Werbena

Werbena - charakterystyka, wymagania, uprawa, zastosowanie

Verbena officinalis, czyli werbena pospolita, znana jest także jako werbena lekarska lub witułka. Jest jedynym gatunkiem z rodziny roślin werbenowatych, występującym w stanie naturalnym na terenie Polski. Lecznicze działanie aromatycznych ziół znane było już w starożytności. Współczesna medycyna również wykorzystuje antybiotyczne właściwości ziela werbeny, a bujnie rosnące zioła stanowią oryginalną ozdobę ogrodów. Na rabatach, tarasach i balkonach króluje werbena ogrodowa (Verbena x hibrida), urzekająca barwnymi kwiatami do późnej jesieni. Przeczytaj, jakie właściwości i wymagania uprawowe ma werbena lekarska oraz werbena ogrodowa.

Werbena pospolita – charakterystyka gatunku, uprawa i przechowywanie ziół

Witułka jest mrozoodporną wieloletnią byliną, występującą w stanie dzikim w wielu rejonach kraju. Spotykana jest na nieużytkach, na suchych stanowiskach ruderalnych, przydrożach i na brzegach rzek. Jej drobne rurkowate kwiaty wybarwione są na bladoróżowoliliowo. Pojawiają się w czerwcu, na wierzchołkach pędów i kwitną do końca września. Ciemnozielona, błyszcząca, lekko owłosiona łodyżka rozgałęzia się blisko wierzchołka rośliny. Wąskie liście, podobnie jak łodyga, są delikatnie omszone. Swoim kształtem przypominają liście dębu. Cała roślina osiąga około 90 cm wysokości.

Werbena pospolita znajduje zastosowanie jako ozdobna bylina w ogrodach ziołowych, do obsadzania ogrodowych rabatek oraz na kwiat cięty. Preferuje słoneczne i lekko zacienione stanowiska. Najlepiej rośnie na glebach przepuszczalnych, urodzajnych, z dodatkiem gliny. Nasiona werbeny sieje się na wiosnę, kiedy minie niebezpieczeństwo przymrozków. Rośliny kiełkują po 3 – 4 tygodniach. Należy zachować rozstawę około 30 cm, stosując przerywanie lub przesadzanie siewek. Uprawa witułek udaje się również w pomieszczeniach.

W miarę potrzeby pozyskuje się liście werbeny, młode pędy oraz całą roślinę, którą ścina się podczas kwitnienia. Liście i pozostałe części zioła nadają się do suszenia, polegającego na szybkim pozbawieniu roślin zawartości wody, przy zachowaniu olejków aromatycznych. Zebrane zioła suszy się w ciepłym, zacienionym i przewiewnym miejscu. Surowiec układa się cienką warstwą na papierze, w którym robimy otwory, co zapewni  lepszą wentylację. Przez pierwsze 2 – 3 dni zioła lekko obracamy, by zapewnić równomierne suszenie. Suszone zioła należy przechowywać w szczelnie zamkniętych słojach.

Na co można wykorzystać ziele werbeny?  Oto szerokie zastosowanie witułki

Ziele werbeny (Herba), na które składa się cała roślina, ścinamy przy użyciu ostrego noża lub ostrych nożyc, dość wysoko nad ziemią. Roślina zawiera gorzkie garbniki, glikozydy i enzymy. Pozyskane ziele nadaje się do zaparzania, w postaci herbaty. Popijanie ziół poprawia trawienie, jest wypróbowanym domowym środkiem na dolegliwości żołądkowe, wątrobowe i kłopoty z trzustką. Napar do picia działa uspokajająco, a także wpływa na większą ilość wydzielanego moczu. Ziołowa herbata jest również środkiem przeciwzakrzepowym. Właściwości werbeny znane były już w starożytności. Chińscy zielarze doskonali wiedzieli, na co stosować ziele werbeny. Wywar z werbeny zalecany był do picia chorym na wątrobę, kobietom cierpiącym na bardzo obfitą menstruację oraz osobom, cierpiącym na infekcje dróg moczowych. Lecznicze działanie ma napar z werbeny, stosowany zewnętrznie - pozwala szybciej pozbyć się siniaków, a przy wysokiej gorączce ulgę przyniosą okłady.

Liście werbeny (Folium) zbieramy w miarę naszych potrzeb. Sporządzona z nich ziołowa herbata ma właściwości antybiotyczne. Możemy ciepłym naparem płukać gardło, co przynosi ulgę przy ropnym zapaleniu, przemywać czyraki i ropnie. Werbena pomoże usunąć z organizmu ropę, zbierającą się w różnych miejscach ciała, w wyniku zakażenia  bakteryjnego. Liście witułki znajdują zastosowanie w kosmetyce. Warto naparem przemywać zmęczone oczy oraz nasączać nim kompresy, które sprawdzą się przy zapaleniu spojówek. Werbena ma charakterystyczny słonawy smak, więc doskonale sprawdzi się do przyprawiania potraw, w diecie bezsolnej. Liście werbeny, dodane do domowych nalewek, do sałatek i innych potraw, wzmacniają potencję. Kwiat werbeny (Flos), zebrany w okresie kwitnienia, jest surowcem do sporządzenia uzdrawiających wyciągów. Rozdrobniony kwiat należy zalać 1 szklanką wrzącej wody i odstawić do naciągnięcia na około 20 minut, pamiętając, by zawsze przykryć naczynie talerzykiem lub pokrywką. Po upływie koniecznego czasu, przelewamy herbatkę przez sitko. Picie ziół przynosi ulgę przy migrenie oraz jest pomocne w walce z niedokrwistością.

Uwaga: Napary możemy przechowywać w lodówce tylko przez 3 dni.

Przepis na napar na dolegliwości trzustki

Do sporządzenia leczniczego naparu wykorzystywana jest mieszanka ziół.

Składniki:

Po 50 g werbeny, mniszka lekarskiego, korzenia dzikiej cykorii, liści łopianu, liści mięty pieprzowej

Przygotowanie:

2 łyżki ziołowej mieszanki zalewamy ½ l wody. Gotujemy całość przez około 2 minuty. Kiedy leczniczy napar naciągnie, po odcedzeniu, popijamy go po 1 filiżance dwa razy dziennie – rano przed śniadaniem oraz wieczorem, przed udaniem się na spoczynek.

Werbena ogrodowa – pielęgnacja i uprawa ozdobnych roślin

Skrzyżowanie wielu gatunków i odmian werbeny doprowadziło do powstania efektownej grupy mieszańców, dostępnych na rynku ogrodniczym jako werbena ogrodowa (Verbena hibrida). Gotowe sadzonki możemy zasadzić w maju - na ogrodowych rabatach, w pojemnikach oraz w misach na tarasie. Nadają się również na balkon. Nasiona wysiewa się na początku marca, w szklarniach lub w ciepłych inspektach.  Na miejsca stałe wysadzamy rośliny po 15 maja, gdy minie niebezpieczeństwo wiosennych przymrozków. Ozdobne werbeny dobrze rosną w miejscach nasłonecznionych, ciepłych, o żyznych, próchnicznych i przepuszczalnych glebach. Werbeny na balkon wymagają dobrej ziemi dla kwiatów balkonowych.

Uprawne odmiany werbeny, w zależności od wysokości, do jakiej dorastają, dzieli się na 3 grupy:

• grupa GRANDIFLORA obejmuje obficie kwitnące rośliny, o wysokości do 60 cm (np. rasy Mamut),
• grupa COMPACTA to silnie rozkrzewiające się werbeny, dorastające do 30 cm wysokości (np. rasa Amerikanische Busch),
• grupa NANA COMPACTA, obejmuje rośliny płożące się i obficie kwitnące.

Różnobarwne pięciopłatkowe kwiaty, o dużej skali barw - od bieli i koloru łososiowego do barwy błękitnej i fioletowej, zdobią otoczenie od wczesnego lata do późnej jesieni.

Szczególnie urokliwa jest jednoroczna werbena zwisająca. Przewieszające się, obficie ukwiecone pędy, pięknie wyglądają w wiszących koszach lub w skrzynkach balkonowych. Mogą piąć się po przygotowanych drabinkach. Roślina wytrzymuje spadek temperatury do około minus 5 stopni Celsjusza, więc jej barwne kwiaty mogą nas cieszyć do pierwszych przymrozków. Werbena zwisająca jest wyjątkowo odporna na deszcz i nadmiar wody.  Jej kwiaty są zebrane w baldachy o wielkości około 5 cm. 

Pielęgnacja letnich kwiatów polega na obfitym podlewaniu, regularnym usuwaniu przekwitłych kwiatów i  specjalnym zasilaniu. W przeciwieństwie do innych kwiatów, werbeny wymagają dostarczenia im żelaza, w postaci uniwersalno-żelazowego nawozu do petunii i werben. Dzięki odpowiedniemu nawożeniu, raz na 14 dni, liście zachowają soczyście zielony kolor, a kwiaty silne wybarwienie.. Uszczykiwanie łodyżek w górnych partiach jest warunkiem zachowania ładnego pokroju. Werbena nie jest atakowana przez szkodniki.

Najładniejsze  werbeny zwisające obejmuje grupa TEMARI. Rośliny wyróżniają się długimi pędami, okazałymi kwiatami oraz ozdobnymi, mocno wyciętymi liśćmi, o jasnozielonym kolorze. Wybierzmy je na balkon, gdzie ukwiecone przewieszające się przez barierki długie pędy stworzą barwną wonną ścianę. Warto zwrócić uwagę na odmianę ‘Temari Pink’, o pachnących liliowych kwiatach oraz ‘Temari Scarlet’, zachwycającą szkarłatną barwą. Wartą polecenia jest także odporna na niekorzystne warunki atmosferyczne grupa TAPIEN. Pędy werben dorastają do około 1 m długości. Odmiana ‘Tapien Pink’ tworzy efektowne intensywnie różowe kwiaty, natomiast odmiana ‘Tapien Blue’ zachwyca fioletowymi kwiatami, które wieczorami bardzo przyjemnie pachną.

Werbena ogrodowa to niezwykle piękna roślina, której zarówno uprawa, wymagania, jak i pielęgnacja nie wymuszają wielkiego wysiłku, a dają doskonałe efekty. Na rynku ogrodniczym istnieją różnorodne odmiany werbeny ogrodowej (np. werbena czerwona, werbena zwisająca) czy też werbena balkonowa, które z powodzeniem ozdobią każdy dom. Warto zatem nabyć tak efektowne kwiaty ogrodowe lub zdecydować się na własną ich uprawę.

Charakterystyka i najpopularniejsze odmiany werbeny ogrodowej

Werbena ogrodowa – charakterystyka

Werbena ogrodowa (verbena hybrida) to roślina pochodząca z rodziny werbenowatych (verbenacea), która w naszym klimacie występuje jako roślina jednoroczna. Werbena pochodzi z Europy oraz Ameryki Południowej i Północnej, a w naszym kraju należy do odmiany najczęściej uprawianej. Werbena stanowi kwiaty ogrodowe, które charakteryzują się przede wszystkim pięknym wyglądem ozdabiającym balkony, tarasy i ogrody (stąd określenie werbena balkonowa oraz werbena ogrodowa). Roślina ta rośnie zwykle do 20-45 cm wysokości, tworząc zwarte i nieregularne kępy. Niektóre odmiany, zaś (przede wszystkim werbena zwisająca) mogą osiągnąć nawet 1 m długości. Werbena ogrodowa kwitnie od lipca do późnej jesieni, a jej kwiaty są duże, gęste i przybierają różnorodne barwy: białą, fioletową, różową oraz czerwoną (werbena czerwona). Ponadto płatki kwiatów mogą mieć kolorowe plamy lub kreski. Łodygi werbeny są u dołu płożące się, a górą wzniesione, poza tym posiadają charakterystyczne owłosienie. Liście zaś mają kolor żywozielony i kształt jajowaty lub podłużny.

Odmiany werbeny ogrodowej

Werbena ogrodowa (verbena hybrida), zwłaszcza werbena czerwona czy też werbena zwisająca, to odmiana coraz powszechniej spotykana w uprawie w naszym kraju, ale nie występuje naturalnie we florze. Ponadto roślina ta nie ma sporych wymagań, do wzrostu potrzebuje nasłonecznionego stanowiska oraz odpowiednio żyznej gleby, a także kilku zabiegów pielęgnacyjnych. Uprawa werbeny zatem tuż obok jej licznych walorów ozdobnych stanowi zdecydowane argumenty za decyzją na posiadanie tej rośliny we własnym ogrodzie, czy w doniczkach przeznaczonych na balkon lub taras. Werbena ogrodowa funkcjonuje na rynku w około 12 odmianach, które można podzielić na dwie podstawowe grupy:

❖ Werbena o długich, zwisających łodygach (znana również jako werbena zwisająca) – odmiany należące do tej grupy charakteryzują się dużą odpornością na działanie deszczu i wiatru. Ta werbena balkonowa posiada długie, zwisające łodygi, co powoduje, że często sadzi się je do skrzynek balkonowych oraz wysokich donic. Do najczęściej spotykanych odmian z tej grupy nalezą:

• „Temari Pink” – wydaje duże kwiatostany z liliowymi kwiatami.
• „Tapien Pink” – charakteryzuje się różowymi kwiatami.
• „Tapien Blue” – odmiana ta daje piękne kwiaty o ciemnofioletowym kolorze.

❖ Werbena o wzniesionych łodygach – odmiany z tej grupy stosuje się przede wszystkim do obsadzania rabat oraz małych doniczek, które można postawić na taras czy balkon i cieszyć się piękną ozdobą od wiosny do późnej jesieni. Do tej grupy zaliczają się m.in.:

• „Małgosia” – która wydaje mocno czerwone kwiaty z białym oczkiem.
• „Amulet” – który kwitnie na biało.
• „Talizman” – to odmiana charakteryzująca się wiśniowymi kwiatami z białym oczkiem.
• „Magda” – kwitnie drobnymi, amarantowymi kwiatami.

Odmiany werbeny ogrodowej można podzielić na trzy grupy ze względu na wysokość jaką osiągają:

• Grandiflora – to najwyższe odmiany osiągające do 50 cm wysokości („Peaches and Creams”).
• Compacta – odmiana o średniej wysokości ok. 30 cm („Janina”, „Magda”, „Wiesia”, „Obsession”, „Novalis”, „Romeo”)
• Compacta Nana – odmiana najniższa, osiągająca raptem do 15 cm wysokości.

Uprawa werbeny

Uprawa werbeny ogrodowej należy do stosunkowo łatwych i niewymagających co dodatkowo przekonuje do poświęcenia czasu i znalezienia miejsca dla tej rośliny w swoim domu. Werbena czerwona, czy werbena zwisająca przy odrobinie wysiłku wspaniale ozdobią balkon, taras lub przydomowy ogród i to przez długi okres czasu. Jak zatem najłatwiej wyhodować werbenę w domowych warunkach? Najprostszym i jednocześnie najbardziej polecanym sposobem jest uprawa z rozsady. Nasiona werbeny wysiewa się w lutym lub na początku marca do szklarni i czeka na ich wykiełkowanie. W przypadku uprawy domowej należy wysiać je do skrzyneczek i postawić na słonecznym parapecie. Kiedy nasiona wykiełkują należy dokonać pikowania rośliny do palet wielodoniczkowych czy doniczek. Po około 2-3 tygodniach powinno się dokonać przycięcia wierzchołków pędów w celu pobudzenia sadzonek do rozkrzewienia. Mniej więcej w drugiej połowie maja można wysadzać rośliny na miejsca stałe w rozsadzie 20x30 cm. .

Jakie wymagania stawia uprawa werbeny?

Decydując się na uprawę tej rośliny, należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach, jednak werbena w uprawie nie jest bardzo skomplikowana. Najważniejszą z nich jest to, że werbena ogrodowa lubi stanowiska nasłonecznione oraz osłonięte od wiatru, pomimo, że odmiany werbeny ogrodowej bardzo często wykazują dodatkową odporność na działanie czynników atmosferycznych. Podłoże pod uprawę werbeny powinno być próchnicze, żyzne i przepuszczalne. Na glebie piaszczystej i jałowej roślina ta wyda słabe kwiaty lub w ogóle nie urośnie. Ponadto podłoże powinno mieć odczyn o pH 6,0-8,0 i być odpowiednio wilgotne. Warto, decydując się na uprawę werbeny, pamiętać o tym, że jest ona rośliną wrażliwą na przymrozki. I chociaż istnieją odmiany werbeny, które są nieco bardziej tolerancyjne na niskie temperatury ogólnie roślina ta nie potrafi przetrwać zimy. Dlatego również sadzenia werbeny powinno dokonywać się, kiedy minie ryzyko przymrozków. Podobnie w przypadku wyjątkowo zimnego oraz deszczowego lata werbeny w ogrodzie mogą zmarnieć i nie dać pożądanego efektu. Stąd często najlepszym rozwiązaniem jest uprawa werbeny w pojemnikach na balkon czy taras.

Pielęgnacja werbeny

Pielęgnacja werbeny nie wymaga za dużo wysiłku, jeżeli tylko będziemy jej dostarczać regularnie wodę i nie dopuścimy do przesuszenia podłoża, a także wystawimy ją w słonecznym i ciepłym miejscu, które jest najlepsze dla tych roślin. Prawidłowa pielęgnacja werbeny wymaga przede wszystkim, aby podlewać ją zwłaszcza w okresach przedłużającej się suszy. Ziemia, w której uprawiana roślina jest nie powinna być przesuszona, ani przelana. Zarówno susza, jak i nadmiar wilgoci mają negatywny wpływ na rozwój werbeny. Dlatego werbena posadzona w doniczkach powinna mieć dodatkowo zapewniony odpowiedni drenaż. Pielęgnacja werbeny wymaga również odpowiedniego nawożenia rośliny, zwłaszcza w okresie kwitnienia. Doskonale sprawdzają się tutaj nawozy wieloskładnikowe. Warto również zadbać o regularne usuwanie przekwitłych kwiatostanów oraz suchych łodyg, które ma wpływ na dłuższe kwitnienie oraz ładne rozkrzewienie się rośliny.

Werbena ogrodowa - jak rozmnażać?

Zalecana jest uprawa werbeny z zakupionych już sadzonek lub kwitnących egzemplarzy. Można jednak również spróbować własnego rozmnażania rośliny. Aby tego dokonać należy wysiać nasiona do skrzynek w domu lub szklarni około lutego/marca. Kiedy siewki wykiełkują, trzeba dokonać ich pikowania do osobnych doniczek lub pojemników, które następnie należy zostawić w inspekcie lub postawić na parapecie o największym dostępie światła. Dla lepszego rozkrzewienia werbeny powinno się przyciąć pędy główne. Tak wyhodowane sadzonki, po 15 maja można wysadzać do gruntu lub ostatecznych skrzynek czy donic balkonowych. .