Olsza

Olsza - opis, rodzaje, występowanie, właściwości, ciekawostki

Olcha, olsza lub olszyna uchodzi za typowe, polskie drzewo porastające podmokłe tereny. Nie ma ciekawego wyglądu, zaś olsza czarna kojarzy się ponuro ze swoją czarną korą. Jak wygląda olsza i jakie jest jej zastosowanie? Czy olsze możemy wykorzystać jako drzewa ozdobne w ogrodzie i do jakich ogrodów najlepiej się sprawdzi? Doradzamy jak uprawiać olchę w ogrodzie i jak stworzyć bajkowy, tajemniczy zakątek z jej udziałem.

Olsza - występowanie i zastosowanie

Występowanie olszy w Polsce i na świecie

Olsza, występująca także pod nazwą olsch lub olszyna, jest drzewem liściastym należącym do rodziny brzozowatych, która obejmuje około 40 gatunków. Występowanie olszy rozciąga się na strefę klimatu umiarkowanego półkuli północnej. Rośnie w Europie i Azji. Najdalej na południe, jej występowanie dochodzi do Alp kolumbijskich.

W Polsce naturalnie rosną 3 gatunki olszy:

• olsza czarna,
• olsza szara,
• olsza zielona.

Najbardziej pospolita jest olsza czarna, zaś najrzadziej występuje olsza zielona. Ponadto gatunkiem zadomowionym jest osza pomarszczona. Prócz tych gatunków, uprawia się w Polsce kilkanaście gatunków obcych.

Olsza pospolita rośnie najczęściej na terenach mokrych, jak tereny zalewowe, podmokłe, wzdłuż brzegów rzek i jezior. Dlatego też drewno olszy cenione jest ze względu na odporność na wodę, gdyż nie gnije w wodzie. Jest wykorzystywane do budowli wodnych. Prócz tego drewno olszy nie jest zbyt cenne i robi się z niego ołówki, szkatułki, instrumenty muzyczne lub używa na opał. Drewno olszy jest szczególnie wykorzystywane do wędzenia, gdyż mocno dymi i daje mięsu ładny kolor.

Wszystkie gatunki olszy posiadają brodawki korzeniowe zasiedlone przez bakterie asymilujące wolny azot. Dlatego też mogą zasiedlać ubogie gleby. Drzewo to wykorzystuje się do rekultywacji słabych i zniszczonych gruntów. W ogrodach przydomowych, jako drzewo ozdobne, jest wykorzystywana rzadko, gdyż wymaga wilgotnej i podmokłej gleby, która rzadko występuje w mieście.

Jak wygląda olsza - najważniejsze gatunki

Olsza jest drzewem lub krzewem liściastym, które zrzuca liście na zimę. Posiada ciemną korę i pędy. Jest to niewysokie drzewo lub krzew. Dla przykładu olsza czarna dorasta do wysokości 35 metrów. Są to drzewa krótko żyjące. Olsza czarna dożywa do około 100 lat. Ciekawe są kwiaty olszy, które przyjmują formę kotków. Olsze są jednopienne, czyli posiadają kwiaty męskie i żeńskie na tym samym drzewie. Kwiaty męskie są dłuższe, zaś żeńskie krótsze i po przekwitnięciu stają się zdrewniałymi szyszkami, które zawierają nasiona.

Jak wygląda pospolita olsza czarna? Uważana jest za drzewo smutne i ponure, gdyż ma prawie czarna korę, zaś jesienią jej liście brzydko się przebarwiają na czarno i opadają. Liście są okrągłe lub jajowate, o falistym brzegu. Od głównego nerwu odchodzi 5–8 par równoległych nerwów bocznych. Kwiaty w formie kotków są czerwone. Po przekwitnięciu kwiaty żeńskie zmieniają się w zdrewniałe szyszki zawierajace orzeszki z lotkami.

Olsza szara występuje w Polsce dziko prawie wyłącznie w Sudetach i Karpatach. Jest niższa od olszy czarnej i często rośnie w formie krzewu. Jej żywotność jest krótsza. Jest ona odporna na zanieczyszczenie powietrza, dlatego też sadzi się ją w celu rekultywacji terenów poprzemysłowych. Jej charakterystyczną cechą jest szara, gładka kora, która staje się spękana z wiekiem. Jej liście mają kształt eliptyczny o powycinanym brzegu. Liść posiada równoległe nerwy boczne, których jest około 10-15 par. Na wierzchu są zielone, zaś od spodu pokryte szarymi włoskami. Liście są pojedyncze, osadzone na ogonkach liściowych. Jej kwiaty przyjmują formę kotków. Kotki męskie mają długość do 10 cm, zaś żeńskie ewoluują w zdrewniałe szyszki zawierające małe, skrzydlate nasiona.

Najrzadziej występuje olsza zielona, której dzikie skupiska znajdujemy wyłącznie w Bieszczadach. Została nasadzona także na zboczach Tatr, gdyż zapobiega erozji gleby. Jest to rozłożysty, kilkumetrowy krzew wysokogórski.

Zastosowanie olszy - drewno i przyroda

Drewno olszy czarnej jest miękkie, lekkie i łupliwe, dlatego też ma mniejsze zastosowanie w budownictwie i meblarstwie. Pełni ono ważną rolę w budownictwie związanym z wodą. Co ciekawe, drewno olszy świetnie nadaje się do wędzenia.

Natomiast drewno olszy szarej jest szczególnie cenione przez stolarzy i artystów, gdyż jest łatwe w obróbce, szczególnie na tokarce. Robi się z niego drzeworyty, rzeźby czy też drobne elementy meblowe.

Ciekawe jest ekologiczne wykorzystanie olszy szarej, które uznawana jest za gatunek pionierski. Szybko porasta tereny poprzemysłowe, nieużytki, gleby niszczone, hałdy, wysypiska. Drzewo to jest odporne na zanieczyszczenie środowiska i rośnie szybko. Jego wadą jest krótka żywotność, gdyż drzewo to rośnie zaledwie kilkadziesiąt lat. Z tego względu jest traktowane jako przedplon dla innych drzew, jak jodły i buki, które można posadzić na terenie o glebie wzbogaconej przez olsze.

Czy olchy sadzimy w ogrodach jako drzewa ozdobne

Zarówno olsza czarna jak i szara są takze sadzone jako drzewa ozdobne. Wyhodowano szereg ciekawych odmian, szczególnie olszy szarej. Szczególnie świetnie wyglądają olchy jako otoczenie oczek wodnych. Drzewa te rzucają ciekawy, ażurowy cień i tworzą bajkowy klimat tajemniczości. Jej ozdobną są zielone liście, które jesienią nie zmieniają koloru. Olchy sprawdzają się głównie w dużych ogrodach, gdzie występuje podmokła gleba.

Ciekawą odmianą jest olcha czarna Imperialis, która ma niespotykane, głęboko powycinane liście. Sprawdza się w parkach miejskich i ogrodach przydomowych o wilgotnej glebie. Niezwykly, mocno powycinany kształt liści ma również olcha czarna lub szara odmiany laciniata. Jeszcze bardziej powycinane liście ma olcha czarna Incisa. Natomiast odmiana Aurea ma liście błyszczące i żółte. Na mniejszej przestrzeni można wybrać odmianę Fastigiata, która ma strzelisty, kolumnowy pokrój i świetnie nadaje się do parków i ogrodów. Olcha szara posiada ciekawe odmiany zwisające Pendula. Odmiana olchy szarej Razzmatazz ma liście o żółtych brzegach. Do małego ogrodu z oczkiem wodnym nadaje się odmiana olchy szarej Monstrosa, która rośnie jako nieduży krzew. Ma piękne, ciemnozielone liście o wydłużonym kształcie i piłkowanym brzegu.

Olsza w ogrodzie - uprawa i wymagania

Olsze są rzadko wykorzystywane w ogrodach przydomowych, gdyż rzadko występuje w nich wilgotna i podmokła gleba. Olchy są drzewami lubiącymi wilgoć i wodę i źle znoszą suszę . Dlatego świetnie rosną w otoczeniu stawu lub oczka wodnego. Prezentują się dobrze głównie w dużych ogrodach ze zbiornikiem wodnym.

Ponadto olsza wzbogaca glebę w azot pomagając innym roślinom. Sprawdzi się też w ogrodzie pagórkowatym oraz jako umocnienie skarpy. Olchy wyglądają świetnie jako grupa posadzona w tle zbiornika wodnego. Nieliczne odmiany ozdobne traktowane są jako pojedyncze drzewa.

Olsza jest łatwa w uprawie ogrodowej i niewymagająca. Może rosnąć na każdym rodzaju gleby. Jednak na ziemi wapiennej, suchej i piaszczystej, będzie rosła jako brzydki krzew.

Charakterystyka olchy:

• drzewo mrozoodporne,
• lubi gleby wilgotne,
• stanowisko słoneczne lub zacienione.

Olcha wymaga wilgotnej gleby i podmokłego stanowiska, dlatego też rzadko wybierana jest do ogrodów. Sprawdza się w ogrodach dużych, przy zbiorniku wodnym. Jest łatwa w uprawie i niewymagająca.