Przetacznik

Przetacznik - uprawa, stanowisko, zimowanie, nawożenie

To urokliwa bylina ozdobna do ogrodu, która jest bardzo popularna w polskich ogrodach. Wszystko to za sprawą barwnych, kłosowatych kwiatostanów, wyjątkowo długiemu okresowi kwitnienia oraz bezproblemowej uprawy. Jakie stanowisko zapewnić? Jakie gatunki i odmiany są najpiękniejsze? To i wiele innych informacji znajdziesz w tym wpisie.

Przetacznik – charakterystyka rośliny

Przetacznik należy do grupy roślin babkowatych. To nasza rodzima bylina ogrodowa, stanowiąca jedną z najpopularniejszych roślin ogrodowych. W siedliskach naturalnych spotyka się ją na obszarze Europy i Azji. Liczy około 250 gatunków. Nazwa łacińska pochodzi prawdopodobnie od uczczenia imienia św. Weroniki.

Charakteryzuje się krzaczastą formą. Pędy wyrastają gęsto i wznoszą się ku górze. Zależnie od gatunku i odmiany mierzą od 10-180 cm. Łodygi są ulistnione i lekko omeszone. Niewątpliwą zaletą przetacznika jest bardzo długi okres kwitnienia. Zgodnie z podziałem:

• gatunki niskie – od maja do sierpnia
• gatunki wysokie – od lipca do września 

Kwiatostany przetacznika mogą mieć biały, różowy, czerwony lub  fioletowy kolor. Drobne kwiatuszki zebrane są we wznoszące się ku niebu długie grona na sztywnych pędach. Jest to bylina wieloletnia a zatem zimuje w ziemi.  Chcąc przedłużyć nieco okres kwitnienia można obrywać przekwitnięte kwiatostany. Przetacznik na stałe wpisał się w sielski obraz polskiej wsi. Gości tam od lat w niemal każdym ogrodzie.

Zastosowanie przetacznika

Przetaczniki ze względu na różnorodność rozmiarów może mieć odmienne zastosowanie.

Wysokie gatunki nadają się jako rośliny osłonowe. Tworzą piękne oraz gęste kompozycje. Z kolei niskie gatunki są sadzone jako rośliny na obwódki wzdłuż alejek czy ścieżek. Dobrze wyglądają obok smagliczki czy macierzanki. Z powodzeniem są uprawiane w pojemnikach na tarasach i balkonach.

Wszystkie przetaczniki bardzo efektownie wyglądają w jednorodnych grupach. Bardzo często jest to roślina używana do bukietów.

Uprawa, wymagania i pielęgnacja

Zdecydowana ilość przetaczników to rośliny mało wymagające w uprawie i pielęgnacji.  Będą wdzięczne dla początkujących ogrodników. Zależnie od gatunku ma zmienne wymagania, które można podzielić na:

• przetaczniki wysokie – stanowiska słoneczne oraz półcieniste, ale dość zasobne i wilgotne,
• przetaczniki niskie – stanowiska słoneczne, suche, piaszczyste, nawet kamieniste i dobrze przepuszczalne.

Tym co łączy wszystkie przetaczniki to wysoka mrozoodporność. Przed zimą warto go ściąć na wysokość około 10 cm i okryć ściółką lub innym materiałem ogrodniczym. To w zupełności wystarczy.

Termin do sadzenia ich w ogrodzie jest bez znaczenia. Jednak najlepiej wybrać maj na sadzenia sadzonek. Warto to robić po kilka na metr kwadratowy, w odstępach 30 cm.

Przetacznik nie ma wygórowanych wymagań jeśli chodzi o nawożenie. Można je zasilić, aby wzmocnić kwitnienie. Latem co 3 tygodnie, zaś wiosną można pokryć glebę kompostem. Przekwitłe kwiaty tej byliny warto usuwać na  bieżąco, co zagwarantuje dłuższe kwitnienie. Z kolei zabieg przycięcia przetacznika w okresie lata o 1/3 długości  spowoduje, że zakwitnie na nowo raz jeszcze aż do przymrozków.

Rozmnażanie przetacznika

Znane są sposoby:

• Wysiew nasion - nasiona przetacznika wysiewa się jesienią lub wiosną. Jest to proste, gdyż można to robić wprost do ziemi. Bez konieczności przykrywania. Po koło 2 tygodniach zaczną kiełkować. Bylina nie wymaga wysokich temperatur do wschodów.
• Sadzonki pędowe- sadzonki niskich przetaczników pobieramy późnym latem, zaś wysokich na przełomie kwietnia z majem. Wystarczy około 10 cm pędu. Bez dolnych liści. Umieszczamy szczepek w ukorzeniaczu. Po miesiącu sadzimy na miejsce stałe. Nim nadejdzie zima konieczne jest ich okrycie.
• Podział sadzonek- wczesną wiosną, albo tuz po kwitnieniu wykopujemy roślinę i dokonujemy podziału. Należy robić to tak, aby każda pojedyncza sadzonka miała kilka wierzchołów. Wsadzamy na miejsca do gruntu i podlewamy dość mocno.

Przetacznik - gatunki i najpiękniejsze odmiany

Wśród licznych gatunków w naszym kraju najczęściej uprawia się:

Przetacznik kłosowy (łac.Veronica spicata) – można go spotkać w naturalnych siedliskach na obszarze nizin. Szczególnie na obrzeżach lasów. Jest bardzo odporny na spadki temperatury. Wąskie kwiatostany mogą być niebieskie lub różowe. Liście są wydłużone i ząbkowane na brzegach. Lubi suche i ciepłe stanowiska. Najczęściej sadzony w okolicy sklniaków czy murków. Ich wzrost to około 40-50 cm.  Popularniejsze odmian:

• 'Alba' - białe kwiatostany do  40 cm,
• 'Heidekind' - czerwono-różowe kwiatostany do 30 cm,
• 'Ulster Blue Dwarf' – ciemnoniebieskie kiwatostany do 30 cm,
• 'Nana Blauteppich' – niebieskie kwiatostany do 20 cm
• 'Minuet' – różowe kwiatostany do 25 cm,
• Red Fox' – czerwone kwiatostany  do 40 cm,
• 'Christa' - niebieskie kwiatostany z zielonym szczytem do 40 cm.

Przetacznik długolistny (łac. Veronica longifolia) – to bardzo wysoki gatunek mierzący  do 100 cm. Ma bujne kwiaty. Preferuje lepszą glebę niż poprzednik. Powinna być żyzna, lekko kwaśna i przepuszczalna. Do tego lekko wilgotna. Ma owłosioną łodygę, a na niej mocno ząbkowane, długie liście. Kwiaty zakwitają w czerwcu i utrzymują się do początku sierpnia.  Kwiatowe kłosy mogą być niebieskie, fioletowe lub białe. Bardzo odporny na mrozy. W naturalnych siedliskach porasta wilgotne łąki, oraz zarośla, brzegi wód.  Popularniejsze odmian:

• ‘First Glory'  -niebieskie kwiaty
• 'First Love' -różowe kwiaty,
• 'First Lady' -białe kwiaty,
• 'Marietta' -ciemnoniebieskie kwiaty

Przetacznik rozesłany (łac. Veronica prostrata) – ten gatunek bardzo różni się od poprzedników. Ma charakter płożący z kładącymi się pędami. To typowa roślina okrywowa oraz zadarniająca. Mierzy od 10-15 cm wysokości. Kwitnie w okresie od czerwca do sierpnia. Kwiaty groniasto uniesione do góry na krótkich łodygach. Zwykle mają jasnoniebieski kolor. Preferuje słoneczne i suche stanowiska. Sprawdzi się na skalniaki lub skarpy, ale też na obrzeża  i rabaty. Najciekawsza odmiana to:

• ‘Aztec Gold’ o niebieskich kwantach i żółto-zielonych liściach.

Przetacznik goryczkowy (łac. Veronica gentianoides) – ten gatunek w naturze spotyka się głównie na obszarach leśnych i górskich Azji Mniejszej np. Turcji. Mierzy 30-60 cm wysokości. Co go wyróżnia? Duże, błyszczące liście w formie rozet. Kwiaty zebrane w luźniejsze kłosy. Nie tak gęste jak u innych gatunków. Środek  kwiatu zdobi żółto-zielone oczko z biała obwódką.  To bylina typowo do nasadzeń z tyłu rabaty kwiatowej. Lubi suche i przepuszczalne podłoże, ale dość żyzne. Odczyn od umiarkowanie kwaśnego do obojętnego. Szybko rośnie. Najciekawsza odmiana to:

• 'Maihimmel' o niebieskich kwiatach.

Przetacznik lekarski o właściwościach prozdrowotnych

Jeden z gatunków przetacznika ma działanie korzystne dla zdrowia człowieka. Przetacznik lekarski inaczej leśny (łac. Veronica officinalis). Jego naturalnym stanowiskiem są brzegi lasów, pastwiska i łąki. Cechą charakterystyczną cechą są owłosione łodygi i lekko pokładająca się forma. W górnej części łodygi widoczne są liście i malutkie kwiaty o delikatnej liliowej barwie z biało-żółtym środkiem. Przetacznik lekarski nie jest popularną rośliną w Polsce. Z kolei jego uprawa nie jest prosta.

W celach leczniczych trzeba go zbierać w okresie od czerwca do lipca, czyli wtedy gdy przypada jego czas kwitnienia.  Kwiat przetacznika stosowany jest w medycynie ludowej.  Zawiera m.in.: flawonoidy,  kwasy fenolowe,  saponiny oraz garbniki.

Jego działanie:

• pobudza produkcję żółci i poprawia pracy wątroby,
• zmniejsza cholesterol i trójglicerydy we krwi,
• reguluje trawienie,
• działa moczopędnie,
• działa napotnie,
• wykazuje właściwości przeciwkaszlowe,
• ma wpływ na obniżenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi.
• ma korzystny wpływ w przypadku bóli reumatycznych czy artretycznych,
• uspokaja przy stanach nerwowości.

Przetacznik w ogrodzie - odmiany, występowanie, wymagania, porady

Przetacznik to nazwa określająca dużą grupę roślin zielnych. Większość gatunków występujących w naszym kraju uważa się za chwasty. Jednakże niektóre z nich są uprawiane w ogrodach z uwagi na walory dekoracyjne czy też zdrowotne. Wspomniane odmiany to przetacznik kłosowy, długolistny oraz przetacznik ożankowy. W tym artykule opisujemy, jakie wymagania uprawowe stawiają wymienione rośliny. Sprawdzamy też jak wygląda zwalczanie okazów uznawanych za chwasty.

Przetacznik kłosowy i inne gatunki

Przetacznik to ogólne określenie na rodzaj roślin współcześnie zaliczanych do rodziny babkowatych. Współcześnie, bowiem w większości XX wiecznych klasyfikacji gatunki należące do tej grupy zaliczano do trędownikowatych lub przetacznikowatych. Niezależnie od systematyki, są to rośliny zielne, jednoroczne oraz byliny. Ich naturalnym środowiskiem są tereny na półkuli południowej w strefie klimatu umiarkowanego. Większą część gatunków występujących w Polsce traktuje się jak chwasty. W uprawie pojawiają się w zasadzie trzy, jest to przetacznik długolistny, kłosowy i przetacznik ożankowy.

W ogrodach najczęściej pojawia się przetacznik kłosowy, z łaciny zwany veronica spicata. Ma wzniesioną, szarozieloną lub zieloną łodygę i dorasta do 10-50 cm wysokości. Liście w spodniej części rośliny są jajowate lub eliptyczne, tymczasem w górnej części lancetowate. W okresie kwitnienia byliny pojawiają się niebieskie lub różowe kwiaty skupione w grona. Drugi pod względem popularności przetacznik długolistny(veronica longifolia) osiąga wysokość 50-100 cm. Ma wyprostowane, owłosione lub nagie łodygi i lancetowate, 10-15 centymetrowe liście. W czerwcu roślina pokrywa się drobnymi, jasnoniebieskimi kwiatami.

Warto też pokrótce opisać przetacznik ożankowy. Roślina dorasta do 10-40 cm wysokości. Ma pojedynczą łodygę rozgałęziającą się w górnej części na dwie łodygi kwiatowe. Liście są szerokie i jajowate, karbowane lub piłkowane na brzegach. Kwiaty pojawiające się w okresie kwitnienia są zebrane w luźne grona. W uprawie przetacznik ożankowy lubi nasłonecznione lub lekko zacienione stanowiska. Najlepiej rozwija się na próchnicznych ziemiach. Do uprawy jest wybierany z uwagi na właściwości lecznicze. Ziele przetacznika ożankowego ma działanie wykrztuśne, wspomaga trawienie, działa przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie.

Przetacznik leśny i inne odmiany uznawane za chwasty

Zanim opiszemy jak wygląda uprawa gatunków ogrodowych, kilka słów o okazach dzikich. Jedną z ciekawszych bylin jest leczniczy przetacznik leśny. Co już sugeruje nazwa można spotkać go w lasach, ale też na wrzosowiskach. Jest to roślina płożąca dorastająca do 20-30 cm wysokości. Wytwarza fioletowo-niebieskie kwiaty z ciemnymi żyłkami. Jego ziele ma właściwości moczopędne, wykrztuśne, oczyszcza organizm. Teraz czas na okazy uznawane za chwasty, jednym z nich jest przetacznik polny. Stanowi szkodliwą konkurencję dla jarych roślin uprawowych. Może pojawić się w zasadzie na każdym podłożu, lecz preferuje ziemie żyzne i próchniczne. Przetacznik polny to nie ostatni chwast.

Dużym zagrożeniem dla upraw w ogrodzie jest przetacznik perski. Osiąga 10-40 cm wysokości, ma rozesłane, rozgałęzione łodygi. Jaskrawoniebieskie kwiaty pojawiają się w kątach trójkątnych lub jajowatych liści. Przetacznik perski pojawia się w uprawach roślin okopowych, warzyw i zboża. Uciążliwym chwastem jest też przetacznik bluszczykowy. Ta roślina jednoroczna ma rozesłane pędy osiągające 30 cm wysokości. Liście są jajowate lub podługowato-jajowate, kwiaty niebieskie z żyłkami. Jak wygląda zwalczanie tych chwastów? Przetacznik bluszczykowy jak i inne odmiany uznawane za szkodliwe jest wrażliwy na herbicydy. Są to środki chemiczne do zwalczania chwastów.

Uprawa przetacznika w ogrodzie

W ogrodach najczęściej pojawia się przetacznik kłosowy oraz długolistny. Obie byliny mają stosunkowo niewielkie wymagania uprawowe. Najlepiej rosną na nasłonecznionych stanowiskach. Podłoże powinno być wilgotne lub umiarkowanie wilgotne. Rośliny nie tolerują zbyt dużej ilości wody. Radzą sobie za to chwilowym przesuszeniem. Opisywane przetaczniki są bardzo tolerancyjne w kwestii gleby, na której rośną. Najlepsze są ziemie próchniczne i przepuszczalne. Mimo tego rośliny poradzą sobie też na innych. Przetacznik kłosowy preferuje zasadowy odczyn gleby, ale inne pH nie jest dla niego dużym problemem. Długolistny nie ma w tym względzie szczególnych wymagań.

W kwestii pielęgnacji przetacznik potrzebuje tylko jednego zabiegu. Jest nim przycinanie przekwitłych kwiatostanów. Cięcie wykonuje się tuż nad ziemią. Dzięki niemu roślina lepiej się rozkrzewia i jesienią ponownie wchodzi w okres kwitnienia. Uprawne odmiany przetaczników to rośliny o szerokim zastosowaniu. Można sadzić je pojedynczo jak i w grupach. Rozwiną się w gruncie, ale też w pojemnikach na balkonach. Te rosnące na zewnątrz sprawdzą się i na rabatach i na trawnikach. Co ważne doskonale uzupełniają ogrody skalne. Jak wypadają w ogólnym podsumowaniu? Dzięki niewielkim wymaganiom uprawowym i szerokiemu zastosowaniu opisane przetaczniki to rośliny polecane do każdego ogrodu.