Wierzba

Wierzba - opis, gatunki, sadzenie, cięcie, porady, ciekawostki

Wierzby to malownicze drzewa. Sprawdzają się w wielu ogrodach, zarówno tych małych, jak i bardziej przestronnych. Piękna i pospolita wierzba może być jednak dość wymagająca. Jakie odmiany i gatunki wybrać i jakie wymagania trzeba spełnić, by roślina dobrze się rozwijała? Podpowiadamy!

Wierzba – najważniejsze informacje

Wierzba to drzewa i krzewy, które mają wyjątkowe znaczenie dekoracyjne. Jest to rodzaj obejmujący około 450 gatunków! Jest w czym wybierać, dlatego że większość z nich jest naprawdę ozdobna! Na dodatek dobrze czują się w naszych warunkach klimatycznych i można z powodzeniem je uprawiać w ogrodzie (a nawet doniczce, ale o tym później).

Rośliny te są owadopylne i często wabią pszczoły. Nie są wybitnie miododajne, ale wczesną wiosną drzewo wierzbowe stanowi pokarm dla pszczół. Wierzby najbardziej są znane ze swoich wyjątkowych kwiatów. Są to dwupienne kwiaty, których męskie kwiatostany są zebrane w tak zwane kotki. Nazywa się je baziami, a ich gładkie, przyjemne w dotyku włoski atrakcyjnie wyglądają. To dlatego bazie tak często wykorzystuje się do dekoracji, kojarzą się zwłaszcza z Niedzielą Palmową, jednym ze świąt związanym z Wielkanocą. Kwiaty wierzby pojawiają się nierzadko o wiele wcześniej niż liście i długo utrzymują się na ściętych i włożonych do wazonu z wodą gałązkach.

Wierzby mają znaczenie nie tylko dekoracyjne, lecz także gospodarcze. Produkuje się z nich biomasę, drewno na opał lub węgiel drzewny. Pędy wierzby są wykorzystywane tradycyjnie do plecenia koszy.

Gatunki wierzby do uprawy

Zdecydowanie najbardziej powszechna jest wierzba płacząca (mieszanec Salix x sepulcralis). Wygląda malowniczo, romantycznie i tajemniczo. Jednak jej uprawa jest bardzo trudna, a drzewo potrzebuje bardzo dużo miejsca, gdyż potrafi się mocno rozrosnąć. Z większych drzewiastych gatunków na uwagę zasługują także wierzby biała (Salix alba) i krucha (Salix fragilis). Jednak tak naprawdę w każdym ogrodzie może znaleźć się miejsce dla wierzby. Bardzo duży wybór wierzb krzewiastych, które mają ciekawe, kolorowe odmiany daje całe morze możliwości.

Wierzba ostrolistna (Salix acutifolia) to gatunek, który osiąga zaledwie 4 m wysokości i ma długie, lancetowate liście oraz ciemnofioletową korę. Wierzba szara (Salix cinerea) to krzew, który nie osiąga więcej niż 3 m wysokości. Ma dekoracyjne liście. Te wierzby są najczęściej szczepione na pniu, dlatego wspaniale wyglądają i naprawdę warto zwrócić na nie uwagę. Wierzba mandżurska także jest niewielka, a szczególnie zasługuje na uwagę ze względu na luźną koronę złożoną ze spiralnych gałęzi. Liście także są poskręcane, to naprawdę niezwykły widok w ogrodzie. Jej pędy wykorzystywane są do zdobienia bukietów.

Niektóre odmiany wierzby są wykorzystywane ze względu na wspaniałe liście. Wierzba sachalińska ‘Sekka’ ma płaskie pędy, a ‘Golden Sunshine’ wyjątkowy, złocisty kolor. Biało zielone liście odmiany ‘Hakuro-nishiki’ także zasługują na uwagę jako niezwykle oryginalne, niepowtarzalne wręcz. Uprawia się także Salix gracilistyla ‘Melanostachys’, ponieważ ma niespotykane, czarne bazie.

Najpopularniejsza w ogrodzie wierzba iwa

Od jakiegoś czasu najbardziej popularnym gatunkiem wierzby jest iwa – Salix carpea. Sadzi się ją ze względu na to, że jej mięciutkie i atrakcyjne kotki są pełne wdzięku akurat w okolicy Wielkanocy. Jest to niewielkie drzewo lub częściej krzew. Iwa może osiągnąć nawet 10 m wysokości, częściej jednak rośnie do około 2 metrów. Na dodatek można ją uprawiać w donicy! Dla tego gatunku typowa jest szeroka korona o zaokrąglonym pokroju. Pień ma szarawy kolor, podobnie jak lekko zieleniejące pędy. Młode liście wierzby iwa są lekko owłosione.

Roślina nie zajmuje dużo miejsca i wiele osób sadzi ją w swoich ogrodach. Szczególnie popularne są sadzonki szczepione na pniu, które mają formę małych drzewek. Iwa ma przepiękne kwiaty w czasie kwitnienia, jej kotki są szczególnie duże i miękkie i naprawdę pięknie wygląda.

Wierzba w ogrodzie i wierzba mini w donicy

W zasadzie można wyróżnić dwa rodzaje wierzby – te, które uprawia się w ogrodzie i te, które można uprawiać w pojemnikach. Wszystkie gatunki i odmiany, które są miniaturowymi wersjami tych ogrodowych noszą miano wierzba ozdobna.

Ich przeznaczeniem jest uprawa w doniczkach, idealnie sprawdzają się na balkonach i tarasach. Najbardziej znaną z małych wierzb jest właśnie iwa – odmiana ‘Kilmarnock’. Ma płaczący pokrój i w zależności od szczepnienia, może mieć zaledwie kilkadziesiąt centymetrów. Wytwarza kotki na przewieszających się łodygach jeszcze zanim pojawią się na nich liście. Jako wierzba ozdobna pojawia się także wierzba skandynawska (Salix helvetica) oraz dalekowschodnia (Salix subopposita). Niektóre odmiany wierzby płożącej także są mini. Rośliny najlepiej wyglądają właśnie wczesną wiosną, kiedy pojawiają się ich kwiaty.

Sadzonki wierzby krok po kroku

Wierzby, zwłaszcza te ozdobne są bardzo popularne. Można je dostać w zasadzie w każdym sklepie ogrodniczym, także w większych marketach. Najczęściej sprzedawane są w pojemnikach lub z nagim korzeniem. Te pierwsze są z reguły lepszej jakości – mniej ulegają uszkodzeniom w transporcie, nie przesuszają się i można je sadzić przez cały rok.

Wierzby z reguły sadzi się tak jak wszystkie drzewa ozdobne – jesienią lub wiosną. Należy umieścić sadzonki w przygotowanym wcześniej dole wysypanym warstwą drenażu. Większość wierzb nie ma dużych wymagań jeśli chodzi o stanowisko. Muszą mieć tylko odpowiednio dużo wilgoci w podłożu, dlatego dobrym miejscem są okolice oczek i innych zbiorników wodnych, i sztucznych, i naturalnych.

Większość wymienionych tutaj gatunków wierzby wymaga słonecznego stanowiska. Mogą tolerować lekki półcień, ale dopiero w słońcu będą się dobrze i szybko rozwijać. Wszystkie rodzaje wierzby bezwzględnie potrzebują lekko zasadowego, wapiennego podłoża.

Pielęgnacja wierzby krok po kroku

Wierzbę, jeśli nie została posadzona w pobliżu wody, należy dość często podlewać, tak by miała odpowiednio wilgotną glebę. Inaczej będzie marniała. Rośliny za to nie potrzebują ani szczególnego nawożenia, ani właściwie żadnych innych zabiegów pielęgnacyjnych. Większość gatunków dobrze znosi nasze warunki klimatyczne i nie przemarza zimą. Jednym z niewielu wyjątków jest wierzba mandżurska – na nią trzeba uważać i można zadbać o odpowiednie zabezpieczenie drzewka przed chłodem, zwłaszcza jeśli chodzi o młode egzemplarze.

Przycinanie przeprowadza się w czerwcu, kiedy kwiaty już opadną. W większości przypadków zabieg w ogóle nie jest konieczny, ale wierzby dobrze znoszą cięcie i szybko się odradzają. Można je łatwo formować. Przycinanie odmian ozdobnych z liści można zrobić dwa razy w roku – w czerwcu i wrześniu.

Wierzba ozdobna na balkonie i tarasie

Być może wierzby doniczkowe na balkonie i tarasie nie są szczególnie popularne, ale naprawdę warto o nich pomyśleć. Są bardzo ładne, a przy tym nie wymagają szczególnej pielęgnacji… No prawie. Na pewno będą potrzebować podlewania. Nie można zapomnieć, że wierzba kocha wodę i lubi mieć mokre podłoże. Dlatego w czasie największych upałów, na mocno nasłonecznionym balkonie wierzby podlewa się nawet codziennie. Nawożenie i przycinanie za to nie są konieczne.

Jednak wierzby doniczkowe mogą przemarzać zimą, zwłaszcza jeśli docierają do nich mroźne podmuchy wiatru. Nie dzieje się to często i zależy zarówno od temperatury, jak i wcześniejszej pielęgnacji oraz wieku rośliny – młode egzemplarze są na to bardziej narażone. Dlatego szczególnie wrażliwe wierzby na zimę wnosi się do domu lub garażu, gdzie jest temperatura co najwyżej kilku stopni. Wierzby potrzebują okresu spoczynku i postawienie ich w domu, przy włączonych kaloryferach to bardzo duży błąd. Najczęściej jednak z drzewkami nic się nie dzieje i można je pozostawić na balkonie, by roślina odrodziła się wiosną, znów wypuszczając swoje urocze kotki.

Wierzba to bardzo ciekawa roślina dekoracyjna, kojarzona przede wszystkim z baziami. Jej liczne odmiany dają sporo zastosowań. To drzewo lub krzew sadzi się w parkach, ogrodach czy w przestrzeni miejskiej. Jest też nasadzane na skarpy, groble czy nasypy w celu umocnienia tych miejsc. Warto, więc poznać podstawowe informacje i ciekawostki na temat wierzby.

Wierzba – podstawowe informacje i odmiany

Wierzba, z łaciny salix, to roślina należąca do rodziny wierzbowatych, występująca w kilku formach. Może być to spore drzewo, krzew lub płożąca krzewinka. Na całym świecie występuje około 400 gatunków wierzby. Rosną one na niemal wszystkich kontynentach. Wyjątki stanowią jedynie tereny Antarktydy i Australii. W Ameryce Południowej wierzby występują sporadycznie. W naszym kraju naturalnie rozwijają się gatunki w liczbie przeszło 30. Najczęściej spotykanym jest wierzba biała płacząca. Co ważne, wierzby są uprawiane, jako rośliny ozdobne.

Różne gatunki wierzby mają mocne tendencje do krzyżowania się między sobą. Dlatego też ciężko wskazać jednoznaczną charakterystykę. Można jednak podać pewne istotne elementy. Odmiany wierzby mogą mieć liście lancetowate, eliptyczne lub niemal prawie okrągłe. Każde drzewo określane, jako salix jest dwupienne. Oznacza to, że na jednym okazie znajdują się kwiaty męskie a na drugim żeńskie. Tylko kwiatostany męskie znane, jako kotki wykazują walory dekoracyjne. Ponadto różne rodzaje wierzby odznaczają się barwną korą lub ciekawym pokrojem. Szczególnie ładnie wygląda zwisająca korona z baziami pojawiającymi się jeszcze przed liśćmi.

Przyszedł czas na ciekawe gatunki opisywanej rośliny. W Polsce największą popularnością cieszy się wierzba biała płacząca. Jest chętnie sadzona w parkach i dużych ogrodach. Kolejne duże drzewo z tej rodziny to wierzba krucha oraz biała. Te dwa rodzaje rosną przy drogach, na łąkach i wzdłuż rowów melioracyjnych. Nie tylko duże okazy spotyka się w naszym kraju. Przecież salix może też przybierać formę krzewu. Tak jest w przypadku wierzby purpurowej, wiciowej czy szarej. Do tego w małych ogrodach można sadzić wierzbę argentyńską, całolistną lub szwajcarską. Każda z nich wytwarza kotki i jest bardzo dekoracyjna.

Wierzba biała płacząca – uprawa i pielęgnacja

Jak już wspomnieliśmy w naszym kraju najbardziej popularna jest wierzba płacząca. Prawdopodobnie jest ona mieszańcem powstałym na bazie odmiany białej i babilońskiej. Ta wierzba ozdobna może osiągać 20 metrów wysokości. Jej zwisająca korona jest gęsta i opiera się na krótkim pniu. Jest on pokryty szarobrązową, spękaną korą. Pędy z baziami są delikatne i zazwyczaj opadają do samej ziemi. Kotki pojawiają się na przełomie kwietnia i maja. Liście są lancetowate i spiczasto zakończone. Najczęściej są zielone z wierzchu i szaroniebieskie pod spodem.

Wierzba biała płacząca podobnie ja inne gatunki jest światłolubna. Powinna być, więc sadzona na nasłonecznionych stanowiskach. Trzeba też zagwarantować jej dużo miejsca, jest to, bowiem duże drzewo. Najlepszym terminem sadzenia jest wiosna. Opisywany salix jest bardzo tolerancyjny, jeśli chodzi o glebę. Przyjmie się na każdym podłożu oprócz suchego i piaszczystego. Bardzo lubi wilgoć, więc trzeba zadbać o jej odpowiedni poziom. Te informacje należy wzbogacić o ważną kwestię. Opisywana wierzba ozdobna jest mrozoodporna, lecz podczas srogiej zimy może przemarznąć.

Jeśli chodzi o pielęgnację to w zasadzie sprowadza się do jednego zabiegu. Jest nim oczywiście przycinanie pędów. Wierzba ozdobna płacząca szybko ulega zagęszczeniu. W związku z tym zimą należy przeprowadzić cięcie prześwietlające. Praktycznie każda gałąź tego drzewa jest zwisająca, lecz czasem pojawiają się pędy rosnące do góry. By zachować ładny pokrój należy je usuwać. Formowanie można wykonywać dopiero, gdy kotki przekwitną. 

Ciekawostki na temat wierzby

Wymieniliśmy już najważniejsze informacje na temat wierzby. Teraz przyszedł czas na ciekawostki. Pierwszą z nich jest to, że wierzba dekoracyjna to roślina miododajna. W szczególności rodzaje wcześnie kwitnące. Ich miód jest jasny o delikatnym aromacie. Kolejnym faktem wartym uwagi jest to, że drewno wierzby jest świetnym materiałem opałowym. Poprzez krzyżowanie powstała odmiana zwana energetyczną. Produkuje się z niej polana przeznaczone na opał, ale również brykiet i zrębki.

Wierzba purpurowa oraz wiciowa dostarczają surowców do branży wikliniarskiej. Z pędów tworzy się kosze wiklinowe. To nadal nie wszystkie ciekawostki. Wierzby ostrolistne i wawrzynkowe są wykorzystywane do nasadzeń ochronnych. Umacniają groble, nasypy czy skarpy. Spełniają, więc bardzo ważne zadanie. Co równie istotne, wierzba dekoracyjna sprawdza się, jako biologiczna oczyszczalnia ścieków. Jest to możliwe dzięki temu, że pochłania metale ciężkie z wody. Widać, więc, że ta zwisająca roślina kojarzona przede wszystkim z baziami może mieć wiele zastosowań. Właśnie, dlatego w sprzedaży można odnaleźć różne rodzaje tego drzewa.