Wyka

Wyka - opis, występowanie, gatunki, wykorzystanie, porady

Wyka kojarzy się z rośliną pastewną i rzeczywiście 2 główne gatunki wyki uprawiane są na paszę dla zwierząt lub jako poplon. Mało kto wie, że gatunkiem wyki jest także swojski bób, którym raczymy się latem. Poznaj gatunki wyki rosnące i uprawiane w naszym klimacie. Dowiedz się jak uprawiać wykę i czy można uprawiać bób w przydomowym warzywniaku.

Wyka - gatunki i zastosowanie

Jak wygląda wyka i gdzie występuje

Wyka, roślina zielna, bylina lub jednoroczna, należy do rodziny bobowatych. Na świecie występuje około 200 gatunków wyki, zaś w Polsce rośnie 9 gatunków rodzimych. Ponadto w Polsce mamy ponad 20 gatunków obcych zadomowionych, zdziczałych i uprawnych. Najbardziej znanym i popularnym gatunkiem wyki jest bób, który latem pojawia się w sklepach i na bazarach. Z wyką spokrewnione są takie gatunki roślin, jak: groch, groszek i soczewica.

Wyka rośnie na półkuli północnej, w klimacie umiarkowanym. Występuje ona najczęściej w Eurazji, chociaż bardzo wiele gatunków odkryto także w Ameryce Północnej oraz wzdłuż Andów w Ameryce Południowej.Największe zróżnicowanie gatunków wyki występuje w Turcji.

Jest to najczęściej roślina pnąca, która na końcach liści tworzy wąsy czepne. Jej liście składają się z kilku par listków na długiej łodyżce. Kwiaty wyki są motylkowe, czyli składają się z tak zwanego żagielka i łódeczki. Najczęściej występują w kolorze żółtym, czerwonym, białym lub różowym. Natomiast owoc wyki stanowią strąki.

Popularne gatunki wyki i ich zastosowanie spożywcze, pastewne i ozdobne

Niektóre gatunki wyki są jadalne, dlatego też znajdują zastosowanie jako rośliny spożywcze lub pastewne. Istnieją też nieliczne gatunki ozdobne. Polskie, rodzime gatunki wyki porastają dziko łąki, lasy, zarośla i nie mają znaczenia gospodarczego. Niewielkie znaczenie ma wyka płotowa i ptasia, które są paszą na łąkach i pastwiskach. Nasiona niektórych gatunków wyki są szkodliwe dla zwierząt.

Popularne gatunki wyki uprawiane w Polsce:

• wyka siewna,jara,
• wyka kosmata,ozima,
• wyka bób.

Wyka siewna i wyka kosmata uprawiane są w Polsce jako cenne rośliny paszowe. Zawierają dużo białka i są chętnie zjadane przez zwierzęta. Nasiona wyki siewnej nie zawierają groźnych dla zwierząt alkaloidów, dlatego też roślina ta jest cenną paszą. Wyka siewna jest rośliną jednoroczną, która tworzy długie, płożące się pędy. Od maja do sierpnia zakwita wydając nieduże fioletowe kwiaty. Uprawiana jest jako roślina jara na paszę lub na nawóz zielony.

Natomiast wyka kosmata, ozima, jest uprawiana w cyklu jednorocznym lub dwuletnim. Jej nasiona nie nadają się na paszę dla zwierząt, gdyż zawierają niebezpieczne alkaloidy. Roślina ta ma dłuższe pędy, a latem wydaje niebiesko-fioletowe lub czerwono-fioletowe kwiaty zebrane w kłosowaty kwiatostan. Wyka kosmata dobrze znosi zimę, dlatego może być wysiana jako poplon.

Bób - uprawa i zastosowanie kulinarne

Najbardziej popularnym gatunkiem wyki jest bób. Sezon na bób przypada latem, kiedy też warzywo to pojawia się na rynku. Tradycyjnie jest on spożywany w formie gotowanej, jako zdrowa przekąska na ciepło lub na zimno. Ale w ostatnich latach zastosowanie kulinarne gotowanego bobu coraz bardziej się rozwija. Pojawiają się przepisy na zupy z bobu lub sałatki z bobem. Ugotowany bób sprawdzi się także jako jarzyna lub puree do obiadu lub jako składnik sosu do makaronu lub kaszy. Suszony bób można zagryzać jako przekąskę. Co ciekawe, z bobu wyizolowano aminokwas, który okazał się przydatny w leczeniu choroby Parkinsona.

Bób pochodzi z basenu Morza Śródziemnego i tu był uprawiany już kilka tysięcy lat p.n.e. Stanowił on pożywienie w Starożytnym Egipcie. Wspomina o nim Biblia. Nieco później uprawa bobu rozprzestrzeniła się na wschód i dotarła do Chin.

W Polsce bób jest głównie letnią przekąską. Natomiast pełni on ważną rolę w kuchni arabskiej, gdzie na obiad i kolację jada się dania z bobu i bobiku. Bobik jest odmianą bobu, którą w Polsce uprawia się na paszę. W kuchni arabskiej i tureckiej z bobu i bobiku robi się zupy i przekąski.

Bób zawiera bardzo dużo białka, dlatego świetnie nadaje się dla wegetarian. Ma jednak wysoki indeks glikemiczny i nie jest zalecany dla cukrzyków. Zawiera witaminy z grupy B oraz C, K i E i składniki mineralne, jak fosfor, wapń i żelazo.

Uprawa różnych gatunków wyki

Uprawa i pielęgnacja bobu w ogródku przydomowym i gospodarstwie

Wyka bób jest rośliną mrozoodporną i z powodzeniem może być uprawiany w ogródku przydomowym.

Wymagania uprawowe bobu:

• stanowisko słoneczne lub półcieniste,
• odczyn gleby pH 6,5-7,
• gleba ciężka, próchnicza i gliniasta,
• ziemia wilgotna.

Roślina ta nie toleruje gleby kwaśnej i suchej. Bób można również uprawiać na lekkich, piaszczystych glebach, jednak niezbędne jest przygotowanie gleby przez nawożenie obornikiem. W przypadku bobu bardzo ważny jest płodozmian. Nie zaleca się uprawy bobu po roślinach strączkowych. Bezpieczny jest wysiew bobu po innych warzywach.

Wysiew bobu wykonuje się bardzo wcześnie, gdyż nasiona kiełkują już w temperaturze 3 - 4 stopni i wytrzymują wiosenne przymrozki. Zaleca się wysiew jak najwcześniej pod koniec zimy, zaś przed wysiewem nasiona zaprawia się przeciw szkodnikom i chorobom. Uprawa ozima bobu możliwa się w cieplejszych krajach Europy, gdzie grunt nie zamarza. W Polsce zimowa uprawa bobu jest trudna. Stosuje się okrywanie nasion włókniną. Innym sposobem uzyskania większych plonów bobu jest uprawa z rozsady.

Uprawa bobu wymaga nawożenia, które wykonuje się po analizie gleby. Wykonuje się także dolistne dokarmianie roślin roztworem mocznika. Roślina ta ma duże wymagania co do wilgoci. Nie znosi suszy, dlatego też niezbędne jest nawadnianie. Bób dobrze plonuje, jeśli jest zapylany przez owady. Dlatego też ważne jest, aby stworzyć najbardziej przyjazne warunki dla owadów w ogrodzie.

Pielęgnacja uprawy bobu polega na odchwaszczaniu i zwalczaniu szkodników. Najbardziej niebezpieczne szkodniki i choroby bobu są następujące:

• mszyce,
• strąkowiec bobowy,
• czekoladowa plamistość wywołana przez grzyby.

Wyka siewna i kosmata - uprawa

Wykę wysiewa się w różnym czasie w zależności od tego, czy będzie przeznaczona na paszę czy nawóz zielony. Pod koniec lata można wysiać wykę jako poplon, a następnie przekopuje się ją jesienią, aby służyła jako nawóz zielony. Wyka zimowa, kosmata może zostać wysiana jesienią jako poplon i przekopana wiosną. Tak użyźniają glebę można następnie użyć do uprawy warzyw.

Wymagania uprawowe wyki:

• stanowisko słoneczne,
• podłoże o obojętnym lub lekko zasadowym odczynie,
• żyzna i zasobna gleba.

Uprawa wyki jest dość wymagająca, gdyż jest to roślina o dużym przyroście. Dlatego też wymaga zasobnej gleby lub zasilania nawozami. Wyka siewna wymaga zasobnej i wilgotnej gleby. Natomiast wyka kosmata toleruje gleby piaszczyste i suche.

Wyka jest pnącą rośliną zielną występującą na półkuli północnej. W Polsce największe znaczenie gospodarcze ma wyka siewna i kosmata, uprawiane na paszę lub nawóz zielony. Gatunkiem wyki jest także bób, który latem stanowi przekąskę na ciepło.