Wiąz

Wiąz - gatunki, występowanie, opis, wymagania, uprawa, cięcie

Potężne drzewa o spękanej korze z licznymi naroślami, wielkich przyporach korzeniowych i nieregularnie powyginanych gałęziach kojarzy się z tajemniczym parkiem pełnym duchów. Tymi drzewami o niezwykłym wyglądzie są wiązy, które uchodzą za najpiękniejsze europejskie drzewa ozdobne. Ich walorem dekoracyjnym są duże, żyłkowane liście. Dowiedz się jak uprawiać wiązy w ogrodzie, jak wybrać gatunki i odmiany oraz na czym polega pielęgnacja tego drzewa.

Wiąz - drzewo będące ozdobą parków, ulic i ogrodów

Gatunki i odmiany wiązu

Na świecie występuje 38 gatunków wiązów, z czego w Polsce tylko 3. Jest to okazałe drzewo dorastające do wysokości 35 - 40 metrów. Wiąz jest drzewem liściastym, które gubi liście na zimę. Ma korę głęboko żłobioną i dużą, rozłożystą koronę. Jego liście są eliptyczne, podwójnie pikowane i zaostrzone na końcu. Jesienią przebarwiają się na złocisty kolor.

Wiązy są bardzo podobne do grabów. Różnią się wielkością liści. Liście wiązu są większe, mocniej powycinane, ponadto żyłkowanie liści odchodzi nierównomiernie od żyłki głównej. Kora wiązu jest mocna rowkowana i z wiekiem drzewa tworzą się na niej korkowate narośla.

Drzewa te porastały niegdyś Europę bardzo licznie. Jednak padły ofiarą holenderskiej choroby wiązu, groźnej choroby grzybiczej, która zdziesiątkowała wiązy w pierwszej połowie XX wieku. Z powodu tej choroby rzadko spotyka się dziś wiązy naprawdę wysokie.

Gatunki wiązu występujące w Polsce:

• wiąz pospolity,
• wiąz górski.

Gatunki wiązu są dość podobne do siebie i trudno je rozróżnić na pierwszy rzut oka. Z myślą o właścicielach małych ogrodów wyhodowano liczne, ozdobne odmiany wiązu. Szczególnie dobrze sprawdza się wiąz szczepiony na pniu, który nie rozrasta się nadmiernie.

Wiąz pospolity (Ulmus minor), zwany też wiązem polnym, naturalnie rośnie w Europie, Azji Zachodniej, na Kaukazie i w Afryce Północnej. Niegdyś występował bardzo licznie i wykorzystywany był do obsadzania parków i ogrodów. Obecnie w miastach sadzi się go bardzo rzadko z uwagi na podatność na holenderską chorobę wiązów. Jest też zbyt dużym drzewem do ogrodu. Mieszańcem wiązu pospolitego i górskiego jest wiąz holenderski. Stworzono też liczne, ozdobne odmiany tego mieszańca, który jest bardziej odporny na holenderską chorobę wiązów.

Najbardziej ozdobny wiąz sadzony w parkach to wiąz szypułkowy, jest najbardziej odporny na brak światła, wiatry, zanieczyszczenie powietrza i mrozy. Drzewo to żyje do 300 lat, choć kilkudziesięcioletnie okazy przestają już rosnąć. Jego charakterystyczną cechą są duże przypory korzeniowe. Starsze drzewa mają liczne, bulwiaste narośla. Kora wiązu szypułkowego jest szara, a u starszych drzew łuszczy się. Jego nieregularny pokrój i powykrzywiane, potężne konary oraz odrośla korzeniowe tworzą atmosferę tajemniczości. Gatunek ten łatwo poznać bo wyraźnym, asymetrycznym żyłkowaniu liści.

Wiąz górski (Ulmus glabra) wykorzystywany jest do nasadzeń w parkach i dużych ogrodach. Jest to najlepszy gatunek do sadzenia w ogrodach, nawet małych. W małych ogrodach można sadzić małe odmiany karłowe. Jego charakterystyczną cechą są grube i poskręcane konary. Dobrym rozwiązaniem dla małych ogrodów jest wiąz górski szczepiony na pniu odmiany 'Camperdownii'. Dzięki temu, że jest to wiąz szczepiony na pniu, jego gałęzie zwieszają się tworząc rodzaj parasola. Odmiana ta pozwala stworzyć w ogrodzie cienisty wypoczynkowy zakątek, gdzie pod parasolowatym drzewem ustawimy meble ogrodowe. Parasolowata korona wiązu rozrasta się nawet do średnicy 10 metrów, dlatego też zestaw mebli wypoczynkowych z całą pewnością się pod nim zmieści.

Ciekawą odmianą do małych ogrodów jest wiąz holenderski (Ulmus ×hollandica) „WREDEI”, który ma stożkowaty pokrój. Jego gałęzie rosną pionowo do góry, zaś młode liście są żółte. Do małych ogrodów lub do pojemników polecany jest wiąz drobnolistny (Ulmus parvifolia) 'Geisha' , który ma pokrój krzewu. Rośnie wolno i osiąga kilka metrów wysokości. Odmiana ta nadaje się także do formowania jako bonsai. Dostępny jest w sprzedaży również jako odmiana szczepiona na niskim pniu. Przypomina wtedy niskie drzewko.

Wiąz - zastosowanie w parkach i w ogrodzie

Wiąz należy do najpiękniejszych drzew liściastych rosnących w Europie. Jego głównym walorem dekoracyjnym są piękne, ozdobne liście. Rośnie głównie w lesie, w miejscach żyznych i wilgotnych. Z uwagi na odporność na miejskie zanieczyszczenie powietrza, jest chętnie sadzony w parkach i wzdłuż ulic. Jest to duże drzewo, dlatego nadaje się tylko do dużych ogrodów. Jednak wiąz ozdobny można posadzić również w małym ogrodzie. Wybieramy wówczas odmiany karłowe lub szczepione na pniu. Drzewo to lubi wilgoć, dlatego też świetnie nadaje się do obsadzania stawów i oczek wodnych. Co ciekawe, wiąz można prowadzić jako bonsai. Do tego celu najlepiej nadaje się wiąz drobnolistny.

Wiąz nadaje się także na żywopłot formowany. W tym celu najlepiej sprawdzi się wiąz syberyjski, znany także pod nazwą wiąz Turkiestanu, który dobrze znosi przycinanie. Gatunek ten jest mrozoodporny i odporny na choroby grzybicze. Dzięki regularnemu przycinaniu możemy uzyskać pożądane kształty żywopłotu. Wiąz Turkiestanu jest łatwy w uprawie i rośnie tylko do 6 metrów wysokości. Jednak potrzebuje stałej wilgotności podłoża. Ten nieduży gatunek tworzy gęste, piękne żywopłoty. Jego wadą jest konieczność częstego przycinania, w przeciwnym razie staje się nieregularny, zaś gałązki zwieszają się na boki naruszając kształt żywopłotu.

Drewno wiązu wykorzystywane jest w meblarstwie z uwagi na twardość, elastyczność i brązową barwę. Obecnie wyrabia się z niego głównie meble. Kiedyś z drewna wiązu robiono rury i dreny przewodzące wodę, gdyż drewno to nie gnije w warunkach dużej wilgotności.

Pielęgnacja wiązu w parku i w ogrodzie

Wiązy - pielęgnacja i wymagania glebowe

Drzewa liściaste mają duże wymagania glebowe, które trzeba spełnić, jeśli chcemy posadzić wiąz w ogrodzie. Wszystkie gatunki wiązów wymagają zasobnej, żyznej gleby. Wiąz jest mrozodoporny i dobrze znosi miejskie zanieczyszczenie powietrza.

Wiąz jest drzewem wilgotnych lasów, dlatego też źle znosi suszę. Jego rozbudowany system korzeniowy pozwala mu przetrwać suche okresy, jednak przedłużająca się susza może uszkodzić drzewo. Lubi stanowisko słoneczne, choć może rosnąć także w półcieniu. Jednak całkowite zacienienie sprawi, że drzewo zacznie marnieć i obumrze. Najlepiej znosi zacienienie wiąz szypułkowy, który potrzebuje niewiele słońca. Równie dobrze znosi cień wiąz górski, który ma jednak większe wymagania co do wilgotności. Nie znosi ani suszy ani zalania.

Wymagania wiązu:

• słoneczne stanowisko,
• żyzna i wilgotna ziemia,
• odczyn gleby obojętny.

Choroby wiązów

Najgroźniejszą chorobą, która powoduje obumieranie wiązów, jest holenderska choroba wiązów. Jest to choroba grzybicza, która rozwija się wewnątrz pnia przenoszona przez ogłodka wiązowca, owada wgryzającego się w pień. Objawem choroby są zwijające się i opadające liście. Drzewo pozostawione samo sobie obumiera, choć walka z chorobą nie jest łatwa i nie zawsze przynosi rezultaty. Profilaktyka i zwalczanie jest trudne, gdyż grzybnia rozwija się wewnątrz pnia, gdzie fungicydy nie dochodzą. Zwalczanie choroby polega na opryskach przeciwko szkodnikom, jak ogłodek wiązowiec.

Wiązy atakowane są również przez mszyce. Aby temu zapobiec, wiosną i późną jesienią pryska się drzewa preparatem olejowym, który oblepia liście i zwalcza mszyce.

Wiąz ozdobny znajduje zastosowanie w parkach i dużych ogrodach, ze względu na dekoracyjne liście i ciekawy pokrój. Jest to drzewo łatwe w pielęgnacji, jednak wymaga żyznej i zasobnej gleby oraz wilgotności.

Wiąz to potężne drzewo, które w naszym kraju występuje dziko. Najpopularniejsze są dwa gatunki, wiąz szypułkowy i górski. Oprócz nich czasem spotykany jest wiąz pospolity. Jednakże każdy, kto chce uprawiać tą roślinę w ogrodzie ma dużo większe pole manewru. Należy, więc przybliżyć opis drzewa, jego odmiany, sposoby uprawy i pielęgnacji.

Wiąz pospolity i inne rodzime odmiany

Wiąz najczęściej przybiera formę wysokiego, rozłożystego drzewa. Znacznie rzadziej jest to spory krzew. W obu przypadkach należy do rodziny wiązowatych. Ten rodzaj, nazywany też wiąz ulmus, obejmuje przeszło 20 gatunków. Naturalnym środowiskiem wiązów są umiarkowane strefy klimatyczne półkuli północnej. Są to, więc terytoria Ameryki Północnej, Europy i Azji. Te potężne drzewa wytwarzają skrętoległe, podwójnie piłkowane liście. Zazwyczaj jeszcze przed nimi pojawiają się obupłciowe lub poligamiczne kwiaty. Licznie występującym gatunkiem jest wiąz pospolity. W uprawie występują też wiązy ozdobne.

W Polsce wiąz ulmus cieszy się popularnością a szczególnie jego trzy gatunki. Najczęściej spotykany jest wiąz szypułkowy z łaciny ulmus laevis. Jest to potężne drzewo liściaste dorastające do 40 metrów wysokości. Średnica jego pnia może sięgać 2 metrów. Ulmus laevis ma szeroką, luźną koronę z przewieszającymi się gałęziami. Jego kora jest szara, spękana i łuszczy się płatami. Pędy są cienkie, brązowe i pokryte szczeciniastym owłosieniem. Na nich rozwijają się asymetryczne, jajowate liście osiągające długość 14-15 cm. Wiąz szypułkowy pod koniec marca i na początku kwietnia wytwarza kwiaty. Owocem tej rośliny jest orzeszek z błoniastym skrzydełkiem. Drewno jest twarde i trwałe, więc wykorzystuje się je do produkcji mebli.

Kolejne często spotykane drzewo liściaste to wiąz górski. Zazwyczaj dorasta do 25-35 metrów wysokości, lecz zdarzają się też okazy osiągające 40 metrów. Ta majestatyczna roślina ma szeroką i kopulastą koronę opartą na jednym, grubym i prostym pniu. Wiąz górski ma szarobrązową korę, która u młodych drzew jest gładka. Dopiero u starszych okazów pojawiają się podłużne spękania. Pędy są grube, ciemnobrązowe i pokryte owłosieniem. Na gałęziach pojawiają się duże asymetryczne liście. W marcu wiąz górski wytwarza bezpłatkowe kwiaty zebrane w grona. Owocem jest niewielki orzeszek ze skrzydełkiem. Drewno tego wiązu również jest wykorzystywane do produkcji mebli.

Czas na opis ostatniej odmiany dziko występującej w Polsce. Jest to rzadziej rosnący wiąz polny, który bywa określany, jako wiąz pospolity. Podobnie jak powyższe gatunki, jest to duże drzewo liściaste. Dorasta do 30 metrów wysokości, ale też często przybiera formę krzewu. Ma wysoko położoną i luźną koronę rozwijającą się na pojedynczym pniu. Ponadto wiąz polny ma brązowoszarą korę pokrytą podłużnymi spękaniami. Drzewo pokrywają drobne i długie pędy w kolorze zielonym. Liście dość małe, osiągają 10 cm długości. Wiąz polny już w marcu wytwarza kwiaty, jeszcze przed liśćmi. W przeciwieństwie do poprzedników, jego drewno nie ma zastosowania w meblarstwie.

Wiąz szypułkowy – uprawa

Ulmus laevis i wiąz górski mają bardzo podobne, wysokie wymagania uprawowe. Wykazują dość duże potrzeby, jeśli chodzi o glebę i stanowisko. Tymczasem wiąz polny jest dużo bardziej tolerancyjny, w stosunku do podłoża i miejsca, w którym rośnie. Z tego względu, że pierwszy z wymienionych jest najczęściej spotykany w naszym kraju to właśnie jego uprawą się zajmiemy. Na początek kilka słów na temat zalecanej gleby.

Ulmus laevis najlepiej rozwija się na ziemiach żyznych i gliniastych. Ważne też by były stale umiarkowanie wilgotne. Jeśli te kryteria zostaną spełnione w zasadzie nie trzeba nawozić rośliny. Ma ona, bowiem głęboki system korzeniowy. Dzięki temu drzewo samo zatroszczy się o składniki odżywcze. Podlewanie można przeprowadzać, gdy wiąz ulmus jest młody. Również wtedy, gdy ziemia ma tendencję do przesychania lub panuje susza.

Jeśli chodzi o stanowisko to opisywany wiąz najlepiej rośnie w nasłonecznionych miejscach. Mimo tego dobrze sobie radzi również na półcienistych stanowiskach. Jest to wysokie drzewo, zatem potrzebuje dużo miejsca do rozwoju. Nadaję się, więc tylko do dużych ogrodów. Dlatego też częściej można na nie natrafić w parkach, lasach i w otwartym krajobrazie. Kolejną zaletą jest to, że wiąz szypułkowy jest bardzo odporny na zanieczyszczenia powietrza.

Opis rośliny musi być uzupełniony o pielęgnację. Tu w zasadzie występuje tylko jeden zabieg. Jest nim nic innego jak przycinanie. Przeprowadza się je pod koniec zimy, najlepiej w bezmroźne dni. Usuwa się zbędne bądź chore gałęzie. Wiąz ulmus laevis jest bardzo odpornym drzewem, lecz i on może zostać zaatakowany przez chorobę. Jest nią grzybica, która powoduje obumieranie rośliny. Niestety nie ma na to skutecznego lekarstwa. Na szczęście do takiej sytuacji nie dochodzi zbyt często.

Wiązy ozdobne – wiąz holenderski, wiąz turkiestanu i kolumnowy

Wiązy ozdobne są reprezentowane przez trzy ciekawe gatunki. Pierwszy z nich to niewysoki wiąz kolumnowy. Niewysoki w stosunku do innych drzew z tej rodziny, dorasta do 20 metrów wysokości. Jak już nazwa wskazuje, odznacza się kolumnowym pokrojem. Wiąz kolumnowy ma ciemnozielone, skręcone liście. Kwitnie w marcu i kwietniu wydając kwiaty w formie kwiatostanów. Najbardziej lubi nasłonecznione stanowiska. Ponadto wiąz kolumnowy najlepiej rozwija się na glebach przepuszczalnych, piaszczystych i próchnicznych. Ziemia powinna być też stale umiarkowanie wilgotna.

Równie ciekawy jest wiąz holenderski, on też czasami jest określany, jako wiąz kolumnowy. To drzewo liściaste maksymalnie dorasta do 8 metrów wysokości. Charakteryzuje się odwrotnie stożkowatym pokrojem. Oznacza to, że rozszerza się ku górze. Co ciekawe jego pędy układają się niemal pionowo do góry. Wiąz holenderski ma szerokie eliptyczne liście z piłkowanymi brzegami. Przybierają bardzo przyjemny zielonożółty kolor. Teraz czas na krótki opis jego wymagań. Wiąz holenderski i jego odmiany najbardziej lubią żyzne, przepuszczalne i średnio wilgotne ziemie. Optymalne stanowisko powinno być półcieniste lub nasłonecznione.

Wiąz turkiestanu jest to ostatni okaz na tej liście. W Polsce najczęściej jest nasadzany na żywopłoty, co ma związek z jego rozmiarem. Dorasta do około 6 metrów wysokości i tworzy gęstą, dekoracyjną koronę. Wiąz turkiestanu wytwarza drobne, jajowate bądź eliptyczne liście w kolorze zielonym. Rosną pojedynczo i skrętolegle, lecz jest ich bardzo dużo. Dzięki temu roślina tworzy zwarty żywopłot. Co ważne wiąz turkiestanu dobrze rośnie praktycznie w każdej glebie. Jedynym warunkiem jest to by była stale wilgotna. Stanowisko może być zarówno nasłonecznione jak i zacienione. Więc drzewko sprawdzi się w każdym ogrodzie. To już wszystkie najciekawsze wiązy ozdobne.