Jaśmin

Jaśmin - odmiany, opis, uprawa, ciekawostki, porady praktyczne

Niepozorne, delikatne kwiaty w kolorze białym lub żółtym zachwycają przede wszystkim swoim intensywnym zapachem. Jaśmin już w starożytności stanowił surowiec do produkcji perfum. W Polsce często myli się go z jaśminowcem.

Jaśmin a jaśminowiec

Oba są krzewami o białych, pachnących kwiatach. Na tym jednak podobieństwa się kończą. Popularny w Polsce jaśminowiec (łac. Philadelphus) jest krzewem z rodziny hortensjowatych. Dobrze znosi mrozy i nie ma dużych wymagań glebowych. Jaśmin (można się też spotkać z nazwą jaśminek lub dzielżamin) jest dużo bardziej wybredny. Odmiany ogrodowe, uprawiane w klimacie Europy południowej i rzadko w Polsce, są zwykle pnączami. U nas najbardziej znany jest jaśmin nagokwiatowy, kwitnący na żółto oraz biały jaśmin wielokwiatowy.

Jaśmin (łac. jasminum) należy do rodziny oliwkowatych, do której należą też drzewa i krzewy oliwkowe, forsycje i lilaki. Jego nazwa pochodzi z języka perskiego (jasman). Z terenu dzisiejszego Iranu wywodzi się też gatunek jaśminu, z którego olejku powstają perfumy o charakterystycznym zapachu. 

Charakterystyka jaśminu

Jaśmin jest rośliną wieloletnią, najczęściej jest to pnącze, rzadziej krzew. Kwiaty rosną w kwiatostanach szczytowych lub w kątach liści. 5-6 płatków tworzy koronę, która ku dołowi jest zrośnięta w rurkę – podobnie jak u bzu, z którym jest spokrewniony. Mają najczęściej biały lub żółty kolor. Liście mogą być pojedyncze, trójlistkowe lub nieparzystopierzaste (nieparzysta liczba listków na osadce). Owoce większości jaśminów mają postać jagód, tylko niektóre są suche (w łupinkach).

Najpopularniejsze gatunki i odmiany uprawiane w domu to:

• Jaśmin lekarski – popularny w cieplejszych krajach jako roślina uprawowa. U nas może stać w ogrodzie, pod warunkiem, że na zimę przeniesiemy go do domu. Kwiaty są pojedyncze, białe, listki nieprzasytopierzaste. Ma charakterystyczny silny zapach, który może odurzać. Dlatego odradza się ustawianie doniczek w miejscach gdzie śpimy lub pracujemy, chyba że są dobrze wietrzone. Ten gatunek jest najczęściej surowcem do produkcji perfum i leków.
• Jaśmin wielokwiatowy (kwiecisty) – jest obficie kwitnącym pnączem, o miękkich, wiecznie zielonych pędach. Kwitnie na biało, raz do roku. Może zakwitnąć od grudnia do kwietnia. Nadaje się na balkon lub taras, jeżeli zapewnimy mu słoneczne stanowisko i osłonę od wiatru. Nie znosi upałów (latem optymalna temperatura to 20 stopni). Ładnie pnący, pędy można formować na łukach i kratkach.
• Jaśmin wielkolistny – krzew, w warunkach naturalnych dorastający do 8 m. Ma duże sercowate liście. Białe kwiaty rosną w szczytowych baldachach. Używa ich się do aromatyzowania herbat. Kwitnie w czerwcu, po kwitnieniu najlepiej przeprowadzić przycinanie. W ciepłym klimacie jest to krzew ogrodowy. U nas lepiej go sadzić w doniczce, którą przy odpowiedniej pogodzie można wystawić do ogrodu lub na balkon. Nie lubi zbyt wysokich ani zbyt niskich temperatur. Preferuje dobrze oświetlone stanowiska z rozproszonym światłem.
• Jaśmin gwiazdkowy (gwieździsty) – krzew o długich, zielonych pędach. Kwitnie na biało od czerwca. Kwiaty rosną w kątach liści, są baldachowate, o kształcie przypominającym gwiazdy. W przeciwieństwie do wielu gatunków jaśminu jest mrozoodporny, w naszym klimacie może jednak wymagać zabezpieczenia na zimę. Nadaje się do sadzenia w ogrodzie, przy altanach i ogrodzeniach.
• Jaśmin nagokwiatowy – pnącze zimowe, mrozoodporne (chociaż może wymagać zabezpieczeń). Jest ciekawym pnączem sezonowym, które traci liście jesienią, ale kwitnie zimą (styczeń-marzec). Dorasta do 2-3 m. Jest doskonały do obsadzania altan, pergoli i ogrodzeń.

Uprawa w doniczce

W naszym klimacie roślina najlepiej nadaje się do uprawy w domu. Można ją wystawiać na balkon w wiosenne dni. Szczególnie jeżeli chcemy uprawiać odmiany nieodporne na mróz.

Jaśmin lubi żyzną, dobrze przepuszczalną ziemię, zawsze trochę wilgotną. Najlepiej podlewać często i niewielką ilością wody. Więcej wody potrzebuje w okresie kwitnienia. Powietrze w pomieszczeniu powinno być dość wilgotne. Stanowisko jasne, ale o świetle rozproszonym.

Jaśmin jest wybredny jeżeli chodzi o temperaturę. Trochę kłopotów pod tym względem mogą przysporzyć zwłaszcza odmiany doniczkowe. Latem optymalna temperatura to 20 stopni, zimą 10 stopni. Przechłodzenie, zwłaszcza po kwitnieniu, jest niezbędne, żeby zdrowo kwitł w następnym roku. Chociaż jest to kwiat domowy, nie będzie się czuł dobrze w bardzo ciepłych mieszkaniach. Dlatego radzi się wystawianie go na balkon, dobrze oświetlony korytarz lub do ogrodu zimowego. Pamiętajmy jednak, że jeżeli wystawiamy roślinkę na balkon, trzeba jej zapewnić osłonę przed wiatrem.

Pielęgnacja obejmuje również nawożenie i przycinanie. Stosujemy nawozy do roślin kwitnących lub nawozy o małej zawartości azotu.

Większość odmian dobrze jest przyciąć po okresie kwitnienia. Wówczas pokrój się zagęści i będą obficiej kwitły w następnym sezonie. Z części zdrowych odciętych pędów można zrobić sadzonki. Jest to też dobry sposób na rozmnażanie rośliny.

Jaśmin uprawiany w doniczce trzeba też przesadzać kiedy korzenie całkowicie wypełnią pojemnik. Donica nie powinna być jednak zbyt wielka. Najlepiej tylko o numer większa, żeby pozwolić korzeniom na dalszy rozrost, ale stymulować wzrost części naziemnej. Przesadzanie, podobnie jak przycinanie jaśminu przeprowadzamy po okresie kwitnienia.

Zapach jaśminu – szkodliwy czy nie?

Jaśmin jest używany w aromaterapii. Niektórzy polecają zapach jaśminu jako sposób na odprężenie sprzyjające spaniu. Powołują się nawet na legendę o sułtanie, który ustawiał jaśmin w swojej sypialni. Jednak trzeba bardzo uważać z silnie pachnącymi kwiatami w miejscu gdzie śpimy. W naszych czasach i naszym klimacie mieszkania nie są wystarczająco przewiewne. Intensywny zapach jaśminu może powodować bóle głowy. W niewielkich ilościach ma jednak działanie kojące nerwy. Lepszym sposobem żeby uzyskać ten efekt będzie zapalenie przed snem kominka zapachowego z niewielką ilością olejku jaśminowego, który zgasimy na noc. Można też w pewnej odległości od łóżka rozsypać trochę płatków jaśminu. Intensywnie pachnące kwiaty w sypialni to zawsze pewne ryzyko bólu głowy i zaburzeń układu nerwowego.

Jaśmin w ogrodzie

W Polsce jaśmin zwykle uprawia się w cieplejszych częściach kraju. Niektóre gatunki i odmiany wytrzymują temperaturę do -20 stopni. Ponieważ jednak lubią też wilgotną ziemię, trzeba zadbać, żeby nie przymarzała i nie niszczyła korzeni. Tym bardziej, że zimą roślina będzie też potrzebować podlewania. Odmiany kwitnące zimą można ściółkować próchnicą, kompostem albo obornikiem. Dzięki temu gleba jest ochroniona przed utratą ciepła, a roślina dobrze odżywiona.

Popularny jaśmin nagokwiatowy dobrze jest sadzić w miejscach dobrze nasłonecznionych zimą. Dzięki temu możemy podziwiać jego piękne kwiaty w czasie, kiedy większość roślin prezentuje tylko nagie gałęzie. Dobrym pomysłem jest obsadzenie ściany domu lub inne dużej powierzchni (szopa, murowane ogrodzenie), która będzie się nagrzewać i oddawać ciepło w nocy.

Jaśmin w ogrodzie jest doskonałym pnączem do tworzenia kompozycji na ogrodzeniach. Nie musimy obsadzać nim całej kratki, ale puścić pnącze wokół łuku, pergoli lub na drabince.

Jaśmin w kulturze

Ze względu na subtelną urodę i piękny zapach jaśmin od starożytności fascynował ludzi z różnych kultur. Co ciekawe był uważany za symbol dziewictwa i czystości, ale też kwiat miłości i składnik magicznych mikstur, mających wzbudzić pożądanie. To podwójne znaczenie wynika z kontrastu między białym kolorem i skromnym wyglądem kwiatów (w porównaniu np. z różami czy storczykami), a silnym, zmysłowym zapachem.

W krajach azjatyckich, gdzie jest rośliną rodzimą, jaśmin jest też nazywany królową nocy. Wieczorem zapach jest najbardziej intensywny, a białe kwiaty są dobrze widoczne przy świetle gwiazd lub księżyca.

Jaśmin jest dodawany jako składnik aromatyzujący do herbat. Szczególnie dobrze komponuje się z zieloną i białą herbatą. Susz z kwiatów pity osobno działa też antybakteryjnie i przeciwdepresyjnie.

Kwiaty jaśminu należą do bardzo znanych, tak samo, jak i same pnącza. Te kwiaty doniczkowe są bardzo często uprawiane w naszych domach. Jednak zanim jaśmin pojawi się w naszym ogrodzie lub domu, powinniśmy dowiedzieć się, czym się on charakteryzuje, jak wygląda jego uprawa, pielęgnacja i przycinanie jaśminu, a także, jakie są jego gatunki. Poznajmy więc jaśmin, pnącze, które może być zarówno doniczkową, jak i ogrodową rośliną.

Jaśmin - czym charakteryzuje się pnącze

Jaśmin pnący - skąd pochodzi ten doniczkowy i ogrodowy krzew

Jaśmin - Jasminum jest rodzajem, który należy do rodziny oliwkowatych - Oleaceae. Do rodziny zaliczanych jest ponad 600 gatunków, które rozdzielone są na 24 rodzaje. Wśród tych roślin możemy spotkać zarówno drzewa, jak i krzewy, ale także i liany. Naturalnie rośliny te rozprzestrzenione są na wszystkich kontynentach poza Oceanią i terenami polarnymi, które są pod wpływem klimatu kontynentalnego w Ameryce Północnej i w północnej części Azji.

Z kolei podobnym do naszego jaśminu i bardzo często mylonym z nim nazwą, jest jaśminowiec - Philadelphus. Nazwy roślin są do siebie bardzo podobne, natomiast musimy zwrócić uwagę na jedną, bardzo ważną rzecz, a mianowicie na to, że te dwie rośliny pochodzą z zupełnie innych rodzin, ponieważ jaśminowce zaliczane są do rodziny hortensjowatych - Hydrangaceae.  Dlatego ważne jest to, by pamiętać, że jaśmin, a jaśminowiec to dwie różne rośliny.

Do samego rodzaju jaśmin - Jasminum należy około 200 gatunków roślin, które pochodzą przede wszystkim z terenów Afryki, a także Azji. Można je spotkać również na innych obszarach, natomiast jest to bardzo rzadko. Warto również wiedzieć, że głównym gatunkiem, czyli gatunkiem typowym dla tego rodzaju jest jaśmin lekarski - Jasminum officinale.

Kwiat jaśminu - czym charakteryzują się te kwiaty doniczkowe

Jeśli chcemy, by jaśmin - Jasminum pojawił się w naszym ogrodzie lub w domu, zdecydowanie najważniejszą cechą jest to, jak wygląda ta roślina. Pamiętajmy, że ten kwiat doniczkowy może być zarówno białym czy różowym krzewem, jak i pnączem. Dlatego, jeśli chcemy dowiedzieć się, jak wygląda jaśmin, powinniśmy zapoznać się z jego każdym gatunkiem, a nawet i odmianą.

Jeśli chodzi o samą morfologię, jaśminy - Jasminum, są bardzo zróżnicowane. Możemy spotkać się z tym, że nasz jaśmin będzie jako biały lub różowy krzew, albo nawet i pnącze. Liście jaśminów mogą być zarówno pojedyncze, jak i pierzaste. Kwiat jaśminu jest rurkowaty, a jego rurka jest sporej długości, co jest charakterystyczne dla tych roślin.

Jeśli chodzi natomiast o kolory kwiatów jaśminu, mogą mieć one kolor biały, żółty, ale również różowy. Czasami nasze jaśminy pnące, nie mylić z jaśminowcami pnącymi, mogą mieć wonne kwiaty. Zależy to natomiast od danego gatunku i odmiany. Owocem tych roślin są jagody.

Ze względu na tę różnorodność, powinniśmy zastanowić się, czy lepszy będzie dla nas ogrodowy, czy też doniczkowy jaśmin lekarski - Jasminum officinalis, czy może, zamiast lekarskiego lepiej użyć jaśminu wielokwiatowego - Jasminum polyanthum, jaśminu wielkolistnego - Jasminum sambac, czy też może gwiazdkowego - Trachelospermum jasminoides.

Jak wygląda uprawa, pielęgnacja i przycinanie jaśminu - czego wymaga jaśmin pnący

Jaśmin pnący - jakie wymagania ma to pnącze

Jeśli chcemy, by w naszym ogrodzie pojawił się jaśmin lekarski - Jasminum officinalis, jaśmin wielokwiatowy - Jasminum polyanthum, jaśmin wielkolistny - Jasminum sambac, gwiazdkowy - Trachelospermum jasminoides lub inny gatunek jaśminu, powinniśmy dowiedzieć się, jakie ma on wymagania stanowiskowe.

W pierwszej kolejności powinniśmy wiedzieć, że ten biały, żółty czy różowy krzew, wymaga słonecznego stanowiska, które dodatkowo będzie osłonięte od wiatru. Dlatego właśnie jaśmin może być prowadzony przy ścianach budynków od strony południowej, ale także przy pergolach i innych ściankach, które zapewnią ochronę rośliny przed działaniem wiatru.

Następnym czynnikiem, który ma bardzo duży wpływ na to, w jaki sposób rozwija się nasza roślina, jest to, na jakiej glebie roślina rośnie. Dlatego pod uprawę naszego jaśminu powinniśmy dobrać przepuszczalną glebę, która dodatkowo będzie próchnicza. Dzięki temu nasz jaśmin będzie rozwijał się dużo lepiej niż na słabych i bardzo piaszczystych lub gliniastych stanowiskach.

Jaśmin - co powinniśmy wiedzieć o pielęgnacji i przycinaniu jaśminu

Zacznijmy od tego, że jaśmin, tak samo, jak i jaśminowiec pnący, jest rośliną pnącą, która wymaga uprawy przy podporach. Dzięki temu nasza roślina pokaże swój cały pokrój i lepiej będzie się prezentowała. To właśnie o tym powinniśmy pamiętać, jeśli mamy zamiar zakupić jaśmin - Jasminum.

Jeśli chodzi natomiast o samą uprawę, powinniśmy wiedzieć, że jaśminy są zarówno doniczkowe, jak i ogrodowe kwiaty, które cieszą się ogromną popularnością. Jeśli mamy już dobraną odpowiednią glebę pod uprawę rośliny, a także prawidłowo nasłonecznione stanowisko, możemy przystąpić do sadzenia rośliny. Warto tutaj wspomnieć również o tym, że niektóre gatunki jaśminu mogą być też uprawiane w zacienionym miejscu, ale z tym należy uważać.

Podczas uprawy jaśminów - Jasminum, musimy zwrócić uwagę na pielęgnację rośliny. Dlatego właśnie już w okresie wiosny zaczynamy od nawożenia, najlepiej kompostem. W przypadku kwiatów doniczkowych, powinniśmy pamiętać o cotygodniowym nawożeniu w okresie od kwietnia do września.

Co więcej, bez różnicy, czy w naszym domu znajduje się jaśmin lekarski, gwiazdkowy, czy też inny, musimy pamiętać o regularnym nawadnianiu zwłaszcza w okresie upałów. Na końcu kwietnia lub na początku maja musimy przystąpić do przycinania jaśminu. W tym okresie wycinamy około połowy przekwitniętych pędów, co skutkuje pobudzeniem rośliny do kwitnienia i rozwoju. Pamiętajmy jednak, że w przypadku jaśminu lekarskiego powinno się usuwać jedynie te pędy, które obumarły lub są stare.

Pamiętajmy też o tym, że pędy, które się wysadza powinny być zakopczykowane i dodatkowo okryte gałązkami iglaków. Dzięki temu nasze pędy będą zabezpieczone przed groźnymi dla nich mrozami. Jeśli nasz jaśmin prowadzony jest w uprawie doniczkowej, wtedy jego zimowanie powinno przebiegać w chłodnym, ale jasnym pomieszczeniu. Tutaj warto zaznaczyć, że jaśminy lekarskie, tak samo, jak i nagokwiatowe są odporne na mróz, co pozwala nam na ich uprawę w gruncie.

Jaśmin - z jakimi gatunkami możemy się spotkać i jakie są ich popularne odmiany

Rodzaj jaśmin liczy wiele gatunków, z którymi warto się zapoznać. Jednym z nich jest jaśmin lekarski - Jasminum officinale, znany również jako jaśminek lekarski czy dzielżamin lekarski. Ten gatunek pochodzi z Azji, a dokładniej z terenów od Iranu aż do Chin. Warto wiedzieć, że jest to krzew, który może dorosnąć nawet do 4 m wysokości w odpowiednich warunkach. Jego liście są pierzaste, a wonne kwiaty mają biały kolor. Jego zastosowania możemy doszukać się nie tylko w ogrodach, ale również w perfumeriach, ponieważ z jego kwiatów wytwarza się olejek jaśminowy.

Jaśmin wielkolistny - Jasminum sambac, podobnie, jak jaśminowiec pnący i jaśmin lekarski, jest rośliną ozdobną. Znany jest on również jako jaśminek wielkolistny i dzielżamin wielkolistny. Gatunek ten pochodzi z Indii, Birmy i Bangladeszu. Ten krzew dorasta aż do około 8 m wysokości, o ile warunki uprawy są sprzyjające. Jego jajowato-sercowate liście i silnie pachnące, zebrane w baldachy białe kwiaty, stanowią elementy charakterystyczne. Warto wspomnieć o tym, że ten gatunek ma czynny udział w kosmetyce, ponieważ używany jest przy produkcji perfum, mydeł, żeli i innych kosmetyków. Ponadto używany jest do aromatyzacji herbat.

Kolejnym znanym gatunkiem jest jaśmin wielokwiatowy - Jasminum polyanthum, znany również jako jaśmin kwiecisty. Pnącze to może dorastać nawet do 6 m długości, natomiast przy uprawie doniczkowej nie osiągnie takiej długości. Kwiaty tego pnącza są w kolorze różowym. Roślina często gości w naszych ogrodach oraz domach i dopełnia całą aranżację.