Ligustr

Ligustr - odmiany, opis, zdjęcia, wymagania, uprawa, formowanie

Ten krzew może się wydawać mało atrakcyjny ze względu na swoje pospolite występowanie i małe wymagania. Ma jednak zaskakująco wiele zastosowań. Nie tylko nadaje się na żywopłot czy osłonę zboczy przeciw erozji. Jest rośliną miododajną, barwierską, a jego liście i kwiaty wykorzystywano od wieków w medycynie ludowej.

Ligustr – zwykły niezwykły krzew

Ligustr to rodzaj krzewów, które rosną przede wszystkim w Azji. W Europie, również w Polsce naturalnie występuje tylko jeden gatunek – ligustr pospolity. Jest on też uprawiany ze względu na swoje liczne zalety. Zwykle kojarzymy go jako roślinę na żywopłot. Ze względu na łatwość zagęszczania pokroju i niewielkie wymagania bardzo dobrze spełnia tę rolę. Może mieć jednak bardzo szerokie zastosowanie. Jest rośliną miododajną, chociaż miód wytworzony z udziałem ligustru jest gorzkawy i raczej nie znajdziemy go w oficjalnym sklepie pszczelarskim. Kwiaty owadopylne mogą przyciągać pszczoły i inne zapylacze. Owoce i liście, chociaż trujące, mają też zastosowanie w medycynie (piszemy o tym dalej).

Rozbudowany system korzeniowy sprawia, że roślina ta nadaje się do obsadzania zboczy, które byłyby narażone na erozję, osuwanie i niszczenie wierzchniej warstwy gleby.

Ligustr pospolity jest krzewem, w naszych warunkach klimatycznych najczęściej sezonowym (zrzuca liście na zimę). Może być też częściowo zimozielony - po łagodniej zimie liście zrzuca dopiero wczesną wiosną, żeby zrobić miejsce dla kolejnych. Wiosną zakwita białymi, zebranymi w stożkowe wiechy kwiatami. Późnym latem pojawiają się drobne czarne owoce pestkowe. Liście są wydłużone lancetowate lub eliptyczne, całobrzegie, gładkie. Rośnie dziko w zaroślach, przy lasach i w dolinach rzek.

Odmiany ligustru

Oprócz ligustru pospolitego coraz bardziej popularny w Polsce jest ligustr jajolistny. Ten ostatni został do nas sprowadzony z Japonii. Różne gatunki i odmiany wybiera się głównie ze względu na zróżnicowane walory estetyczne. Istnieje kilka odmian, które wyróżniają się szczególnie atrakcyjnym kolorem liści. Są to:

1. Ligustr jajolistny – półzimozielony krzew (liście opadają w czasie ostrzejszych zim), dorastający do 3-4 m. Dobrze znosi przycinanie. Liście są zielone, eliptyczne, ostro zakończone. Odmiany „Argenteum” i „Aureum” mają liście odpowiednio ze srebrną i złotą obwódką. Kwitnie na przełomie czerwca i lipca, owocuje we wrześniu. Kwiaty są pachnące, koloru kremowego.

2. Ligustr Gibbsa (hybryda jajolistnego i pospolitego) – półzimozielony, o żółtych lub złocistych liściach. Dorasta do 2 m. Wyprostowane pędy tworzą liczne rozgałęzienia. Liście mają kształt eliptyczny, bardziej pełny niż u jajolistnego. Kwitnie na biało w lipcu. Intensywnie pachnie. Owoce granatowe, zebrane w gronach, utrzymują się od września do listopada. 

3. Ligustr pospolity:

• „Atrovirens” – ma gęsty, wyprostowany pokrój, dorasta do 3-4 m. Liście ciemnozielone, eliptyczne, owoce do końca sezonu pozostają zielone. Doskonale nadaje się na gęste, ciemnozielone żywopłoty i szpalery.
• „Aureum” – odmiana o liściach złotych przez cały sezon. Liście opadają na zimę. Kwitnie na biało w czerwcu i lipcu.
• „Compacta” – rośnie wolniej niż gatunek i dorasta do 1 m. Pędy wyprostowane, skierowane do góry. Liście soczyście zielone, wybarwiają się na fioletowo jesienią. Opadają na zimę.
• „Lodense” – odmiana karłowata, dorastająca do 1 m wysokości. Liście podobnie jak u odmiany „Compacta” wybarwiają się na purpurowo jesienią. Bardzo obficie kwitnie. Kwiaty pojawiają się w czerwcu i lipcu, są białe. Owoce są fioletowe.

Sadzenie i uprawa

Ten pospolity krzew jest chętnie wykorzystywany jako materiał na żywopłoty, roślina miododajna oraz ochrona przed erozją. Jego uprawa jest dość łatwa, ponieważ ma niewielkie wymagania glebowe i stanowiskowe. Radzi sobie w cieniu, ale jest rośliną światło- i ciepłolubną. Jeżeli zależy nam, żeby rozwinął dorodne kwiaty (np. dla pszczół lub innych zapylaczy) najlepiej wybrać stanowisko słoneczne. Jeżeli miejsce dodatkowo będzie ciepłe i osłonięte od wiatru, to możemy liczyć na zimozielony żywopłot. Chociaż w tym celu lepiej wybrać ligustr jajolistny lub Gibbsa.

Preferuje gleby przepuszczalne, o nieco podwyższonej wilgotności (dlatego dziko chętnie rośnie nad rzekami). Dobrze będzie się rozwijał na glebie bogatej w wapń, jest dzięki temu dobrą alternatywą dla krzewów iglastych, które preferują gleby lekko kwaśne.

Sadzenie przeprowadza się zwykle jesienią – od września do listopada. Sadzonki na żywopłot umieszczamy w pewnej odległości (40-90 cm) od innych obiektów. Najlepiej sadzić go w rzędach mniej więcej co 20 cm oraz w rozstawie między krzaczkami ok. 30 cm.

Ligustr można okazjonalnie podlewać (zwłaszcza w początkowej fazie wzrostu) i nawozić, ale nie jest to konieczne. Dzięki rozbudowanemu systemowi korzeniowemu te rośliny dobrze radzą sobie z pobieraniem niezbędnych składników z gleby. Lepszym sposobem na zapewnienie zdrowego rozwoju jest podanie im dedykowanej grzybni lub zakupienie sadzonek mikoryzowanych. Symbioza z grzybem pomaga korzeniom na lepszą wymianę składników pokarmowych, wzmacnia odporność i korzystnie wpływa na wzrost oraz wygląd.

Przycinanie i rozmnażanie

Ligustr świetnie nadaje się do przycinania. Dzięki temu zabiegowi jego pokrój staje się gęstszy. Można go też w ten sposób dowolnie formować. Ze względu na szybki przyrost pędów powinno się przeprowadzać cięcie dwa razy do roku, ale nie w półrocznych odstępach. Najlepsze terminy to początek lata (ostatni tydzień czerwca) i koniec lata (ostatni tydzień sierpnia). Duże cięcie odmładzające, czyli przycinanie tuż nad ziemią, można też przeprowadzić wczesną wiosną. Oczywiście nie stosujemy tej zasady wobec odmian wolno rosnących. Przeprowadzając zabieg pamiętajmy, że ptaki chętnie zakładają gniazda w gałęziach ligustru. Powinno się więc uważać, żeby nie robić tego w okresie lęgowym.

Rozmnażanie też najczęściej przeprowadza się z sadzonek pędowych. Sadzonki pozyskujemy jesienią, odcinając zdrowy pęd. Pędy bez liści wsadzamy do gruntu lub do doniczki, podlewamy i zabezpieczamy grubą warstwą ściółki. Ligustr jest dość tolerancyjny, więc powinien poradzić sobie nawet pod korą iglastą, ale najlepsze będzie siano ze skoszonej trawy lub próchnica. Wczesną wiosną można też podsypać krzaczki obornikiem.

Trujący czy leczniczy?

W medycynie ludowej liście i kwiaty ligustru były używane do produkcji domowych leków przeciwzapalnych. Jednak najczęściej jest on zaliczany do roślin trujących. Zachęcająco wyglądające czarne owoce mogą skusić zwłaszcza dzieci, a także zbyt ciekawskie zwierzęta domowe. Zjedzenie już kilku wywołuje wymioty, bóle brzucha, biegunkę. Ze względu na odwodnienie i zaburzenia elektrolityczne większa ilość owoców może powodować nawet zgon. Zdarza się to jednak bardzo rzadko. Mimo wszystko najlepiej ostrzec dzieci przed jedzeniem tych owoców.

Jak bywa z wieloma roślinami trującymi są zarazem lecznicze. Potwierdza to nie tylko wspomniana tradycja ludowa, ale badania kliniczne. Chociaż w medycynie stosuje się je rzadko, to liście i owoce mogą być wykorzystywane do leczenia pewnych chorób. Zwłaszcza interesujące jest ich działanie cytotoksyczne – przeciwnowotworowe. Cały czas pozostaje jednak w fazie badań. W leczeniu układu pokarmowego, chorób skórnych i nerek używa się pąków ligustru. Ponieważ jest też toksyczny nie powinno się samodzielnie sporządzać preparatów z tej rośliny. Mogą to robić osoby wykwalifikowane.

Jakimi cechami powinien odznaczać się dobry żywopłot? Pierwszą jest oczywiście cieszący oko, estetyczny wygląd. Drugą łatwość uprawy i pielęgnacji. Ważne jest też to, by roślina wybrana na żywopłot była łatwa w formowaniu. Wymienione wymagania doskonale spełnia ligustr pospolity. Dlatego jest tak chętnie stosowany. W tym artykule opisujemy jak wygląda uprawa i pielęgnacja tego krzewu. Wymieniamy też popularne odmiany, w jakich występuje.

Żywopłot z ligustru pospolitego

Ligustr pospolity(łac. ligustrum vulgare) to krzew należący do rodziny oliwkowatych. Naturalnie porasta obszary na trzech kontynentach. Występuje w Europie, zachodniej części Azji oraz północno-zachodniej Afryce. Dodatkowo został zawleczony do innych zakątków świata. W Polsce swobodnie rośnie głównie w południowej części kraju. Poza tym roślina jest chętnie uprawiana, przede wszystkim spełnia funkcję ozdobną. Ligustr jest krzewem często wybieranym do nasadzeń na żywopłoty. W takiej formie pojawia się w przestrzeni miejskiej, w parkach i na prywatnych posesjach.

Ligustr pospolity wykazuje wysoką odporność na niskie temperatury. Jest to też krzew częściowo zimozielony. Zdarza się, że nie gubi liści zimą. Szybko rośnie osiągając 2-3 metry wysokości. Ma rozgałęziony pokrój z gęstym ulistnieniem. Liśnie są niewielkie, lancetowate z wyraźnie zaznaczonym głównym nerwem. W okresie kwitnienie, od czerwca do lipca, na gałązkach pojawiają się białe lub kremowe kwiaty zebrane w wiechy. Następnie ligustrum vulgare wytwarza niewielkie, błyszczące, czarne jagody. Dla człowieka są trujące, lecz stanowią pożywienie dla ptaków. Owoce mogą utrzymywać się na pędach przez całą zimę.

Warto wiedzieć, że poza pospolitą istnieją też inne odmiany opisywanej rośliny. Jedną z nich jest ligustr lodense. To również krzew częściowo zimozielony. Osiąga mniejsze rozmiary niż pospolity. Dorasta do około 50 cm wysokości. Jesienią jego liście przebarwiają się na czerwono. Nieco większy jest ligustr atrovirens. Może dorastać do około 150 cm wysokości. Świetnie sprawdza się w nasadzeniach na żywopłoty średniej wysokości. Ostatnia z popularnych odmian, czyli ligustrum aureum jest wrażliwa na mrozy i charakteryzuje się średnim wzrostem. Ma bardzo dekoracyjne, złocistożółte liście.

Żywopłot z ligustru – sadzenie, wymagania glebowe

Zanim rozpocznie się sadzenie ligustru na żywopłot konieczne jest przygotowanie gleby. Po pierwsze trzeba przekopać ją z nawozem wieloskładnikowym. Najlepsze są mieszanki do żywopłotów lub krzewów liściastych. Glebę wykopaną z dołków(60 cm głębokości i 80 cm szerokości), w których znajdzie się roślina trzeba zaprawić kompostem lub obornikiem. W tak przygotowanym podłożu, wiosną lub wczesnym latem, umieszcza się sadzonki ligustru. Warto przy okazji wiedzieć, że sadzonki mogą zastąpić sztobry. W jednorzędowej uprawie żywopłotu rośliny sadzi się w odległości 50-60 cm od siebie. W wersji dwurzędowej drugi szereg musi być oddalony od pierwszego o 50 cm.

Zaraz po posadzeniu, ziemię wokół rośliny należy mocno ubić. W ten sposób usuwa się kieszenie powietrze często tworzące się przy korzeniach. Następnie konieczne jest podlewania, choć niezbyt obfite. Niezwykle ważnym zabiegiem jest ściółkowanie ligustru. Ma oczywiście za zadanie ograniczenie parowania wilgoci i utrzymanie jej w glebie. Do tego celu najlepiej nadaje się warstwa torfu. Ewentualnie możemy zamienić ją na suche liście rozłożone wokół rośliny. Teraz kilka słów o wymaganiach uprawowych.

Ligustr lodense oraz odmiana pospolita najbardziej lubią stanowiska nasłonecznione. Nic też nie stoi na przeszkodzie by posadzić je na miejscu półcienistym. Poradzą sobie i tu i tu. Najlepszą ziemią dla tego gatunku jest mieszanka żyzna i przepuszczalna. Nie jest to jednak warunek konieczny. Trzeba, bowiem wiedzieć, że ligustr pospolity jest mało wymagający. Wyrośnie na niemal każdym podłożu, wyjątkiem są nieprzepuszczalne gleby gliniaste. Jakie wymagania względem nawodnienia należy spełnić by ligustr rósł prawidłowo? Otóż najlepsze jest stanowisko z umiarkowanie wilgotna ziemią.

Pielęgnacja ligustru pospolitego

Ligustr pospolity jest krzewem, który szybko rośnie. Niezależnie od tego czy podczas sadzenia wykorzystano sadzonki czy też sztobry. W związku z tym, podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym jest przycinanie rośliny. Wykonuje się je regularnie i stosunkowo często. W drugim roku uprawy roślinę skraca się do 50 cm, w kolejnych latach nowe przyrostu przycina się o 10-20 cm. Równie istotne jest regularne podlewanie, szczególnie młodych roślin. Starsze są nieco bardzie odporne na braki wody. Mimo tego nie można doprowadzać do przesychania podłoża, w którym rosną.

Nie można zapominać o ostatnim zabiegu pielęgnacyjnym, jakim jest nawożenie. Ligustr, choć jego wymagania nie są duże, potrzebuje składników odżywczych. Podaje się je, co 2-3 tygodnie w okresie od kwietnia do sierpnia. Najlepiej sprawdza się nawóz wieloskładnikowy lub mieszanka przygotowana specjalnie dla roślin na żywopłot. To tyle, jeśli chodzi o pielęgnację. Powyższe czynności pokazują, że ligustr nie jest rośliną, która sprawia duże problemy podczas uprawy. Dlatego też jest tak chętnie sadzony w przestrzeni miejskiej.