Szafran

Szafran - opis, występowanie, właściwości, zastosowanie, cena

Szafran kojarzy się z najdroższą przyprawą świata. Dlaczego jego cena jest tak wysoka? Ponieważ potrzeba około 150 kwiatów, aby uzyskać 1 gram tej przyprawy. Przedstawiamy do czego służy szafran i z czego wynika jego wysoka cena. Doradzamy do czego wykorzystać szafran w kuchni i wyjaśniamy czy można go zastąpić tańszą przyprawą. Czy szafran można uprawiać w Polsce? Przedstawiamy gatunki szafranu, które można uprawiać jako rośliny ozdobne.

Szafran - występowanie i zastosowanie

Szafran - co to za roślina

Szafran kojarzy się przede wszystkim z najdroższą przyprawą świata, która nadaje potrawom wyrafinowany smak i żółty kolor. Przyprawę tę pozyskuje się z kwiatów szafranu uprawnego, a właściwie z wysuszonych znamion słupków tego kwiatu. Uprawa szafranu na przyprawę jest bardzo pracochłonna. Ponadto potrzeba bardzo dużo kwiatów, aby uzyskać przyprawę. Szafran dodaje się do zup, sosów i potraw z ryżu. Należy stosować go w niewielkich ilościach, gdyż dodany w nadmiarze sprawia, że potrawa staje się gorzka.

Dlaczego przyprawa ta jest tak kosztowna? Wynika to z konieczności ręcznego zbierania słupków kwiatu. Kwiat szafranu kwitnie tylko 2 tygodnie, dlatego też w okresie kwitnienie farmy zatrudniają bardzo dużo ludzi pracujących 24h. Właściwie całą pracę przy produkcji szafranu wykonuje się ręcznie. Po zbiorze delikatne znamiona szafranu muszą być natychmiast wysuszone, aby zapobiec zepsuciu i pleśni. Przyprawę suszy się na delikatnych siatkach w odpowiedniej temperaturze. Niektórzy podają, że potrzeba około 150 kwiatów, aby uzyskać gram szafranu. Dlatego też 1 gram szafranu kosztuje około 130 zł.

W Polsce kwiaty te znane są raczej pod nazwą krokusa i kojarzą się głównie z wczesnowiosennymi kwiatami, które pojawiają się na trawnikach jako zwiastun wiosny, kiedy nic jeszcze nie kwitnie.

Szafran uprawny (Crocus sativus), inaczej krokus uprawny, crocus siewny, jest rośliną z rodziny kosaćców. Pochodzi prawdopodobnie z Azji Mniejszej i został udomowiony jeszcze w starożytności. Nie znamy jego formy dzikiej. Roślina ta pochodzi wyłącznie z upraw.

Szafran jest byliną dorastającą do 15 cm wysokości. Wydaje fioletowe lub białe lejkowate kwiaty. Ich charakterystyczną cechą są ciemnopomarańczowe znamiona na słupkach. Jest rośliną cebulową, chociaż faktycznie wyrasta z bulwy będącej zgrubiałą łodygą. Kwiat krokusa może mieć kolor biały, żółty lub niebieski. Kwiat wielokolorowy jest efektem hodowli.

Do czego służy szafran - zastosowanie i właściwości lecznicze

Od starożytności szafran miał szerokie zastosowanie kulinarne, lecznicze, rytualne i obrzędowe. Służył również do farbowania tkanin oraz wyrobu perfum. Znany jest przede wszystkim jako przyprawa.

Smak szafranu określa się jako korzenny, gorzki i lekko ostry. Dodatek szafranu powoduje również pomarańczowe zabarwienie potraw. Z uwagi na cenę, szafran często zastępuje się kurkumą, która podobnie barwi dania na żółto, jednak smak ma zupełnie inny. Przyprawa ta pełni ważną rolę w sztuce kulinarnej Indii, Iranu, Maroko i Uzbekistanu. Jest ona składnikiem takich potraw jak hiszpańska paella, włoskie risotto, szwedzkie bułeczki szafranowe, czy też uzbecki pilaw. W kuchni indyjskiej szafranu używa się do wypieków i dań z ryżem typu curry.

Szafran dodaje się w kuchni do takich potraw jak:

• dania z ryżem, dania curry,
• potrawy mięsne,
• zupy,
• sosy,
• wypieki.

W kuchni polskiej, szczególnie współczesnej, nie ma tradycji przyprawiania szafranem i wiele osób nie wie do czego służy szafran. Znawcy zalecają dodawanie go do zup, sałatek oraz potraw z ziemniaków i ryżu. Zaleca się moczenie szafranu w ciepłej wodzie, bulionie lub w mleku, przed dodaniem do potraw, aby wydobyć z niego głębię smaku. Szafran moczy się kilka godziny lub całą noc i tak powstałym płynem przyprawia potrawy.

Szafran jako kwiat leczniczy

Działanie lecznicze szafranu wykorzystywano już w starożytności. Przy jego pomocy leczono najróżniejsze choroby. Wierzono także, że pomaga na zarazę. Stosowano go także jako afrodyzjak czy antidotum na trucizny.

Obecnie trwają badania, które mają potwierdzić, czy szafran ma działanie przeciwrakowe. Zioła szafranu zawierają przeciwutleniacze, dlatego też spowalniają proces starzenia. Ponadto wykazano działanie przeciwdepresyjne szafranu. Czy szafran ma leczniczy wpływ na depresję? Według badań, tylko wspomagający obok przyjmowania leków. Wykazano, że leki przeciwdepresyjne są bardziej skuteczne niż zioła szafranu, dlatego też zaleca się stosowanie go oprócz, nie zamiast, przyjmowania leków.

Co ciekawe, szafran dodaje się także do herbaty odchudzającej. Do herbaty szafranu dodaje się odrobinę. Przepis na herbatę czarną z szafranem stosuje się głównie w Grecji i w Kuwejcie. Szafran łączy się z kardamonem. Uważa się, że herbata z szafranem wspomaga odchudzanie, chociaż nie wykonano potwierdzających badań naukowych. Szafran zawiera wiele przeciwutleniaczy, które poprawiają trawienie.

Szafran uprawa w Polsce

Rodzaje i gatunki szafranu - uprawa w Polsce

Szafran dzieli się na kwitnący na wiosną i kwitnący na jesieni. W Polsce szafran bardziej znany jest pod nazwą krokus, który kwitnie jako pierwszy na wiosnę. Krokusy sadzi się na trawnikach w zieleni miejskiej lub w ogrodach, tak aby upiększały zieleńce wczesną wiosną. Natomiast zioła i przyprawę z szafranu pozyskuje się z gatunków kwitnących na jesieni, które nie zawsze udają się w Polsce. Krokus uprawny ma większe wymagania uprawowe. Przyprawa szafran jest w Polsce produkowana, lecz na bardzo niewielką skalę.

W naszym klimacie naturalnie występuje krokus spiski zaś uprawia się w ogrodach następujące gatunki krokusów kwitnących wiosną po zimowym spoczynku:

• krokus wąskolistny,
• krokus żółty,
• krokus białokwiatowy,
• kroku Siebera,
• krokus Tommasiniego.

Niektóre gatunki krokusów kwitną na jesieni po spoczynku letnim. Należą do nich takie gatunki jak:

• krokus okazały,
• krokus uprawny.

Jak wykorzystać krokusy w ogrodzie

Kwiaty krokusów są nieduże i utrzymują się tuż nad ziemią. Zazwyczaj stanowią one wiosenną ozdobę suchych trawników lub dużych terenów parkowych lub ogrodowych. Krokusy można wykorzystać także na skalniaku, gdzie pięknie wyglądają pomiędzy kamieniami.

Krokusami można także obsadzić obrzeża wiosennych rabat. Szafran pięknie ozdobi rabaty kwiatowe, zanim cokolwiek zakwitnie. Należy jednak pamiętać, aby sadząc kolejne kwiaty nie uszkodzić bulw krokusów. Dobrym pomysłem jest także obsadzenie nimi pustych miejsc pod liściastymi krzewami lub drzewami, które zrzucają liście na zimę. Innym rozwiązaniem jest sadzenie krokusów wzdłuż ścieżek, podjazdów czy ogrodzeń. Krokusy można sadzić również w pojemnikach.

Uprawa i wymagania krokusów

W naszym klimacie najłatwiej jest uprawiać krokusy wiosenne oraz hodowlane hybrydy wielkokwiatowe. Krokusy najlepiej rosną w pełnym słońcu, lecz udadzą się także w półcieniu. Bardzo ważna jest przepuszczalna gleba, gdyż w podmokłej gniją ich cebule.

Wymagania uprawowe:

• stanowisko słoneczne do półcienistego,
• gleba przepuszczalna,
• gleba piaszczysta, kamienista.

Krokusy kwitnące na jesieni mają większe wymagania uprawowe. Potrzebują bardziej gliniastej i cięższej gleby. Krokusy wiosenne sadzi się w październiku, zaś jesienne w sierpniu. Krokusy najładniej wyglądają posadzone w grupie. Są to kwiaty łatwe w uprawie, które nie wymagają żadnych szczególnych zabiegów pielęgnacyjnych. Bardzo ważne jest jednak, aby nie usuwać liści krokusów póki nie uschną. Krokusy kwitną dość krótko pozostawiając zielone liście. Na terenie, gdzie rosną, należy poczekać z koszeniem trawy do czasu, gdy uschną liście. Wcześniejsze ścinanie lub koszenie liści krokusów powoduje, że roślina słabnie i obumiera.

Szafran, znany u nas jako krokus, jest niedużym kwiatkiem, który zwiastuje wiosnę, gdyż zakwita jako jeden z pierwszych. Krokusy wiosenne stanowią ozdobę, natomiast krokusy jesienne służą do wyrobu szafranu, czyli najdroższej przyprawy świata. Mają również właściwości prozdrowotne.