Maliny

Maliny - odmiany, opis, wymagania, pielęgnacja, choroby

Maliny są bardzo chętnie uprawiane w przydomowych ogrodach i na działkach. Ich uprawa wymaga trochę poświęcenia i czasu, ale dobrze prowadzone krzewy dają bardzo wysoki plon. A smaczne maliny są naprawdę warte całego wysiłku. Można zajadać je na surowo, a nadmiar przerobić na sok lub dżem. W ten sposób przez cały rok można korzystać z ich wyjątkowych właściwości.

Maliny – opis i charakterystyka

Malina właściwa (Rubus ideaus) to gatunek wieloletni z rodziny różowatych. Należy do rodzaju jeżyna i widać na pierwszy rzut oka, że jest z nią spokrewniona. Ma podobny pokrój (ale mniejsze kolce) i podobne owoce, z tym, że maliny są intensywnie różowe lub purpurowe. Maliny uprawia się w wielu rejonach świata ze względu na smaczne i wartościowe owoce, które mają znaczne właściwości odżywcze. Po raz pierwszy wzmianka o malinach jako roślinach uprawnych pojawiła się już przed naszą erą, a w IV wieku naszej ery maliny uprawiane są już w wielu przyklasztornych ogrodach.

Maliny to krzewy, które mają maksymalnie 2 metry wysokości i ostro piłkowane, dłoniaste liście, których spodnia blaszka jest owłosiona. Liście malin to surowiec zielarski, ale tak naprawdę najbardziej liczą się owoce. Jest to owoc zbiorowy zebrany z małych, kulistych pestkowców o wyjątkowym smaku.

Malina – owoc, który ma niezwykłe właściwości

Maliny warto jeść nie tylko ze względu na pyszny smak, ale przede wszystkim z powodu cennych wartości odżywczych. W tych małych owocach można znaleźć liczne witaminy (C, E, z grupy B) oraz kwas foliowy, wapń, magnez, żelazo i potas. Jest to niezwykle wartościowy owoc, źródło naturalnych antyoksydantów, czyli przeciwstarzeniowych i zwalczających wolne rodniki substancji. Jeśli chodzi o wartości odżywcze, witaminy mają ich mnóstwo. Można je jeść w zasadzie bez ograniczeń, także kalorycznych – to zaledwie 33 kcal w 100 g.

Do tego mają wartości lecznicze. Maliny już od zarania dziejów były uznawane za naturalny środek leczniczy. Mają działanie napotne, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. Dlatego są niezawodnym ratunkiem na przeziębienie czy katar. Najlepiej w takim przypadku pić sok. Jego zdrowotne działanie ujawnia się zwłaszcza w połączeniu z miodem i cytryną, najlepiej w czarnej herbacie. Sok malinowy to domowy sposób, ale warto zauważyć, że bardzo wiele specyfików z apteki dostępnych bez recepty, jak pastylki na gardło czy syropy, także zawierają sok malinowy.

Na uwagę zasługuje także napar z liści malin. Zawierają one więcej witaminy C niż owoce i mają bardzo wiele dobroczynnych składników. Mogą działać napotnie i przeciwbiegunkowo. Ale uwaga: mogą zatrzymywać laktację, więc nie są polecane dla kobiet karmiących piersią.

Owoc maliny – zastosowanie

Owoce maliny, nazywane po prostu malinami, są niezwykle lubiane ze względu na smak. Słodkie, słoneczne, rozpływające się w ustach. Nic dziwnego, że maliny tak często wykorzystywane są do wszelkich deserów, kremów i smoothies. Są jednak dość nietrwałe, trzeba je zjeść szybko po zerwaniu lub przetworzyć.

Wiele osób mrozi maliny, by mieć je na zimę do różnych ciast, galaretek i koktajli. To świetne rozwiązanie, ponieważ maliny bardzo dobrze się mrożą – najlepszy sposób na naturalne witaminy zimą. Można także wykorzystać je do przetworów. Idealnie sprawdzają się do dżemów, bardzo wiele osób robi z nich sok. Ma on właściwości zdrowotne i można dodawać go do herbaty – najlepszy na przeziębienie. Lecznicze działanie malin można wykorzystać przygotowując nalewkę, tak zwana malinówkę. Jest ona rozgrzewająca i słodka, a przy tym ma cudowny, rubinowy kolor. Jest to nalewka wybitnie deserowa, idealna do popołudniowej kawy i ciasta.

Malina w uprawie

Maliny najlepiej prowadzić w szpalerach, tak by mogły piąć się po przeciągniętych między słupkami drutach lub sznurkach. Roślina preferuje słoneczne i ciepłe stanowisko, optymalnie dość przewiewne. W takich warunkach jest mniej podatna na choroby grzybowe. Maliny są mrozoodporne i nie potrzebują szczególnej ochrony przed chłodem.

Krzewy nie mają dużych oczekiwań jeśli chodzi o glebę. Wymagania malin są skromne. Uprawa najlepiej udaje się na podłożu żyznym, próchniczym i lekko kwaśnym. Powinno być średnio wilgotne, wtedy rośliny będą się lepiej rozwijać. Malina nie sprawdza się na glebach piaszczystych, suchych albo wręcz przeciwnie – zalewanych okresowo.

Pielęgnacja krzewów malinowych

Maliny wymagają sporo uwagi. Ich uprawa skupia się zwłaszcza na podlewaniu, ponieważ krzewy uwielbiają wodę i potrzebują jej naprawdę sporo. Największe zapotrzebowanie przypada na okres zawiązywania owoców do ich dojrzewania. Wtedy trzeba podlewać malinę dość często, w większe upały nawet codziennie.

Ważne jest także przycinanie krzewów. Trzeba zrobić to jednak ostrożnie, dobierając sposób cięcia do odmiany. Maliny owocujące na pędach dwuletnich przycina się natychmiast po zbiorach. Cięcie wykonuje się przy samej ziemi, usuwając te pędy, na których pojawiły się rośliny. Jednoroczne gałązki należy pozostawić. W przypadku odmian owocujących dwukrotnie, cięcie wykonuje się latem, a następnie jesienią, kiedy skończą owocować.

Nawożenie to kolejny ważny element uprawy malin. Zabieg przeprowadza się jesienią, by zwiększyć odporność krzewów. Stosuje się nawozy zasobne w fosfor i potas, które są dostępne w większości sklepów ogrodniczych. Można wybrać nawozy dedykowane do malin lub nawozy jesienne. Wiosną można zastosować dodatkowo nawóz azotowy. Najczęściej podaje się go w trzech dawkach – w marcu, kwietniu i maju. Ma on na celu powiększyć wzrost roślin i zadbać o większe owocowanie.

Najlepsze odmiany maliny do ogrodu

Odmiany malin są bardzo liczne, dlatego czasami trudno wybrać te najlepsze. Można podzielić je na dwa rodzaje: tradycyjne, czyli owocujące na pędach dwuletnich oraz powtarzające owocowanie, które mają owoce i na pędach tegorocznych i zeszłorocznych. Odmiany różnią się także między sobą przede wszystkim rozmiarami i sposobem prowadzenia krzewu i oczywiście wielkością owoców. Ich słodycz i smak jest zazwyczaj dość podobny.

Maliny są roślinami samopylnymi, co oznacza, że nie potrzebują towarzyszy i nie trzeba zwracać uwagi na to, kiedy pojawia się ich kwiat. Z reguły jednak rośliny lepiej się rozwijają i są bardziej plenne, jeśli posadzi się kilka obok siebie. Można je dobrać okresem owocowania, dzieli się je na wczesne, średnie i późne. Dobrze dobrane odmiany gwarantują świeżą dostawę smacznych malinek przez cały sezon.

Do najbardziej popularnych odmian tradycyjnych należą ‘Laszka’ i ‘Beskid’. Obie są odmianami polskimi, świetnie przystosowanymi do naszych warunków klimatycznych. ‘Laszka’ jest odmianą wczesną, owocuje już w lipcu i tworzy smaczne owoce, które nadają się do bezpośredniego spożycia. ‘Beskid’ natomiast to późna i bardzo plenna odmiana, wykorzystywana w uprawie towarowej. Z odmian powtarzających owocowanie na uwagę zasługują ‘Polka’ i ‘Pokusa’. Obie są bardzo plenne i smaczne. ‘Polka’ do tego owocuje przez cały sezon, od lipca niemal do pierwszych przymrozków. Na uwagę zasługują jeszcze inne odmiany, takie jak ‘Norma’, ‘Polana’ czy ‘Benefis’

Najczęstsze choroby malin

Maliny niestety dość często chorują, zwłaszcza jeśli ich uprawa nie jest prowadzona prawidłowo. Są podatne na choroby grzybowe, dlatego warto wybierać te odmiany, które są genetycznie bardziej odporne. Najczęstsze choroby malin to szara pleśń, jej ofiarą najczęściej pada kwiat, więc nie ma możliwości, by rośliny dobrze zaowocowały, oraz mączniak prawdziwy. To choroba charakteryzująca się białym nalotem na liściach.

Malinom zagraża także zamieranie pędów malin i zgorzel pędów. Ich powodem mogą być uszkodzenia mrozowe lub innego rodzaju uszkodzenia mechaniczne. Są to jednak choroby wirusowe. Najbardziej niebezpieczna jest zgorzel pędów – kora malin pęka i dochodzi do zahamowania wzrostu. Mocno porażone rośliny trzeba wyciąć i spalić, by nie stanowiły zagrożenia dla innych gatunków.

Maliny są chętnie sadzone w polskich ogrodach i na działkach. Te dość duże krzewy oferują każdemu hodowcy wiele zalet. Po pierwsze są dość łatwe w uprawie. Po drugie zbierane z nich owoce są smaczne i zdrowe, zarówno na surowo jak i w przetworach. Sok malinowy wykazuje działanie lecznicze, jest też dobry na odchudzanie. Warto, więc dowiedzieć się jak wygląda sadzenie malin, ich uprawa i pielęgnacja.

Charakterystyka i odmiany malin

Maliny to jednoroczne lub wieloletnie rośliny zaliczane do rodziny różowatych. W stanie dzikim występują w części Azji oraz niemal całej Europie. Są to krzewy owocowe mogące dorastać do około 2 metrów wysokości. Charakteryzują się wydłużonymi i zwieszającymi się pędami pokrytymi kolcami. Na nich rozwijają się piłkowane, zielone liście. Zazwyczaj są 3, 5 lub 7 listkowe, gładkie z wierzchu i owłosione pod spodem. W okresie kwitnienia pojawiają się białe kwiaty zebrane w grona lub wiechy. Następnie roślina wytwarza niewielkie czerwone lub purpurowe jadalne owoce. Wykazują właściwości zdrowotne i są dobre na odchudzanie. Plony często przetwarza się na dżemy czy sok malinowy.

Do ogrodu można sprowadzić różne odmiany malin. Warto podzielić je na dwie podstawowe kategorie. Do pierwszej należą rośliny owocujące na pędach tegorocznych, zazwyczaj jesienią. Drugą grupę stanowią maliny owocujące na pędach dwuletnich. Można też natrafić na odmiany mieszana, wydające owoce na obu rodzajach pędów. Co ciekawe plony mogą różnić się kolorem. Najczęściej są czerwone, lecz trafiają się też żółte. Dużą popularnością cieszy się jednoroczna malina polka. Wydaje owoce od sierpnia aż do pierwszych przymrozków. Są bardzo smaczne, duże, słodkie i aromatyczne. Warta uwagi jest też malina polana owocująca na pędach jednorocznych i dwuletnich.

Ciekawe są też odmiany malin takie jak beskid czy poranna rosa. Pierwsza z wymienionych rodzi plony wyłącznie na gałęziach dwuletnich. Jej owoce są duże, wydłużone i dojrzewają już w połowie lipca. Natomiast poranna rosa reprezentuje krzewy owocujące dwa razy do roku. Najpierw w lipcu na pędach dwuletnich. Następnie początkiem września aż do pierwszych przymrozków. To nie wszystkie ciekawe odmiany malin. Jest jeszcze jedna, która zdecydowanie się wyróżnia. Malina czarna, bo o niej piszemy, ma nawet pięć razy większe owoce od innych okazów.

Sadzenie malin, uprawa i pielęgnacja

Uprawa malin nie przysporzy większych trudności, jeśli krzewy zostaną posadzone na odpowiednim stanowisku. Te rośliny preferują miejsca nasłonecznione i osłonięte przed wiatrem. Niektóre odmiany poradzą sobie też w półcieniu. Jeśli zaś chodzi o glebę to powinna być żyzna, próchniczna i lekko wilgotna. Odczyn nieznacznie kwaśny, sięgający 6,5 pH. Maliny będą chorować lub nie wyrosną na ziemiach suchych, piaszczystych lub też podmokłych. Jeśli gleba nie jest tak żyzna jak powinna, nic straconego. Przed sadzeniem można ją zaprawić kompostem lub nawozem wieloskładnikowym.

Sadzonki są dostępne w trzech postaciach, balotowanej, w pojemniku lub z gołym korzeniem. Sadzenie malin z pierwszej i drugiej grupy można przeprowadzać przez cały rok. Te z odsłoniętym korzeniem umieszcza się w ziemi wiosną lub jesienią. Ważne jest wyznaczenie rozstaw. Poszczególne krzewy powinny być wysadzane w rzędzie, co 40 cm. Rzędy muszą być oddalone od siebie o 150 cm. Optymalna głębokość dołków, w których umieszcza się sadzonki to 20 cm. Dobrym sposobem jest też usypywanie wałów ziemnych o wysokości 15-30 cm. Taka forma uprawy zmniejsza ryzyko rozwoju chorób grzybowych. To w zasadzie tyle, jeśli chodzi o sadzenie malin, czas na pielęgnację.

Bardzo ważnym zabiegiem jest podlewanie gdyż maliny mają płytki system korzeniowy i szybko tracą wodę. Należy je regularnie powtarzać na glebach mocno przepuszczalnych. Na terenach bardziej wilgotnych częstotliwość nawadniania może być mniejsza. Dla dłuższego zatrzymania wilgoci polecane jest ściółkowanie. W uprawie potrzebne też będzie nawożenie. Jego częstotliwość zależy od żyzności gleby. Powinno być też poprzedzone analizą składu podłoża. Na tej podstawie dobiera się nawóz. Nie należy też zapominać o palikowaniu krzewów, ponieważ będą potrzebować podpory. Bardzo ważne jest też przycinanie malin przeprowadzane dwa razy do roku. Pierwszy termin to wczesna wiosna a drugi jesień.

Właściwości malin – wartości odżywcze i działanie lecznicze

Maliny mają zbawienne dla zdrowia właściwości i pozytywnie wpływają na odchudzanie. Ich działanie lecznicze jest potwierdzone i wykorzystywane od dawna. Zarówno surowe owoce jak i sok malinowy zawierają liczne wartości odżywcze. Są bogatym źródłem witamin z grupy C, E, B1, B2 i B6. Zawierają kwasy organiczne, między innymi cytrynowy i salicylowy. Maliny posiadają też wiele substancji mineralnych takich jak potas, magnez, wapń i żelazo. W 100 gramach owoców znajdują się tylko 52 kalorie.

Sok malinowy, surowe owoce czy nawet liście mają właściwości przeciwgorączkowe i napotne. Działają też przeciwzapalnie i przeciw bakteryjnie. Kolejne działanie lecznicze to obniżanie ciśnienia krwi oraz wzmacnianie układu krążenia. Maliny uśmierzają problemy z układem trawiennym takie jak na przykład biegunki. Warto też wiedzieć, że wartości odżywcze zawarte w owocach wspomagają leczenie anemii. Z drugiej strony, o czym już wspominaliśmy, dobrze działają na odchudzanie. Zatem warto samodzielnie uprawiać maliny. Będą z tego płynąć same korzyści.