Cechy rośliny

Tuja szmaragd należy do najpiękniejszych iglaków spotykanych w ogrodach. Ma zwarty i gęsty pokrój, co nadaje drzewu bardzo elegancki wygląd. Świeżą, soczystą zieleń zachowuje również zimą. Efektownie wygląda w roli solitera, ale może też tworzyć gęste zasłony w formie żywopłotu.

Sosna czarna jest sosną dwuigielną, sprowadzoną do Polski w XVIII wieku. Stare drzewa mają korowinę spękaną i ciemną, stąd epitet gatunkowy. Wytrzymuje nawet silne zanieczyszczenia powietrza i nadaje się do sadzenia na terenach przemysłowych.

Tuja brabant, podobnie jak tuja szmaragd, nie jest gatunkiem ogrodowego iglaka, ale odmianą hodowlaną żywotnika zachodniego. W odróżnieniu od swojej eleganckiej i smukłej krewniaczki 'Brabant' ma bardziej rozłożysty pokrój i szybszy wzrost. dzięki czemu doskonale nadaje się na zimozielone żywopłoty. Została wyhodowana w Brabancji — stąd nazwa odmiany.

Ta pochodząca z Hindukuszu i Himalajów pięcioigielna sosna jest bardzo dekoracyjnym drzewem o długich igłach i dużych szyszkach przypominających sosnę amerykańską. Nazwa botaniczna upamiętnia duńskiego botanika Nathaniela Wallich'a. Pewną wadą jest niepełna mrozoodporność; sosna himalajska w naszym kimacie może przemarzać.

Żywe kamienie to bardzo trafna nazwa grupy gatunków i odmian niezwykle oryginalnych sukulentów. Te rośliny opanowały perfekcyjnie sztukę kamuflażu, upodabniając się kształtem i kolorem liści do otaczających je kamieni. Roślinny charakter grupy kamieni zdradzają dopiero kwiaty o białych albo żółtych płatkach.

Jarmuż jest jedną z odmian botanicznych kapusty warzywnej i jednocześnie jedną z najstarszych odmian użytkowych kapusty. Jest ceniony ze względu na swój unikatowy zestaw składników odżywczych. Niektóre kultywary jarmużu mogą pełnić rolę roślin dekoracyjnych w ogrodzie.

Jasnota purpurowa jest rośliną jednoroczną rodzimego pochodzenia, spotykaną pospolicie na terenie całego kraju. Takie rośliny, nazywane często chwastami, są zwykle niedoceniane. Jasnota purpurowa dostarcza pokarmu wielu gatunkom owadów, a jej młode pędy i kwiaty są smaczne, zdrowe i posiadają właściwości lecznicze.

Koniczyna łąkowa, nazywana też koniczyną czerwoną, jest rodzimym gatunkiem należącym do roślin motylkowatych. Dzięki jasnopurpurowym pachnącym kwiatom oraz charakterystycznym trójlistkowym liściom koniczyna jest efektowną rośliną ozdobną. Młode liście i świeże kwiaty mogą być dodatkiem do różnych potraw.

Fiołek wonny jest nie tylko mało wymagający i łatwy w uprawie, ale należy też do pięknych i uroczych roślin okrywowych w półcienistych zakątkach ogrodu. Od czasów starożytnych do dzisiaj pozostaje cenioną i lubianą rośliną ozdobną i leczniczą. Subtelne, wonne kwiaty fiołka pojawiają się już w marcu.

Jasnota biała przypomina ogólnym wyglądem i kształtem liści pokrzywę, jednak z tą parzącą rośliną łączy ją tylko pokrewieństwo w ramach botanicznej rodziny. Jako bylina rodzimego pochodzenia jest mało wymagająca i łatwa w uprawie. Jasnota biała zalicza się do ziół jadalnych, ma właściwości lecznicze, a jej kwiaty stanowią źródło pokarmu dla wielu owadów.

Rosiczka okrągłolistna jest gatunkiem rodzimego pochodzenia, który żyjąc na ubogich w azot torfowiskach, wykształcił rzadką wśród roślin zdolność owadożerności. Zwabione kroplami słodkiej rosy owady zostają schwytane i strawione. Ta nietypowa roślina może być uprawiana w mieszkaniu jako oryginalna ozdoba.

Muchołówka amerykańska jest owadożerną byliną rosnącą na mokradłach jedynie dwóch stanów USA (Karoliny Północnej i Południowej). Dzięki licznym filmom, książkom i komiksom stała się popularna na całym świecie. Rozwinęła w drodze ewolucji niezwykłą strategię zdobywania składników pokarmowych w niegościnnym środowisku bagien. Obok formy botanicznej istnieją na rynku liczne kultywary rośliny.

Kapturnica purpurowa jest mięsożerną byliną z Ameryki Północnej. Łowi swoje ofiary w wypełnione wodą deszczową chwytne rurki liściowe. W odróżnieniu od innych roślin żywiących się owadami, do przyswajania pokarmu w znacznym stopniu korzysta z pomocy bakterii żyjących w wodzie deszczowej, a mniej z własnych enzymów trawiennych. Kapturnica purpurowa jest najbardziej znanym gatunkiem w hobbystycznej uprawie.

Rosiczka przylądkowa należy, obok rosiczki Alicji (Drosera aliciae), do najczęściej uprawianych w mieszkaniu roślin owadożernych. Jak wskazuje nazwa gatunkowa, ta rosiczka pochodzi z Południowej Afryki, a dokładniej z bagien i mokradeł fynbosu, tamtejszej formacji roślinnej. Potrzebuje dużo bezpośredniego nasłonecznienia.

Rosiczka długolistna jest owadożerną byliną, rzadko spotykaną w Polsce. Żyjąc na ubogich w azot torfowiskach, uzupełnia jego niedobór chwytając i trawiąc owady. W ogrodzie może pełnić rolę rośliny ozdobnej w strefie bagnistej i bardzo mokrej.

Kocimiętka właściwa posiada zdolności wabienia pszczół i kotów, a jednocześnie odstraszania much, komarów i karaczanów. Ziele kocimiętki zawierające olejki eteryczne i inne substancje, stosowane jest do celów leczniczych oraz jako przyprawa w kuchni. Zebrane w kwiatostany białe do delikatnie liliowych kwiaty stanowią ozdobę ogrodowych rabat.

Czosnek niedźwiedzi jest od dawna znany jako roślina ozdobna, lecznicza i jadalna. W wilgotnych lasach liściastych tworzy efektowne, rozległe łany. W przypadku roślin jadalnych podobnie jak grzybów najważniejsze jest prawidłowe oznaczenie gatunku. Nie tylko w lesie, ale i w ogrodzie można pomylić czosnek niedźwiedzi z silnie trującą konwalią majową albo zimowitem jesiennym.

Skrzyp polny jest jedną z najstarszych roślin zielnych na Ziemi. W czasach swojej świetności dorastał do 30 m, a dzisiaj osiąga zaledwie 50 cm. Chociaż przypięto mu etykietę agresywnego chwastu, który trzeba zwalczać, skrzyp polny można z powodzeniem wykorzystać do tworzenia ogrodowych kompozycji oraz w celach leczniczych.

Miodunka plamista zachwyca w ogrodzie pięknem swoich liści i kwiatów. Nazwa rodzajowa Pulmonaria pochodzi od łacińskiego "pulmo" = "płuca", co jest nawiązaniem do właściwości leczniczych rośliny. Kępiasta bylina z plamiastymi liśćmi zmienia w trakcie kwitnienia kolor kwiatów z czerwonych na prawie niebieskie. Jest łatwa w uprawie i mało wymagająca.

Nazwa rodzajowa pochodzi z języka arabskiego i oznacza "gorzki", co nawiązuje do smaku liści rośliny. Już w starożytności stosowano sok z aloesu do pielęgnacji skóry i ceniono jego lecznicze właściwości. W ciągu wieku wieków aloes rozprzestrzenił się z Półwyspu Arabskiego do wszystkich tropikalnych i subtropikalnych rejonów świata, a w chłodniejszych miejscach stał się popularną rośliną doniczkową.

Ponad 100 różnokolorowych odmian hiacyntów to kultywary znanego od starożytności hiacynta wschodniego. Rosnące w doniczce na parapecie okiennym hiacynty napełniają mieszkanie magicznym aromatem już zimą. Okres kwitnienia w ogrodzie zaczyna się pod koniec marca.

Hortensja bukietowa jest krzewem ozdobnym, który został przywieziony z Japonii do Europy dopiero w 1830 roku. Gatunek jest rzadko spotykany w uprawie ogrodowej, ponieważ bardziej efektowne są jego odmiany, a zwłaszcza wielkokwiatowa 'Grandiflora'.

Kocimiętka właściwa posiada zdolności wabienia pszczół i kotów, a jednocześnie odstraszania much, komarów i karaczanów. Ziele kocimiętki zawierające olejki eteryczne i inne substancje, stosowane jest do celów leczniczych oraz jako przyprawa w kuchni. Zebrane w kwiatostany białe do delikatnie liliowych kwiaty stanowią ozdobę ogrodowych rabat.

Słonecznik bulwiasty zyskał swoją powszechnie używaną nazwę "topinambur" przypadkowo i przez nieporozumienie. W 1613 roku kilku Indian z brazylijskiego plemienia Topinambá zostało przywiezionych do Paryża, gdzie mieli wykonywać tańce plemienne przed królewską rodziną Ludwika XIII. Wydarzenie było bardzo głośne i zupełnie przypadkowo, bez żadnego związku, skojarzono nazwę tego plemienia z równie egzotyczną rośliną od niedawna uprawianą w dworskich ogrodach.

Typowa, dziko rosnąca forma hortensji ogrodowej jest rzadko spotykana w ogrodach. Niezwykle efektowne, ogromne kule kwiatostanów rozwijają zwykle odmiany hodowlane (kultywary).

Por jest w ogrodzie idealnym warzywem, ponieważ może być zbierany niemal przez cały rok. Jest blisko spokrewniony z cebulą i szczypiorkiem, które również należą do tego samego rodzaju botanicznego "czosnek". Uprawiany w starożytnym Egipcie, Rzymie i Grecji, do Polski trafił w średniowieczu.

Kocimiętka właściwa posiada zdolności wabienia pszczół i kotów, a jednocześnie odstraszania much, komarów i karaczanów. Ziele kocimiętki zawierające olejki eteryczne i inne substancje, stosowane jest do celów leczniczych oraz jako przyprawa w kuchni. Zebrane w kwiatostany białe do delikatnie liliowych kwiaty stanowią ozdobę ogrodowych rabat.

Lekko pikantne, o orzechowym smaku liście rukoli można znaleźć w wielu sałatkach i zupach. Jako przyprawę wykorzystuje się też nasiona rukoli. Do Europy Zachodniej trafiła prawdopodobnie razem z Rzymianami. Po dłuższym zapomnieniu, rukola ponownie zyskała dużą popularność.

Uprawiane od dawna formy selera odznaczają się korzennym aromatem, korzystnym dla zdrowia składem chemicznym oraz różnorodnością zastosowania. Trochę dziwnie brzmiąca nazwa rośliny pochodzi od lombardzkiego "selleri", liczby mnogiej od "sellero". Istnieją odmiany botaniczne selera uprawiane jako warzywo liściowe albo korzeniowe.

Szczypiorek jest gatunkiem czosnku, uprawianym jako warzywo liściowe. Liście mają aromat podobny do szczypioru zwykłej cebuli, ale jest mniej ostre i o mniejszej średnicy. Intensywnie różowe kwiaty zebrane w kuliste kwiatostany nadają się na kompozycje i suche bukiety.

Słonecznik bulwiasty zyskał swoją powszechnie używaną nazwę "topinambur" przypadkowo i przez nieporozumienie. W 1613 roku kilku Indian z brazylijskiego plemienia Topinambá zostało przywiezionych do Paryża, gdzie mieli wykonywać tańce plemienne przed królewską rodziną Ludwika XIII. Wydarzenie było bardzo głośne i zupełnie przypadkowo, bez żadnego związku, skojarzono nazwę tego plemienia z równie egzotyczną rośliną od niedawna uprawianą w dworskich ogrodach.

Batat albo słodki ziemniak, noszący botaniczną nazwę wilec ziemniaczany, nie jest spokrewniony ani z ziemniakami, ani z topinamburem. Znany od tysięcy lat jest dzisiaj uprawiany na wszystkich cieplejszych obszarach. Istnieją też odmiany ozdobne o dekoracyjnych liściach.

Kalarepa jest łatwym w uprawie, szybo rosnącym warzywem kapustnym. W zależności od odmiany oraz z zachowaniem odpowiednich terminów sadzenia, może zapewnić zbiory aż do późnej jesieni. W odróżnieniu od innych warzyw, bulwa pędowa kalarepy tworzy się nad ziemią, a nie w glebie.

Ziemniak 'Gala' jest młodą odmianą wyhodowaną w Niemczech na początku obecnego wieku. Jest to odmiana wczesna o owalnych bulwach z gładką, jasnobrązową skórką i żółtym miąższem. Słoneczne stanowisko i żyzna, przepuszczalna gleba są warunkiem obfitych zbiorów ziemniaków 'Gala'.

Ziemniaki 'Bellarosa' są wczesną odmianą o bardzo dobrym smaku. Bulwy mają czerwonoróżową skórkę i przypominają nieco bataty. Jasnożółty miąższ nie ciemnieje w stanie surowym ani po ugotowaniu. Odmiana może być uprawiana na terenie całego kraju.

Trawa cytrynowa jest uprawiana w wielu krajach tropikalnych jako roślina przyprawowa i lecznicza. Soczyste podstawy liści są używane w kuchni, a długie, świeże źdźbła do przyrządzania orzeźwiających napojów. Wysokie, rozłożyste kępy trawy cytrynowej stanowią efektowną ozdobę ogrodów i tarasów.

Trudno dzisiaj uwierzyć, że spotykana pospolicie na przydrożach, rowach i nieużytkach bylica pospolita była kiedyś uważana za "matkę wszystkich ziół" kuchennych i leczniczych. W średniowieczu uprawiano ją w każdym wiejskim i klasztornym ogrodzie. Służyła jako aromatyczna przyprawa oraz środek leczniczy o szerokim działaniu.

Plektrantus koleusowaty, nazywany potocznie komarzycą albo kadzidełkiem, jest byliną o charakterystycznym zapachu, który odstrasza ćmy i komary. Roślina nie ma jednak nic wspólnego z kadzidłowcem, czyli Boswellia serrata. Komarzyca jest zwykle sadzona w skrzynkach balkonowych i wiszących doniczkach, ale może przebywać w pomieszczeniu przez cały rok.

Woskownica europejska jest dwupiennym krzewem rzadko spotykanym nad Bałtykiem na wilgotnych łąkach i w olszynach. Polska nazwa rodzajowa nawiązuje do warstwy wosku okrywającego owoce, a botaniczna nazwa Myrica pochodzi od greckiego słowa myron, oznacza perfumy i ma związek z mocnym aromatem liści. Doskonale nadaje się na roślinę okrywową na terenie podmokłym.

Plektrantus Forstera 'Nico', nazywany komarzycą ciemną ze względu na ciemnozielone liście z fioletowymi spodami, odznacza się nie tylko urodą, ale i zdolnością odstraszania komarów. Ozdobę rośliny stanowią przede wszystkim liście, ponieważ kwiaty są bardzo drobne, białe lub fioletowe, zebrane w długie grona.

Egzotyczne pnącze dorastające do bardzo dużych rozmiarów. Lubiana roślina doniczkowa do biur i mieszkań.

Zamiokulkas zamiolistny jest idealną rośliną ozdobną dla osób bez ogrodniczego talentu. Bywa określany jako najodporniejsza roślina doniczkowa świata, ponieważ swojemu opiekunowi wybacza wiele błędów i nie stawia mu żadnych specjalnych wymagań. Jest niezwykłym odkryciem towarzyskim dwóch ostatnich dekad.

Hortensja bukietowa jest krzewem ozdobnym, który został przywieziony z Japonii do Europy dopiero w 1830 roku. Gatunek jest rzadko spotykany w uprawie ogrodowej, ponieważ bardziej efektowne są jego odmiany, a zwłaszcza wielkokwiatowa 'Grandiflora'.

Typowa, dziko rosnąca forma hortensji ogrodowej jest rzadko spotykana w ogrodach. Niezwykle efektowne, ogromne kule kwiatostanów rozwijają zwykle odmiany hodowlane (kultywary).

Sansewieria gwinejska zwana też wężownicą lub językami teściowej to sukulent pochodzący z Afryki. Ta niegdyś bardzo modna, a teraz powracająca do naszych domów, doniczkowa roślina nie jest wymagająca w uprawie — dobrze radzi sobie w przepuszczalnej, jednak żyznej glebie oraz na słonecznych lub jasnych stanowiskach. Nie wymaga, a nawet nie lubi częstego podlewania. Nadmiar zgromadzonej wody zatrzymuje w swoich mięsistych, jasno obrzeżonych liściach, dzięki czemu wytrzymuje dłuższe okresy suszy. Przy dobrej opiece wypuszcza pęd, na którym znajdują się kwiaty o delikatnym zapachu.

Lubiąca ciepło, pochodząca z tropikalnych regionów psianka podłużna znana bardziej jako bakłażan albo oberżyna, jest coraz częściej uprawiana również w naszych ogrodach. W naturalnym środowisku jest byliną, jednak w naszych warunkach rośnie zwykle jako roślina jednoroczna.

Znana powszechnie dynia zwyczajna trafiła w XVI wieku do Europy. We Włoszech ogrodnikom udało się wyhodować odmianę o podłużnych owocach, którą nazwano „zucchina”, czyli "mała dynia". Przejęliśmy tę nazwę podobnie jak Niemcy i Anglicy. Nasi wschodni sąsiedzi natomiast, którzy stykają się z turkijskimi językami, nazywają tę odmianę dyni zdrobniale „kabaczok” od „kabak” = „dynia”. Jak widać, w obu wypadkach chodzi o tę samą grupę odmian dyni zwyczajnej.

Liczne nazwy lokalne i zwyczajowe bzu czarnego świadczą o tym, że jest on popularną rośliną stosowaną w celach leczniczych i spożywczych od wieków. Piękne kwiatostany i efektowne owoce stanowią zalety bzu czarnego jako krzewu ozdobnego w ogrodzie.

Dynia Hokkaido jest małą odmianą dyni olbrzymiej (Cucurbita maxima), pochodzącą z Japońskiej wyspy Hokkaido. Od lat 90. ubiegłego wieku jest uprawiana również w Europie. Jej owoce zawierają aromatyczny, słodki i bezwłóknisty miąższ o smaku kasztanów. Cienka, jaskrawopomarańczowa skórka jest również jadalna.

Kawon, czyli arbuz zwyczajny, jest uprawiany w wielu krajach o ciepłym klimacie. Chociaż istnieją odmiany radzące sobie w naszych warunkach, to jednak wymagania cieplne rośliny są nadal wysokie. Aby utrzymać optymalną temperaturę w granicach 22-28ºC, najlepiej jest uprawiać tego egzotycznego kuzyna dyni w szklarni albo tunelu.

Uprawiane od dawna formy selera odznaczają się korzennym aromatem, korzystnym dla zdrowia składem chemicznym oraz różnorodnością zastosowania. Trochę dziwnie brzmiąca nazwa rośliny pochodzi od lombardzkiego "selleri", liczby mnogiej od "sellero". Istnieją odmiany botaniczne selera uprawiane jako warzywo liściowe albo korzeniowe.

Rzodkiewka, znana od tysięcy lat, jest odmianą botaniczną rzodkwi zwyczajnej. To popularne i lubiane powszechnie warzywo dotarło do Europy dopiero w XVI wieku. Dzięki bardzo krótkiemu okresowi wegetacji rzodkiewka zwykle sezon na warzywnej rabacie. W uprawie istnieje wiele kultywarów o różnej formie i kolorze korzenia.

Warzywo nazywane w skrócie rzepą jest podgatunkiem kapusty właściwej. Zgrubiały korzeń rzepy jest podobny w smaku do rzodkiewki. Do spożycia nadają się też młode liście. W drugim roku roślina rozwija drobne, złocistożółte kwiaty.

Pochodząca prawdopodobnie ze Skandynawii brukiew jest korzeniową odmianą gatunku kapusta rzepak. W ciężkich czasach wojen brukiew zastępowała wiele produktów spożywczych. Warzywo jest łatwe w uprawie i zdrowe. W drugim roku tworzy pęd kwiatowy i rozwija drobne, żółte kwiaty.

Burak cukrowy nie jest gatunkiem botanicznym rośliny, ale nazwą zbiorczą odmian hodowlanych (kultywarów) podgatunku buraka zwyczajnego. Chociaż brzmi to zawile, wyjaśnienie jest proste: w naturze powstał burak korzeniowy jako podgatunek, a ogrodnicy wyselekcjonowali z niego odmiany najbardziej korzystne do produkcji cukru.

Brokuł jest łatwym w uprawie warzywem kapustnym o delikatnych w smaku pąkach kwiatowych. Podobnie jak u kalafiora, jadalne "róże" brokułu składają się z nierozwiniętych kwiatostanów. Uprawa we własnym ogrodzie pozwala na zbiór zawsze świeżych warzyw, ponieważ zebrane tuż przed kwitnieniem pąki nie dają się długo przechowywać.