Ogród wiejski

Liczne nazwy lokalne i zwyczajowe bzu czarnego świadczą o tym, że jest on popularną rośliną stosowaną w celach leczniczych i spożywczych od wieków. Piękne kwiatostany i efektowne owoce stanowią zalety bzu czarnego jako krzewu ozdobnego w ogrodzie.

Uprawiane od dawna formy selera odznaczają się korzennym aromatem, korzystnym dla zdrowia składem chemicznym oraz różnorodnością zastosowania. Trochę dziwnie brzmiąca nazwa rośliny pochodzi od lombardzkiego "selleri", liczby mnogiej od "sellero". Istnieją odmiany botaniczne selera uprawiane jako warzywo liściowe albo korzeniowe.

Pochodzący z obszarów tropikalnych i subtropikalnych melon jest pod względem botanicznym gatunkiem ogórka. Mimo egzotycznego pochodzenia bliżej mu do naszego zielonego ogórka niż do arbuza. Melon ma wysokie wymagania cieplne wobec stanowiska i przebiegu pogody.

Bez lilak, duży krzew z pachnącymi wiechami kwiatów, trafił do Europy z Imperium Osmańskiego w XVI wieku. Szybko znalazł miejsce w wiejskich ogrodach najpierw we Francji, a potem w innych krajach Europy Środkowej. Popularność lilaka pospolitego zdecydowanie wzrosła od połowy XIX wieku, kiedy wyhodowano wiele odmian o różnych kolorach kwiatów.

Kalafior jest ulubioną odmianą kapusty warzywnej, ponieważ jego białe nierozwinięte pędy kwiatowe można przyrządzać w kuchni na różne sposoby. Zadomowiony na obszarze śródziemnomorskim, od XVI wieku rozprzestrzenił się po całej Europie. W uprawie istnieje wiele kultywarów kalafiora.

Kalarepa jest łatwym w uprawie, szybo rosnącym warzywem kapustnym. W zależności od odmiany oraz z zachowaniem odpowiednich terminów sadzenia, może zapewnić zbiory aż do późnej jesieni. W odróżnieniu od innych warzyw, bulwa pędowa kalarepy tworzy się nad ziemią, a nie w glebie.

Rabarbar kędzierzawy jest długowieczną byliną warzywną, która może rosnąć w tym samym miejscu przez kilkanaście lat. Atrakcyjność rabarbaru wynika z jego walorów smakowych oraz tego, że jest dostępny już wczesną wiosną. W Chinach znany od ponad tysiąca lat, do naszej części Europy trafił w XVIII wieku.

Chociaż jest blisko spokrewniona ze znaną w kuchni, aptece i kosmetyce szałwią lekarską, to jednak szałwia omszona jest rośliną wyłącznie ozdobną. Nie jest ani jadalna, ani lecznicza, ale jej fioletowoniebieskie kwiatostany doskonale nadają się na ogrodowe rabaty. Może stanowić podszyt dla róż albo obwódkę dla innych bylin.

Rzodkiewka, znana od tysięcy lat, jest odmianą botaniczną rzodkwi zwyczajnej. To popularne i lubiane powszechnie warzywo dotarło do Europy dopiero w XVI wieku. Dzięki bardzo krótkiemu okresowi wegetacji rzodkiewka zwykle sezon na warzywnej rabacie. W uprawie istnieje wiele kultywarów o różnej formie i kolorze korzenia.

Skrzyp polny jest jedną z najstarszych roślin zielnych na Ziemi. W czasach swojej świetności dorastał do 30 m, a dzisiaj osiąga zaledwie 50 cm. Chociaż przypięto mu etykietę agresywnego chwastu, który trzeba zwalczać, skrzyp polny można z powodzeniem wykorzystać do tworzenia ogrodowych kompozycji oraz w celach leczniczych.

Ze skrzyżowania w naturze kapusty warzywnej (Brassica oleracea) i kapusty właściwej (Brassica rapa) powstała kapusta rzepak, której odmiana jest jedną z najważniejszych obecnie uprawianych roślin oleistych. W ogrodzie rzepak może mieć zastosowanie jako roślina ozdobna albo zielony nawóz pod inne uprawy. W naszych warunkach sieje się przeważnie rzepak ozimy.

W odróżnieniu od azjatyckich hortensji ogrodowej i bukietowej hortensja krzewiasta ma swoją ojczyznę na wschodzie Stanów Zjednoczonych w Appalachach. W ogrodach spotyka się zwykle nie gatunek botaniczny, ale jego kultywary.

Tawuła japońska jest podstawowym wyborem krzewu do ogrodu łatwego w pielęgnacji. Do jej zalet należy długi okres kwitnienia oraz odporność na mróz i suszę. Dziki gatunek botaniczny nie zrobił wprawdzie ogrodowej kariery, ale stał się za to podstawą do wyhodowania licznych odmian.

Efektowne białe kwiatostany, dekoracyjne czerwone owoce i piękne jesienne przebarwienie liści sprawiają, że kalina koralowa jest cenionym krzewem ogrodowym. Nazwa tego pięknego krzewu brzmi podobnie we wszystkich językach słowiańskich, co świadczy o bardzo dawnej jej genezie. Poza formą botaniczną spotyka się w ogrodach liczne odmiany hodowlane kaliny koralowej.

Warzywo nazywane w skrócie rzepą jest podgatunkiem kapusty właściwej. Zgrubiały korzeń rzepy jest podobny w smaku do rzodkiewki. Do spożycia nadają się też młode liście. W drugim roku roślina rozwija drobne, złocistożółte kwiaty.

Proso zwyczajne jest jedną z najwcześniej uprawianych przez człowieka roślin. Nasiona tej trawy stanowiły źródło pokarmu już przed 10 tysiącami lat. Powszechnie siane kiedyś w Europie, straciło przez pewien czas na znaczeniu, aby ponownie odzyskiwać popularność. W ogrodzie proso zwyczajne może z powodzeniem pełnić rolę rośliny ozdobnej.

Bardzo efektowna odmiana hodowlana hortensji krzewiastej. Bardzo duże półkuliste kwiatostany są złożone z kwiatów płonnych. Pięknie wygląda w roli solitera, jak również w nasadzeniu grupowym. Dziki gatunek pochodzi z Appalachów, a odmianę 'Annabelle' wyhodowano w USA.

Ze swoimi roztaczającymi wspaniały zapach kwiatami jest lawenda wąskolistna klasykiem, którego nie może zabraknąć w żadnym ogrodzie. Charakterystyczny aromat budzi wspomnienia z Prowansji. Długi okres kwitnienia lawendy i bogactwo kwiatów tworzą idealne środowisko dla licznych gatunków owadów.

Budleja Davida jest krzewem długo kwitnącym i prawdziwym magnesem dla owadów. Jej kwiatostany przypominające lilak pospolity wabią całe roje motyli i innych owadów. Pachnące wiechy kwiatów rozwijają się stopniowo, najpierw na pędach głównych, potem na bocznych. Nazwa gatunkowa rośliny upamiętnia francuskiego misjonarza i botanika Armanda Davida.

Kto sadzi koło domu dąb szypułkowy, ten uszczęśliwia wiele pokoleń. Nasz rodzimy gatunek dębu przez całe wieki powiększa swoją okazałą koronę, osiągając przy tym wysokość ponad 40 m. Ze względu na ogromne wymiary, dąb szypułkowy może pełnić rolę drzewa rodzinnego jedynie na odpowiednio dużej działce. Dąb szypułkowy ma liście na krótkich ogonkach, a kwiaty (potem żołędzie) na długich szypułkach - stąd nazwa gatunkowa.

Dąb bezszypułkowy jest często mylony ze swoim szypułkowym kuzynem. Ma przy tym potencjał, aby godnie zastąpić go w ogrodzie. Żołędzie dojrzewają w bezszypułkowych gronach, natomiast liście mają blisko dwucentymetrowe ogonki. Dąb bezszypułkowy rozwija się i kwitnie o 2 tygodnie później od dębu szypułkowego.

Pochodzący z cieplejszych, południowych regionów Europy dereń jadalny od dawna zadomowił się również w naszych ogrodach. Już w starożytności i w średniowieczu doceniano właściwości lecznicze derenia, a obecnie uprawiany jest głównie jako roślina ozdobna. Bardzo dekoracyjne są żółte kwiaty, pojawiające się wiosną oraz czerwone, jadalne owoce.