pięknie odznaczają się różaneczniki, azalie, forsycje i rośliny cebulowe. Sadzi się też iglaki w donicach i przestawia zgodnie z upodobaniami ogrodnika. Ponieważ niektóre krzewy i drzewa iglaste wytwarzają specyficzny wilgotny mikroklimat, warto je umieścić w pobliżu altany lub werandy.

Bardzo lubiane są iglaki małych rozmiarów, zwane popularnie karłowymi. Świetnie współgrają z nimi np. wrzośce, o których przeczytasz więcej w tym artykule. Krzewy i drzewa iglaste karłowe mają zazwyczaj płytki system korzeniowy, wymagają więc ściółkowania, zabezpieczającego przed nagrzewaniem, przemarzaniem korzeni oraz wyparowywaniem wilgoci. Iglaki karłowe sadzi się często w ogrodach skalnych albo w formie żywopłotów. Kiedy zimą przykryje je delikatny śnieg, tworzą bajkową atmosferę. Również iglaki wysokie, otulone śniegiem albo opalizującym szronem, wyglądają zjawiskowo. Niektóre krzewy i drzewa iglaste, takie jak jałowce, sosny i jodły, mają też właściwości lecznicze, większość to krzewy ozdobne.

Do mało ekspansywnych iglaków należą jałowce, występujące w niezliczonej ilości odmian - okrągłych, kolumnowych, płożących (juniperus horizontalis) i innych. Najczęściej są to krzewy, rzadziej drzewa iglaste, nazywane ozdobne iglaki tworzą zawsze niesamowity klimat. Jałowiec to typowa roślina gleb jałowych - stąd właśnie jego nazwa. Jałowce są przeważnie niebieskozielone. Młode ich igły są kłujące, a z wiekiem stają się coraz bardziej łuskowate. Dojrzałe owoce jałowca mają ładny ciemnoniebieski kolor i są bardzo lubiane przez ptaki. Jałowiec jest odporny na niskie temperatury. Świetnie sprawdzi się np. na skalniaku, o którym więcej przeczytasz pod tym linkiem.

Jałowiec idealnie wkomponuje się w ogród, w którym jest cis pospolity, jodła kaukaska, modrzew europejski, sosna czarna, cyprysik lawsona czy choina kanadyjska.

Iglaki rodzime i obce

W Polsce rosną dziko trzy gatunki jałowca: jałowiec pospolity, jałowiec halny i jałowiec sabiński, zwany potocznie jałowcem sawina, należącym do krzwów ozdobnych. Jałowiec halny to płożący się krzew, porastający zbocza Tatr i Sudetów. Rośnie też nad morzem. Z kolei jałowiec sabiński, rzadko spotykany u nas w stanie dzikim, dekoruje zazwyczaj parki i ogrody miejskie. Jałowiec sabiński rośnie dziko w Pieninach, na wapiennych skałach nad przełomem Dunajca. Nie ma on igieł, a ściśle przylegające do gałązek łuski. Jest to również płożący się krzew, który rozrasta się bardzo szybko, dlatego nie poleca się go do małych ogródków. Jałowiec sabiński ma trujące pędy i owoce, a jego gałązki po roztarciu wydzielają niemiły zapach. Nazwa rośliny pochodzi od Sabinów, jednego z najstarszych plemion Półwyspu Apenińskiego. Do form ogrodowych o niskim pokroju należy jałowiec sabiński odmiany tamaryszkowatej, który dorasta do pół metra wysokości. Krzew ten rośnie bardzo wolno.

Wśród gatunków obcych na uwagę zasługuje jałowiec wirginijski. Pochodzi on z Ameryki Północnej, gdzie dorasta do trzydziestu metrów wysokości i żyje około trzystu lat. Do Europy został sprowadzony w siedemnastym wieku. Jest to drzewo iglaste, które w naszym kraju sięga zaledwie kilkunastu metrów. Jałowiec ten rośnie na glebach gliniastych lub piaszczystych, wilgotnych i zasobnych w próchnicę. Jest mrozoodporny i światłolubny. Jałowiec wirginijski ma cienki pień pokryty czerwonobrązową, podłużnie porysowaną korą. Jego korona jest zazwyczaj stożkowata, ale gdy rośnie w cieniu nie wykształca się prawidłowo. Jałowiec wirginijski rośnie dobrze w parkach, w towarzystwie kontrastowo zabarwionych roślin. Ładnie wygląda też na tle jasnych elewacji budynków. Gatunek ten dobrze znosi przycinanie. Do ogrodów o dużej przestrzeni warto polecić srebrzystozielony rozłożysty jałowiec wirginijski grey owl. Dojrzały jego okaz dorasta do dziewięćdziesięciu centymetrów wysokości, ale jego szerokość może przekroczyć pięć metrów. Można go sadzić w zwartej grupie albo też pojedynczo.

Różnorodnością form przykuwają uwagę także odmiany wschodnie jałowców, na przykład jałowce chińskie. W naturze są to wysokie stożkowate drzewa iglaste, dorastające do dwudziestu metrów wysokości. Najbardziej jednak popularne są odmiany krzewiaste o różnym pokroju. Gatunek ten pochodzi z północno-wschodnich Chin, Japonii i Mongolii. Ma małe wymagania glebowe i jest odporny na mróz. Wysoki i wąski jest na przykład jałowiec chiński aurea o złocistych łuskach. Oryginalny jest też jałowiec chiński odmiany kaizuka, o nieregularnym, jakby porozrywanym kształcie. Dojrzały jego okaz dorasta do sześciu metrów wysokości. Kolejny ładny krzew to jałowiec chiński pyramidalis, o regularnym kolumnowym kształcie. Z kolei gęsty blękitnoszary jałowiec chiński blaauw rośnie w charakterystyczny sposób, jakby miał rogi zamiast pędów. Dzięki swojej oryginalnej sylwetce stanowi atrakcyjny akcent w ogrodzie.

Zanurzmy się w zielonej miękkości - jałowiec płożący

Iglaki płożące (juniperus horizontalis) pełnią zazwyczaj rolę roślin okrywowych, ścielących się ładnie po podłożu. Krzewy iglaste tworzą w szybkim tempie zwarte kobierce zieleni. Są zazwyczaj mrozoodporne i nie wymagają intensywnej pielęgnacji. W naturze rośliny płożące rosną w miejscach, w których panują niekorzystne dla nich warunki. Dotyczy to szczególnie stref arktycznych i alpejskich, gdzie wieją silne wiatry, pokrywa śnieżna utrzymuje się bardzo długo, roślinność przykrywają lawiny, a ziemia jest nieurodzajna lub zbyt wilgotna. Jałowiec płożący pochodzi z północnych regionów Ameryki Północnej, gdzie rośnie na skalistych i piaszczystych brzegach morskich oraz nad jeziorami. Gatunek ten przyjmie się w każdej ubogiej glebie, najlepiej na otwartym stanowisku i w miejscu bardzo słonecznym. Jesienią przebarwi się na ładny fioletowy kolor.

Spośród klasycznych jałowców płożących warto przypomnieć dorastający do pół metra wysokości szarozielony jałowiec płożący repanda o zwartym kulistym pokroju. Zupełnie płasko rośnie dzięki czemu przykrywa powierzchnię ziemi odmiana płożąca hornibrookli. Bardzo płaski w formie jest też jałowiec płożący siny horizontalis, odmiany glaca. Srebrzystoniebieskie gałązki ma jałowiec łuskowaty odmiany blue carpet i blue star. Krzew ten zupełnie przylega do ziemi. Rozrasta się bardzo szeroko. tworząc atrakcyjne zielone kobierce. Leżące na ziemi pędy szybko się ukorzeniają, dzięki czemu roślina samoistnie się ładnie rozkrzewia. Szarozielonej barwy z błękitnawym nalotem jest malutki jałowiec płożący minima. Ponieważ krzew ten rośnie bardzo wolno, można go posadzić w ogrodzie skalnym. Bardzo niski jest też jałowiec płożący prince of wales, który zimą przebarwia się na fioletowo. Szybko rośnie, dlatego nadaje się jako roślina okrywowa jałowiec płożący blue chip. Z odmian polskich na uwagę zasługuje jałowiec płożący agnes (dawniej agnieszka), występujący w niebieskostalowym kolorze. Z odmian łuskowych możemy posadzić w ogrodzie również niewielki jałowiec meyera.

Jałowiec pospolity (juniperus communis)

Jest to krzew, rzadziej niewielkie drzewo z rodziny cyprysowatych, dorastające do piętnastu metrów wysokości. Jałowiec pospolity ma najczęściej ładny, regularny, wąski lub szeroki albo owalny pokrój. Ale może też być kulisty lub rozwichrzony. Spotyka się też formy krzewiaste, stożkowate lub pienne wrzecionowate. Korona jest gęsta, zwarta, a czasami lekka i przejrzysta. Ze względu na tę różnorodność, nazywa się jałowiec pospolity zmiennym. Młode egzemplarze mają ciemnoszarą i podłużnie porysowaną korę, natomiast kora starszych okazów pokryta jest strzępiącymi się łuskami. Choć jest mrozoodporny, największe zniszczenia zimą powstają pod wpływem ciężkiego, mokrego śniegu. W warunkach zanieczyszczonego powietrza źle rośnie.

Jałowiec pospolity rozwija się powoli, ale potrafi dożyć ponad stu lat. Spotkać go można niemal w całej Europie, Azji, Ameryce Północnej i północnej Afryce. W Polsce występuje na niżu i w niższych położeniach górskich, z wyjątkiem południowo-wschodnich części kraju. W stanie dzikim rozsiewa się z nasion kiełkujących dopiero po przemrożeniu. Jałowiec pospolity rośnie w naturze na stanowiskach wilgotnych, kwaśnych, ubogich, jałowych i suchych - na wapiennych zboczach, wrzosowiskach i na piaskach wydm. Dobrze się czuje w towarzystwie borówki czarnej, brzozy brodawkowatej i sosny pospolitej. Do dobrego wzrostu wymaga dużo słońca. W sąsiedztwie jałowca dobrze przyjmują się sadzonki sosny i rosną dużo szybciej niż te poza jego zasięgiem. W młodych lasach wraz jałowcem szybciej wyrastają grzyby. Dzieje się tak, ponieważ igliwie jałowca, ulegając rozkładowi szybciej niż igliwie innych drzew, wytwarza niekwaśną żyzną próchnicę.

Jałowiec pospolity jest drzewem dwupiennym, co oznacza, że na jednym egzemplarzu znajdują się kwiaty albo męskie albo żeńskie. Kwiaty męskie są żółte i kuliste, natomiast kwiaty żeńskie to maleńkie, jasnozielone owocolistki. Kwiaty pojawiają się w czerwcu, są niepozorne i osadzone w kątach igieł. Kuliste szyszkojagody jałowca pospolitego dojrzewają pod koniec września, uzyskując ciemną barwę z sinawym nalotem. Można w tym czasie znaleźć też na krzakach jałowca zielone maleńkie jagódki, które rozwinęły się wiosną i dojrzeją w roku następnym.

Do tradycyjnych odmian należy kolumnowy lub stożkowaty jałowiec pospolity krakowski oraz kolumnowy jałowiec irlandzki. Obydwie odmiany charakteryzują się zwartą sylwetką i nie wymagają cięcia. Klasyczny jest też niebieskawoszary jałowiec pospolity odmiany hibernica, tworzący ładne wąskie kolumny przypominające miniaturowe cyprysy. Igły tej odmiany mają woskowy nalot w postaci szarawej pręgi. Z odmian pochodzenia polskiego warto wspomnieć o rosnącym bardzo wolno jałowcu Anna Maria.

Jałowiec pospolity (juniperus communis) - właściwości lecznicze i przyprawowe

Jałowiec pospolity ma między innymi właściwości moczopędne. Działa też bakteriobójczo na patogenne szczepy bakterii w drogach moczowych oraz w przewodzie pokarmowym. Pomaga ponadto w obrzękach spowodowanych chorobami nerek i w stanach zapalnych układu moczowego. Właściwości lecznicze przetworów z jałowca wykorzystuje się czasami w chorobach układu krążenia. Słodkawo-korzenne przyprawy stosowane są też w bólach stawów. W chorobach reumatycznych oraz wypryskach skórnych polecana jest też kąpiel z gałązkami i owocami jałowca. W nerwobólach stosuje się też zewnętrznie olejek jałowcowy. Warto jednak wiedzieć, że długotrwałe przyjmowanie wyciągów z jałowca albo zbyt duże jego dawki, mogą spowodować podrażnienie błony śluzowej przewodu pokarmowego i nerek, rozszerzenie naczyń krwionośnych oraz długo utrzymujący się odczyn zapalny. Nie powinno się podawać przetworów z jałowca kobietom w ciąży.

Wyciągi z owoców jałowca wzmagają nieznacznie wydzielanie żółci, zwiększają wytwarzanie soku żołądkowego, pobudzają perystaltykę jelit oraz wydzielanie potu. Owoce jałowca wchodzą w skład mieszanek ziołowych pomocnych w odtruwaniu wątroby. Można je też przyjmować doustnie w zaburzeniach trawiennych oraz wzdęciach - według specjalnego schematu, zwiększając ich ilość i potem zmniejszając. Do celów leczniczych zbiera się owoce jałowca późną jesienią i zimą. Powinny być dobrze dojrzałe, ciemnofioletowe, niemal czarne. Mają wówczas przyjemny, balsamiczny zapach, nazywany leśnym, a w smaku są gorzkawe i lekko pikantne. Zawierają garbniki, flawonoidy, gorycze, żywicę, woski, związki cukrowe, sole mineralne i kwasy organiczne.

Owoce jałowca, drewno jałowca oraz końce jego pędów zawierają olejki eteryczne służące do aromatyzowania wódek gatunkowych, syropów, likierów, soków, nalewek i dżinu, którego są ważnym składnikiem. Z jagód jałowca warzono dawniej piwo, które spożywano też jako pożywną polewkę. Jałowiec jest też składnikiem wielu mieszanek przyprawowych o różnym zastosowaniu. Jego owoce dojrzewają w ciągu dwóch lat i już wówczas nadają się jako przyprawa do marynowania i przyprawiania mięsa, zwłaszcza dziczyzny i ryb. Dodaje się je też do słodkiej i kwaszonej kapusty oraz czerwonych buraków.