Koniczyna

Koniczyna - opis, gatunki, występowanie, zastosowanie

Koniczyna najbardziej kojarzy się z przesądem, że czterolistna koniczyna przynosi szczęście. Naturalnie koniczyna ma 3 listki, zaś czterolistna jest rzadko spotykaną mutacją. Czy przynosi szczęście? Nie wiemy. Wiemy natomiast, że koniczyna jest cenną rośliną paszową i surowcem zielarskim wykorzystywanym w lecznictwie i kosmetyce. Poznaj cenne właściwości koniczyny, jej rodzaje i gatunki. Wyjaśniamy na czym polega uprawa koniczyny.

Koniczna - rodzaje i gatunki

Koniczyna - charakterystyka, gatunki i rodzaje

Według starych przesądów czterolistna koniczyna przynosi szczęście. Czy jest to prawdą, nie wiemy. Jednak znalezienie liścia koniczyny o 4 płatkach graniczy z cudem, gdyż charakterystyczną cechą tej rośliny są liście o 3 listkach. Występowanie 4 listków jest wynikiem mutacji koniczyny pospolitej, najczęściej białej. Nie wiadomo jaka jest tego przyczyna, jednak naukowcy podejrzewają gen recesywny. Czterolistna koniczyna występuje bardzo rzadko, dlatego też stała się symbolem szczęścia i powodzenia, które w życiu człowieka również zdarza się rzadko.

Ta nieduża roślina ma ciekawe kwiaty zebrane w kulisty kwiatostan w kolorze różowym, białym, żółtym, czerwonym lub kremowym. Kwiat koniczyny ma kształt motylkowy, czyli składa się z łódeczki i żagielka. Nasiona koniczyny występują w postaci strąków. Wśród koniczyn znajdujemy zarówno byliny, jak i rośliny jednoroczne. Ich łodygi są wzniesione lub płożące się.

Koniczyna należy do roślin bobowatych i obejmuje około 80 gatunków, które rosną na całym świecie z wyjątkiem Australii. Roślina ta porasta bardzo różne siedliska jak łąki, nieużytki, skaliste zbocza, stepy, murawy czy też piaszczyste wydmy. W Polsce naturalnie rośnie 20 gatunków. Niektóre z nich uprawiane są gospodarczo jako roślina pastewna lub w celu płodozmianu. Roślina ta jest cenną paszą dla zwierząt. Wpływa również korzystnie na glebę, dlatego też stosowana jest jako płodozmian, w celu poprawy stanu gleby. Niektóre gatunki koniczyny mają właściwości lecznicze i są wykorzystywane w zielarstwie.

Najczęściej wykorzystywane i popularne gatunki koniczyny:

• koniczyna biała - roślina pastewna i surowiec zielarski,
• koniczyna łąkowa, czerwona - surowiec zielarski stosowany w medycynie i kosmetyce,
• koniczyna białoróżowa, szwedzka - pasza dla zwierząt, surowiec zielarski,
• koniczyna polna - surowiec zielarski.

Zastosowanie koniczyny - koniczyna biała i czerwona

Gatunki koniczyny nieco różnią się właściwościami i mają różne zastosowanie. Najbardziej popularna w rolnictwie jest koniczyna biała, która stanowi cenną roślinę paszową. Uprawia się ją jako roślinę pastwiskową, gdyż jest odporna na deptanie i szybko porasta wdeptane miejsca. Jest też odporna na suszę i mróz. Jest jednak zbyt niska i nie nadaje się do koszenia, dlatego jej uprawa jako samodzielnej rośliny pastewnej jest nieopłacalna. Sieje się ją w zbożach jako poplon. Jest to roślina miododajna, gdyż jej nektar jest dostępny dla pszczół miodnych.

Kwiaty koniczyny białej są cennym surowcem zielarskim stosowanym na reumatyzm i artretyzm. Napar z kwiatów białej koniczyny stosuje się na infekcji górnych dróg oddechowych, grypę, przeziębienie, dnę moczanową, choroby kobiece oraz w leczeniu gruźlicy. Przy reumatyzmie i stanach zapalnych żył pomocne są kąpiele z kwiatami białej koniczyny. Co ciekawe, cała roślina jest jadalna i robi się z niej domowe nalewki.

Szczególne zastosowanie jako roślina pastewna, jadalna oraz surowiec zielarski ma koniczyna łąkowa, czerwona. Jest to podstawowa roślina uprawiana na paszę. Posiada dużo białka i składników mineralnych. Cała roślina jest jadalna.

Koniczyna czerwona stosowana była od wieków w ziołolecznictwie i jest szczególnie ceniona przez kobiety w okresie menopauzy. Ma ona właściwości wykrztuśne i moczopędne. Koniczyna łąkowa zapobiega dolegliwościom okresu przekwitania, dlatego też tabletki z tym zielem wybierane są nierzadko jako alternatywa dla kuracji hormonalnej. Regularne przyjmowanie preparatów lub picie soku z czerwonej koniczyny obniża częstotliwość uderzeń gorąca i nocnych potów. Te właściwości czerwonej koniczyny zostały udowodnione w badaniach naukowych. Preparaty z koniczyny czerwonej zapobiegają osteoporozie, poprawiają profil lipidowy i poprawiają nastrój u kobiet po okresie przekwitania.

Preparaty z czerwoną koniczyną wspomagają kuracje odchudzające, jak również zwiększają oddawanie moczu, co sprzyja odtruwaniu organizmu. Nie są jednak wystarczające w celach odchudzających i nie zastąpią zmiany nawyków żywieniowych. Ekstrakt z kwiatów koniczyny czerwonej znalazł również zastosowanie w kosmetykach do cery trądzikowej oraz na skórę głowy i włosów. Ma udowodnione właściwości przeciwdziałające łysieniu androgenowemu.

Ciekawą rośliną jest koniczyna polna. Roślina ta ma nietypowe, pierzaste kwiaty, które w ogóle nie przypominają klasycznej koniczyny. Roślina ta nie nadaje się na paszę dla zwierząt, z powodu twardych i gorzkich pędów. Wykorzystuje się ją jednak jako surowiec zielarski na biegunki, przeziębienie, grypę lub jako środek wzmacniający. Napar z koniczyny polnej stosuje się do picia, zaś zewnętrznie na odleżyny.

Mieszańcem koniczyny białej i czerwonej jest koniczyna szwedzka, białoróżowa. Jest ona cenną rośliną paszową, którą można uprawiać na terenach wilgotnych i podmokłych. Ma również znaczenie jako surowiec zielarski.

Ziele koniczyny warto stosować, szczególnie że cena ziela kwiatów koniczyny oraz herbatek nie jest wygórowana. Ziele i herbatki można nabyć w aptece. Cena herbaty z koniczyny waha się w granicach 7 zł.

Uprawa i zbiór koniczyny

Spośród koniczyn najbardziej popularna w rolnictwie jest koniczyna czerwona. Ma ona duże znaczenie gospodarcze i przynosi duży plon w postaci paszy dla zwierząt. Występują 3 odmiany tego gatunku: koniczyna łąkowa, uprawna i amerykańska. Koniczyna łąkowa ma najmniejszą wartość i nie jest w Polsce uprawiana. Roślina ta ma duże zapotrzebowanie na wodę i dobrze rośnie na glebach, gdzie jest wysoki poziom wód gruntowych. Najczęściej wysiewa się koniczynę w zboże jare lub po okopowych. Należy stosować płodozmian. Przerwy w uprawie koniczyny na tym samym polu powinny wynosić 4 - 5 lat. Pielęgnacja upraw koniczyny polega na odchwaszczaniu. Koniczynę można siać na polu pozbawionym perzu.

Koniczyna biała cechuje się wysoką zawartością białka i wysoką strawnością masy paszowej. Szybko odrasta po wypasie, deptaniu i podgryzaniu przez zwierzęta. Roślina ta dobrze znosi susze i zalanie wodą, jest jednak wrażliwa na brak światła słonecznego. Wysiewa sią ją razem z trawami, które również stanowia paszę. Uprawa koniczyny białej trwa 2 - 3 lata, gdyż po tym okresie roślina zamiera. Potem musi nastąpić 3 - 4 lata przerwy. Koniczyna biała stosowana jest jako roślina pastwiskowa, gdyż jej uprawa jako samodzielnej rośliny jest nieopłacalna.

Koniczyna szwedzka, białoróżowa uprawiana jest na glebach ciężkich i wilgotnych. Wymaga wysokiego poziomu wód gruntowych. Odczyn gleby powinien być zbliżony do obojętnego. Roślina ta ma duże wymagania co do wilgotności gleby i może zamierać w czasie suszy i upałów. Koniczynę białoróżową wysiewa się wraz z trawą, która stanowi podporę zapobiegającą wyleganiu długich pędów koniczyny. Uprawia się ją przez 2 - 3 lata.

Koniczyna jest cenną rośliną paszową o dużym znaczeniu gospodarczym. W rolnictwie wykorzystuje się koniczynę czerwoną, białą i białoróżową. Stanowi ona także cenny surowiec zielarski, z którego robimy herbaty, napary do stosowania wewnętrznego i zewnętrznego.

Istnieje sporo roślin, które z pozoru są bardzo dobrze znane. Powszechnie porastają łąki, trawniki, różne skrawki zielenie. Z tego względu podczas spaceru do parku czy poza miasto widział je praktycznie każdy. Znane są jednak tylko powierzchownie, bo nie wszyscy wiedzą, jakie sekrety skrywają. Jedną z takich roślin jest pospolita w naszym kraju koniczyna. Warto poznać jej rodzaje i właściwości, które okazują się niezwykle pożyteczne.

Występowanie i rodzaje koniczyny

Koniczyna jest rodzajem roślin jednorocznych i bylin należących do rodziny bobowatych. Na świecie występuje około 250 gatunków, rosną na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Australii. W Polsce w stanie dzikim rozwija się ponad 20 gatunków. Najczęściej pokrywają przydrożne rowy i trawniki, pojawiają się także w ogrodach. Trzeba jeszcze wiedzieć, że koniczyny są uprawiane na łąkach i pastwiskach, jako rośliny pastewne. Znalazły zastosowanie w płodozmianie, bowiem pozytywnie wpływają na strukturę i skład gleby. Napar z odmiany czerwonej ma cenione właściwości zdrowotne. Do tego tematu wrócimy w dalszej części artykułu.

W Polsce rośnie sporo ciekawych odmian koniczyny. Nie są bardzo wymagające w stosunku do warunków glebowych, więc można spotkać je w całym kraju. Należą do nich miedzy innymi:

• koniczyny białe osiągające 30 cm wysokości, mają trzylistkowe liście i ładne, białe kwiaty,
• koniczyny białoróżowe osiągające 60 cm wysokości, mają jajowate liście i białoróżowe kwiaty,
• koniczyny perskie dorastające do 70 cm wysokości, ich kwiaty są różowe a liście owalne,
• koniczyny pagórkowe dorastające do 60 cm wysokości, mają eliptyczne liście i białe kwiaty.

Najbardziej znane i rozpowszechnione są koniczyny łąkowe zwane też czerwonymi.

Koniczyna czerwona jest rośliną wieloletnią i zimotrwałą. Przeważnie porasta łąki, przydroża, nieużytki rolne. Rozwija się także w ogrodach gdzie często jest traktowana, jako chwast. Przede wszystkim, dlatego, że odznacza się szybkim wzrostem. Osiąga do 60 cm wysokości, ma wzniesioną, rozgałęzioną łodygę. Na niej opierają się liście zbudowane z trzech, rzadko czterech, listków. Ta roślina ma rozbudowany system korzeniowy spulchniający glebę. Kwitnie od maja do września, wykształca wtedy kuliste, różowe lub purpurowe kwiaty. Różne rodzaje koniczyny dokładniej opisujemy na naszej stronie.

Wymagania i uprawa koniczyny łąkowej

Koniczyna łąkowa to nie zawsze chwast czy roślina pastewna. Warto sprowadzić ją do ogrodu z uwagi na walory zdrowotne. W okresie kwitnienia jest też ozdobą terenu. Nasiona tej odmiany da się znaleźć w niejednym sklepie ogrodniczym. Można wysiewać je przez cały sezon wegetacyjny. Jednakże najlepiej robić to od marca do połowy kwietnia. Proces warto zakończyć bronowaniem, które ochroni glebę przed niechcianymi roślinami. Dobrze jest umieszczać nasiona w rzędach oddalonych od siebie o 30-40 cm. Da to koniczynie miejsce do rozrastania się. Jakie stanowiska najbardziej lubi ten gatunek?

Choć jest to roślina pospolita, koniczyna łąkowa ma pewne wymagania. Jeśli ma być uprawiana na paszę czy jako ozdoba działki, trzeba je spełnić. Zatem ta wieloletnia, pożyteczna bylina preferuje:

• stanowiska nasłonecznione lub lekko zacienione, w pełnym cieniu nie będzie się rozwijać,
• podłoża odchwaszczone i spulchnione, ważne by gleba była zwięzła lub też średnio zwięzła,
• żyzne ziemie wapienne, bogate w fosfor i potas o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym,
• podłoża stale wilgotne, roślina źle reaguje na susze, szczególnie w pierwszym roku uprawy.

Po wymaganiach czas na opis zabiegów pielęgnacyjnych.

O tym jak wygląda uprawa koniczyny decyduje jej zastosowanie. Jeśli ma służyć do pozyskiwania paszy, konieczne może okazać się nawożenie. Tę czynność przeprowadza się dwa razy w sezonie wegetacyjnym. Trzeba zastosować nawóz fosforowo-potasowy. Jeśli roślina zajmuje duży teren podlewanie nie jest potrzebne. Gdy koniczyna jest tylko dekoracją ogrodu, nie wymaga pielęgnacji. Jedynie w czasie suszy należy ją nawadniać. Warto też skosić ją przed zawiązaniem pąków, dzięki temu nie wytworzy nasion i nie rozprzestrzeni się. Po rozwinięcie tematów poruszonych do tej pory zapraszamy na naszą stronę.

Właściwości koniczyny łąkowej

Przedstawiliśmy już występowanie i uprawę koniczyny. Czas, więc wrócić do kwestii wspomnianej w pierwszym akapicie. Roślina ma pozytywny wpływ na ludzkie zdrowie, dlatego, że zawiera:

• kwasy mineralne, salicylany kumaryny, glikozydy fenolowe, izoflawony oraz flawonoidy,
• niezbędne witaminy z grup A, B, C, jest też bogatym źródłem witaminy E oraz prowitaminy P,
• sporo mikroelementów, takich jak wapń, żelazo, magnez, potas, fosfor jak również selen.

Z uwagi na skład wymieniony powyżej, z suszonej koniczyny przygotowywane są napary oraz herbatki. Dawkowanie zawsze trzeba skonsultować z lekarzem.

Jakie korzyści dla zdrowia przynosi picie naparów z koniczyny czerwonej? Przede wszystkim pobudza apetyt i usprawnia pracę układu trawiennego. Ponadto herbatki mają właściwości moczopędne i wykrztuśne. Natomiast wyciągi z rośliny pomagają w łagodzeniu objawów menopauzy. Są w stanie ograniczyć poty i zmniejszyć uderzenia gorąca. Substancje zawarte w koniczynie pomagają ograniczać rozwój osteoporozy. Susz służy także do przygotowywania okładów wspomagających leczenie łojotoku i skóry trądzikowej. Widać, zatem, że w tej pozornie dobrze znanej bylinie drzemie ogromny potencjał. I nadal nie wspomnieliśmy o wszystkim.

Koniczyna czerwona świetnie sprawdza się w roli paszy dla bydła. Dzięki dużej zawartości białka jest treściwa i dostarcza sporo składników mineralnych. Co ciekawe, jej każda część jest jadalna dla człowieka. Można spożywać ją na surowo, wyjątek stanowią korzenie, które trzeba ugotować. Młode liście pełnią rolę składnika sałatek. Tymczasem kwiaty nadają się do przygotowania orzeźwiającego napoju. Koniczynę można dodawać także do różnego rodzaju zup. Warto, zatem sprowadzić tę roślinę do ogrodu i cieszyć się z jej licznych zastosowań. Po dokładniejszy opis wszystkich powyższych tematów zapraszamy na nasz portal.