Naparstnica

Naparstnica - opis, uprawa, właściwości, działanie, ciekawostki

Piękne dzwonkowate kwiaty u naparstnicy są na tyle dekoracyjne, iż chętnie są uprawiane one w ogrodzie. Jeżeli chcesz dowiedzieć się, jakie mają one wymagania, a także jakie odmiany prezentują się naprawdę pięknie, wszystkiego dowiesz się w poniższej części artykułu.

Naparstnica - charakterystyka

Dorosłe sadzonki naparstnicy dorastają maksymalnie do 2 metrów wysokości, wyróżniając się przy tym najczęściej krzaczastym pokrojem. Na łodygach pojawiają się skrętoległe liście. Okres kwitnienia naparstnicy przypada od czerwca do sierpnia. W tym czasie kwiat o kielichowatym wyglądzie zabarwia się na różne kolory, które są zależne od konkretnej odmiany.

Po okresie kwitnienia w miejscu kwiatów pojawiają się owoce w kształcie torebek. Wewnątrz znajduje się mnóstwo drobnych nasion, które umożliwiają roślinie rozmnażanie. Sadzonki doskonale będą prezentować się w naturalistycznych ogrodach. Kwiat naparstnicy doskonale zaprezentuje się także w towarzystwie innych dzwonkowatych roślin. Warto mieć na uwadze, że rozmnażanie naparstnicy najczęściej przebiega samoistnie przez rozsianie nasion na wietrze. Dlatego w kolejnym sezonie możemy spodziewać się, że sadzonki pojawiają się w ogrodzie również w innych miejscach.

Kwiat naparstnicy - popularne gatunki i odmiany

Do popularnych gatunków byliny zalicza się między innymi:

• Naparstnica orzęsiona (Digitalis ciliata) - kwiat dorastający maksymalnie do 50 cm wysokości pochodzi z Kaukazu. Uprawa jednej sadzonki najczęściej trwa do 5 lat. W okresie kwitnienia pojawiają się piękne dzwonki o morelowym zabarwieniu. Ich cechą charakterystyczną są włoski pojawiające się na płatkach kwiatów. Uprawa tego gatunku jest bardzo łatwa. Roślina preferuje stanowisko słoneczne, chociaż rozwinie się również w półcieniu.
• Naparstnica rdzawa (Digitalis ferruginea) - dorastająca do ok. 1,2 metra bylina, którą w warunkach naturalnych można spotkać przede wszystkim w Basenie Morza Śródziemnego, a także na Bałkanach. Kwiat w kolorze brunatno rdzawym pojawia się najczęściej w okresie od lipca do sierpnia. Bylina ma nieduże wymagania uprawowe. Należy zapewnić jej słoneczne stanowisko, a także umiarkowanie wilgotne podłoże.
• Naparstnica purpurowa (Digitalis purpurea) - bylina dorastająca nawet do 1,5 metra wysokości. Naparstnica purpurowa w swoim naturalnym środowisku spotykana jest głównie na terenie Europy, obydwóch Ameryk, a także Australii. Najczęściej kwiat przybiera kolor purpurowy, jednak ostateczne zabarwienie jest uzależnione od konkretnej odmiany. Wymagania uprawowe rośliny nie są zbyt duże. Ponieważ naparstnica preferuje stanowisko słoneczne, a nawet lekki półcień. Natomiast sadzonki najlepiej będą rozwijać się na żyznym podłożu o obojętnym lub lekko kwaśnym odczynie.
• Naparstnica wełnista (Digitalis lanata) - roślina występuje w warunkach naturalnych głównie w Turcji, a także w krajach Południowej Europy. W Polsce uprawa naparstnicy wełnistej ma charakter typowo dekoracyjny. Jest to bylina, którą cechują właściwości lecznicze i w niektórych krajach posiada zastosowanie jako naturalny lek.

Jeżeli poszukujemy ciekawych odmian naparstnicy, które możemy uprawiać w ogrodzie, to wśród nich wymienić możemy przede wszystkim takie okazy jak:

• Naparstnica hiszpańska (Digitalis obscura) - wyróżniająca się pomarańczowo-żółtymi kwiatami
• Naparstnica purpurowa ‘Apricot’ (Digitalis purpurea) -  kwiaty o zabarwieniu jasnoróżowym z purpurowo-białymi plamkami po wewnętrznej stronie płatków
• Naparstnica purpurowa ‘Elsie Kelsey’ (Digitalis purpurea) - okres kwitnienia przypada na przełomie czerwca i lipca. Każdy kwiat o białym zabarwieniu wyróżnia się ciemnymi plamkami wewnątrz kielicha.
• Naparstnica zwyczajna ‘Cream Bell’ (Digitalis ambigua) - sadzonki w okresie kwitnienia są pokryte kremowymi dzwonkami. Ich cechą charakterystyczną jest to, iż płatki porastane są przez bardzo drobne włoski.
• Naparstnica purpurowa ‘Pam’s Choice’ (Digitalis purpurea) - bylina, która kwitnie na biało. Natomiast same dzwonki wyróżniają się ciemnymi przebarwieniami. Wymagania uprawowe tej odmiany są naprawdę niewielkie. Wystarczy, że zapewnisz jej słoneczne stanowisko, a także zadbasz o żyzne podłoże o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym.

Uprawa i sadzenie naparstnicy w ogrodzie

Jeżeli koniecznie chcesz mieć naparstnicę w ogrodzie, to koniecznie warto zwrócić uwagę na jej wymagania. Przeglądając powyższe odmiany, możemy zauważyć, że sadzenie ich praktycznie na dowolnym miejscu, może przynieść zadowalające efekty. Jeżeli wszystkie wymagania nie zostaną odpowiednio spełnione, to zauważymy, że roślina będzie słabiej kwitła, a także nie będzie aż taka gęsta. Jednak nadal sobie poradzi.

Na pewno dla naparstnicy najlepszym miejscem na rozwój będzie stanowisko słoneczne, a także osłonięte od wiatru. Niezależnie od tego, czy wybranym przez Ciebie okazem będzie naparstnica purpurowa, czy może jednak inny gatunek, warto zadbać o odpowiednie podłoże. Warto, aby było ono umiarkowanie żyzne, a także przepuszczalne. Patrząc również na pozostałe wymagania, należy koniecznie zatroszczyć się o odpowiednią wilgotność podłoża. Naparstnice jednak źle znoszą, kiedy ziemia w ogrodzie jest zbyt mokra lub też za sucha. Jeżeli planujemy sadzenie naparstnic, powinniśmy pamiętać o zachowaniu odpowiedniej rozstawy, która powinna wynosić ok. 30x40 cm.

Rozmnażanie naparstnicy

Samodzielne rozmnażanie naparstnicy nie powinno sprawić nam większego problemu. Oczywiście już wspomniano o tym, iż rośliny rozsiewają się w ogrodzie samoistnie. Jeżeli jednak zależy nam na bardziej kontrolowanej uprawie, to najlepszym sposobem będzie pozyskanie nasion. Wtedy rozmnażanie należy zacząć już po przekwitnięciu kwiatów, kiedy będziemy mogli zdobyć torebki z licznymi nasionami.

Nasiona możemy wysiać już w lutym, jednak nie bezpośrednio do gruntu, ale pod osłonę. Jeżeli interesuje nas rozmnażanie bezpośrednio do gruntu, to wtedy nasiona możemy je wysiać na rabaty dopiero w czerwcu, kiedy będziemy mieli pewność, że nie będą grozić im przymrozki. Małe siewki, które wyrosną w szklarni lub pod folią, można przenieść do małych doniczek. Ich sadzenie bezpośrednio w ogrodzie, powinniśmy zaplanować jednak dopiero w sierpniu. Pięknych kwiatów doczekamy się dopiero w kolejnym sezonie.

Właściwości lecznicze naparstnicy - jaki lek produkowany jest na bazie rośliny?

Gdy już wiemy, jak wygląda sadzenie naparstnic w ogrodzie, a także jakie powinniśmy znaleźć dla tej rośliny stanowisko, dobrze jest sprawdzić, jakie właściwości lecznicze posiada. Roślina ze względu na glikozydy, wykorzystywana jest w celu wspomagania pracy serca. Na bazie tej rośliny nawet opracowano lek, który wykorzystuje się przy schorzeniach związanych z niewydolnością krążeniową.

Kolejne właściwości naparstnicy są zauważane w przypadku układu moczowego. Tutaj również został stworzony specjalny lek, który mogą zażywać przede wszystkim osoby, które mają problemy z zastojami moczu. Niezależnie od tego, czy chcemy zażywać lek z naparstnicy, czy też suplementy, należy wszystkie preparaty zażywać wyłącznie pod okiem lekarza. Ponieważ naparstnica posiada bardzo silne właściwości lecznicze, które w nieodpowiednich proporcjach mogą okazać się bardzo niebezpieczne. Dlatego pod żadnym pozorem nawet samodzielnie przygotowany lek lub nalewkę nie powinien być zażywany bez wcześniejszych badań.

Trujące właściwości naparstnicy

Jeżeli planujemy sadzenie naparstnicy, powinniśmy pamiętać o koniecznym zachowaniu środków ostrożności, ponieważ roślina zawiera trujące związki. Tak, jak już wiemy, że istnieje lek, który wspomaga pracę serca, to jednak w nadmiarze może prowadzić do jego zatrzymania. Dlatego samodzielne spożycie naparstnicy może wywołać objawy typowe dla zatrucia. Wśród objawów wymienia się przede wszystkim symptomy z zakresu układu trawiennego, takie jak biegunka, wymioty, czy też nudności. Osoba, która spożyła naparstnicę lub przedawkowała leki na bazie tej rośliny, może również cierpieć na bóle głowy, bądź zaburzenia pracy serca.

Naparstnica, jako wyjątkowa roślina w ogrodzie. Zobacz, jakie wymagania posiada naparstnica purpurowa, jak dbać o sadzonki, a także jakie posiada ona właściwości.

Digitalis – naparstnica – jest miododajną zielną rośliną należącą do rodziny babkowatych. Występuje jako bylina lub roślina dwuletnia. Atrakcyjne gatunki i ich odmiany, cenione za efektowne kwiaty oraz niewielkie wymagania uprawowe, znajdują zastosowanie w ogrodach przydomowych i w przestrzeni publicznej. W stanie dzikim naparstnica spotykana jest w jasnych lasach i na ich skraju, a naparstnica zwyczajna zasiedla również tatrzańskie piętra kosodrzewiny. W Polsce dziko rosnące naparstnice są pod całkowitą ochroną. Rośliny mają właściwości lecznicze, ale ich bezpośrednie spożycie jest niebezpieczne - wywołuje zatrucie organizmu. Popularnymi gatunkami są naparstnica purpurowa, naparstnica zwyczajna, naparstnica wełnista, naparstnica żółta oraz naparstnica rdzawa.

Naparstnica purpurowa i jej odmiany

Co warto wiedzieć o naparstnicy purpurowej w ogrodzie?

Digitalis purpurea – naparstnica purpurowa – jest rośliną dwuletnią, o wyprostowanym pokroju, kwitnącą od maja do końca sierpnia w ogrodzie. Cała pokryta jest kutnerem – gęstym i krótkim owłosieniem. Jej piękne rurkowate kwiaty, purpurowe i czerwonawe, przypominają dzwonki. W środku nakrapiane są ciemnofioletowymi plamkami. Kwiaty zebrane są w długie kwiatostany, występujące na pędach, o długości około 120 cm. Brzegi dużych ciemnozielonych owalnych liści są drobno ząbkowane. Owocem jest sucha torebka, zawierająca liczne czarne nasiona.

Uprawa gatunku, jakim jest naparstnica purpurowa, nie jest trudna. Rozmnażanie rośliny możliwe jest poprzez nasiona, które należy wysiać wiosną lub na początku lata – wówczas naparstnica zakwitnie w następnym roku. Nasiona wysiewa się do gruntu lub do doniczek i kuwet. Pojawiające się sadzonki wymagają pikowania, a sadzenie rośliny na wybranym stanowisku przeprowadzamy jesienią, stosując rozstawę 30 x 40 cm, w miejscu osłoniętym od wiatru i lekko zacienionym. Naparstnica purpurowa preferuje gleby żyzne, przepuszczalne, o lekko kwaśnym odczynie pH. Wymagania uprawowe dotyczą obfitego podlewania roślin w czasie suszy. Po przekwitnięciu usuwamy środkowy pęd kwiatowy, by uzyskać większe rozmiary dzwonków na pędach bocznych.

Naparstnica purpurowa jest cenną rośliną, uprawianą zarówno w celach dekoracyjnych, jak i na potrzeby przemysłu farmaceutycznego. Dostarcza składników do produkcji leków nasercowych i moczopędnych. Spożycie rośliny wywołuje zatrucie i zaburzenia w pracy serca, dlatego nie znajduje zastosowania w ziołolecznictwie. Należy zachować ostrożność w czasie czynności pielęgnacyjnych w ogrodzie, ponieważ kontakt z liśćmi może wywołać niepokojące objawy – bóle głowy i zaczerwienienie skóry.

Naparstnica Digitalis purpurea – najciekawsze odmiany

• Digitalis purpurea var.alba – naparstnica biała – to oryginalna odmiana, wyróżniająca się białymi dzwonkowatymi kwiatami, gęsto pokrywającymi długie pędy. Wnętrze kwiatów zdobią różnobarwne plamki. Jest dwuletnią rośliną, kwitnącą w drugim roku hodowli. Sadzenie odmiany najlepiej sprawdza się na stanowiskach słonecznych i lekko zacienionych, na umiarkowanie wilgotnych i przepuszczalnych glebach. Nasiona wysiewamy wprost do gruntu lub do doniczek i kuwet. W sierpniu można przenosić sadzonki na stałe miejsce i nasadzać w rozstawie 30 x 40 cm.
• Digitalis purpurea ‘Apricot Beauty’ – to purpurowa naparstnica o bardzo dużychdzwonkowatych kwiatach, pojawiających się w drugim roku hodowli od późnej wiosny do połowy lata. Pędy z kwiatostanami osiągają do 120 cm długości. Kwiaty, wokół których uwijają się motyle i inne owady, przyciągają uwagę pięknymi kolorami – kremowymi, żółtymi i jasnoróżowymi. Uprawa udaje się na stanowiskach słonecznych i lekko zacienionych, w wilgotnej, próchnicznej glebie, o odczynie pH obojętnym, kwaśnym lub alkalicznym. Naparstnica ogrodowa odporna jest na susze. Roślina tej odmiany jest toksyczna, więc spożycie spowoduje zatrucie.
• Digitalis purpurea ‘Pam’s Choice’ – naparstnica tej odmiany wytwarza w czerwcu, w drugim roku hodowli, białe dzwonkowate kwiaty, z bordowymi i brązowymi plamkami we wnętrzu kwiatowego kielicha. Z rozety ciemnozielonych liści wyrasta długi pęd kwiatowy, osiągający około 120 cm długości. Sadzonki na miejsce stałe wysadzamy jesienią, w rozstawie co 40 - 50 cm. ‘Pam’s Choice’ preferuje sadzenie na glebach próchnicznych, o obojętnym odczynie pH.

Naparstnica zwyczajna – uprawa i wymagania

Bylina o cytrynowożółtej lub ochrowożółtej barwie kwiatów, z brunatnymi plamkami wewnątrz dzwonkowatych kielichów to naparstnica zwyczajna – Digitalis grandiflora. Występuje w Europie, preferując obszary o klimacie oceanicznym i zasiedlając jasne lasy liściaste i ich obrzeża. W Polsce rośnie powszechnie w Tatrach jako roślina autochtoniczna. W naszym kraju naparstnica zwyczajna podlega całkowitej ochronie na terenie parków narodowych, np. Tatrzańskiego Parku Narodowego oraz w rezerwatach przyrody. Bylina i jej odmiany sadzone są w ogrodach i parkach, jako efektowne rośliny ozdobne.

Naparstnica zwyczajna nie przysparza problemów uprawowych. Rozmnażanie rośliny możliwe jest poprzez nasiona wysiewane jesienią lub przez dzielenie dużych kęp. Najpiękniej prezentuje się w grupie, więc powinniśmy przeprowadzić sadzenie razem, po 3-10 roślin lub po 10-20 sztuk. Na 1 m2 wysadzamy 7 naparstnic. Często naparstnica zwyczajna wysiewa się samoistnie. Liczne nasiona, przenoszone przez wiatr, dadzą początek młodym roślinom, kiełkującym w różnych częściach ogrodów naturalistycznych. W centrach ogrodniczych dostępne są sadzonki naparstnicy zwyczajnej, gotowe do nasadzenia na wybranych stanowiskach.

Uprawa naparstnicy, jeśli zostaną spełnione wymagania glebowe rośliny, nie jest trudna i absorbująca. Sadzenie przeprowadzamy na glebach piaszczysto-gliniastych, które długo utrzymują wilgoć. Naparstnica ogrodowa lubi stanowiska lekko zacienione i słoneczne. Kwiaty pojawiają się w czerwcu i, po cięciu przekwitłego pędu, w lipcu. Długi 80-cm pęd, pokryty dużymi kwiatami, dobrze jest podeprzeć tyczką, by w pełni zaprezentować urodę byliny. Cała naparstnica zwyczajna jest toksyczna, więc należy zachować ostrożność, podczas prac w ogrodzie.

Naparstnica zwyczajna ‘Creme Bell’ – jest niską kępiastą byliną, o dużych, 5 - cm długości, dzwonkowatych kwiatach, dorastającą do 40 cm wysokości. Naparstnica zwyczajna tej odmiany kwitnie od czerwca do września. Żółtoochrowe kwiaty, z wewnętrznymi brązowymi plamkami, pięknie prezentują się w ogrodach skalnych, w nasadzeniach grupowych i w kompozycjach z innymi bylinami. Roślina stosowana jest również na kwiat cięty. Sadzenie przeprowadzamy na stanowiskach słonecznych, umiarkowanie wilgotnych, w przeciętnej glebie ogrodowej. Naparstnica zwyczajna ‘Creme Bell’ jest mrozoodporna.

Inne gatunki naparstnicy – rozmnażanie i wymagania uprawowe

- Naparstnica wełnista Digitalis lanata – jest dwuletnią rośliną, wytwarzającą w drugim roku uprawy, przez całe lato, omszone dzwonkowate kwiaty, wybarwione na kremowo i brązowawo. Naparstnica letnia pochodzi z obszarów Azji Mniejszej i z Bałkanów. Na terenie naszego kraju dostępne są sadzonki rośliny, uprawianej dla swoich właściwości leczniczych, głównie do sporządzenia leków nasercowych. Nie należy pozyskiwać surowca zielarskiego ze zdziczałych okazów. Naparstnica wełnista jest toksyczna i sporządzanie leków na własną rękę może okazać się niebezpieczne dla zdrowia i życia. Ceniona jest za walory dekoracyjne, wspaniale zdobiąc ogrody o charakterze rustykalnym oraz nasze mieszkania, bowiem naparstnica letnia nadaje się na kwiat cięty.

Dorasta do około 1 m wysokości. Po przekwitnięciu dwuwargowych kwiatów, ujętych w kwiatostany, widoczne są owoce – suche torebki z nasionami. Rozmnażanie rośliny odbywa się z nasion. Wysiewamy je w miesiącach zimowych i wiosennych – od stycznia do maja, do doniczek i kuwet. Wymagania rośliny na tym etapie dotyczą zapewnienia nasionom temperatury, około 18 – 19 stopni Celsjusza, jasnego miejsca oraz odpowiedniej wilgotności gleby. Można kuwetę przykryć folią, którą usuwamy, gdy naparstnica wełnista wykiełkuje. Większe sadzonki przenosimy do większych pojemników. Na stałe miejsca wysadzamy je wiosną, do gruntu o odczynie pH obojętnym i lekko kwaśnym. Na rynku ogrodniczym dostępne są sadzonki naparstnic, gotowe do nasadzeń. Wymagania pielęgnacyjne roślin dotyczą głównie systematycznego odchwaszczania stanowiska. Nie stosujemy zasilania. Naparstnica wełnista jest odporna na niskie temperatury.

- Naparstnica rdzawa Digitalis ferruginea – bylina pięknie prezentuje się w nasadzeniach grupowych i jako samodzielna roślina. Dorasta docelowo do 1,5 m wysokości. Dekoracyjne duże kwiaty zebrane są jednostronnie w grona. Dwuwargowe kielichy mają oryginalne wybarwienie – na żółtozielono i żółtobrązowo, z ciemnymi żyłkami. Kwiaty pojawiają się w drugiej połowie lipca. Podpierają je brązowawe liście podkwiatowe, a kwiaty wabią pszczoły i motyle. Gotowe sadzonki naparstnicy oraz sadzonki jej odmian oferują centra i sklepy ogrodnicze. Sadzenie, uprawa i pielęgnacja bylin nie przynosi żadnych trudności. Rośliny preferują lekko zacienione stanowiska. Owocem są suche torebki, wypełnione nasionami. Jeśli nie przytniemy pędów po przekwitnięciu kwiatostanów, nasiona wysieją się po ogrodzie. Naparstnica rdzawa nadaje się również na kwiat cięty. Do ciekawej odmiany Digitalis ferruginea należy naparstnica rdzawa ‘Gelber Herold’ – o jasnych żółtokremowych kwiatach, z ciemnymi żyłkami. Kwiaty zebrane są w grona podtrzymywane przez kutnerowatą łodygę dorastającą do 150 cm wysokości.

- Naparstnica żółta Digitalis lutea – jest roślinąwieloletnią, dorastającą do 80 cm wysokości. Jest chętnie sadzona w ogródkach, dla świetlistych, złocistocytrynowo wybarwionych rurkowatych kwiatów. Sadzonki byliny sadzimy na stanowiskach żyznych, lekko zacienionych. Kwiaty, o długości około 2 cm, pojawiają się od czerwca do sierpnia. Po przekwitnięciu, przycinamy długi pęd kwiatostanowy, co pozwoli roślinie na wytworzenie nowych pędów. Jeśli tego nie uczynimy, naparstnica żółta rozsieje się samoistnie po ogrodzie. Rozmnażanie przeprowadzamy jesienią, wysiewając drobne nasiona lub dzieląc kępy. Na rynku dostępne są większe sadzonki, po przystępnych cenach. Naparstnica żółta jest rośliną trującą.