Ogród ziołowy

Naturalny wdzięk i subtelna uroda krwiściągu lekarskiego sprawiają, że roślina coraz częściej znajduje miejsce na ogrodowych rabatach. Jako gatunek rodzimy wykazuje pełną mrozoodporność i przystosowanie do naszych warunków klimatycznych. Nazwa rodzajowa botaniczna pochodzi od łacińskich słów „sangus” =„krew” i „sorbere” =„wsysanie”.

Pięciornik gęsi jest rodzimą byliną o właściwościach leczniczych. Pierzaste liście od spodu srebrzyście owłosione, jak również kłącze, mogą być wykorzystane w kuchni. Złociste kwiaty pięciornika na tle ciemnej zieleni liści dobrze prezentują się również na ogrodowej rabacie.

Kosmaczek pospolity jest byliną rodzimego pochodzenia i najłatwiej rozpoznawalnym gatunkiem swojego licznego rodzaju. Na pierwszy rzut oka wygląda na drobną i delikatną roślinę, jednak w odpowiednich warunkach potrafi za pomocą rozłogów utworzyć zwarte płaty. Żółte koszyczki kwiatów rozwijają się przez wiele tygodni i stanowią nie tylko ozdobę, ale i źródło pokarmu dla owadów.

Bodziszek cuchnący jest rodzimą rośliną dwuletnią albo jednoroczną i chyba pierwszym gatunkiem bodziszka, który zaczął być uprawiany w ogrodach. Już w średniowieczu był znanym ziołem leczniczym, a jego mało pochlebna nazwa gatunkowa nawiązuje do nieprzyjemnego zapachu roztartych liści. Niewielkie, różowe kwiaty oraz delikatne, pierzaste liście tego bodziszka nadają mu w ogrodzie subtelny urok.

Wiesiołek dwuletni trafił do Europy z Ameryki Północnej na początku XVII wieku jako roślina ozdobna. Tak bardzo zadomowił się na naszym kontynencie, że wiele osób uważa go za gatunek rodzimy. Botaniczna nazwa rodzajowa pochodzi od greckich słów "oino" (wino) i "ther" (zwierzę), jako że według dawnych wierzeń wiesiołek zwilżony winem miał zapewniać szczęście podczas polowania.

Dziewanna drobnokwiatowa w pierwszym roku rozwija tylko okazałą rozetę liści, natomiast wysoki pęd zakończony długim kwiatostanem pojawia się dopiero w drugim roku. Jest prawdziwym magnesem dla owadów, a długi okres kwitnienia zapewnia im pożywienie przez wiele tygodni. Dziewanna może być atrakcją w ogrodzie oraz rośliną leczniczą.

Szczaw zwyczajny jest rodzimą byliną o raczej rzadko spotykanym rozwoju dwupiennym. To oznacza, że kwiaty żeńskie i męskie rozwijają się oddzielnie na dwóch roślinach. Zawierające kwas szczawiowy liście są jadalne i używane do zup, sosów i sałatek.

Czarnuszka siewna jest znaną od tysięcy lat rośliną przyprawową i leczniczą. Zanim w V wieku trafił do Europy pieprz, nasiona czarnuszki stanowiły ważną przyprawę o korzenno-owocowym smaku. Duże kwiaty wyrastające na szczycie pędów oraz pierzaste liście stanowią ozdobę ogrodowych rabat.

Bylica boże drzewko była ceniona za swoje lecznicze właściwości już w starożytności. Później stała się częstym gościem w ogrodach klasztornych. Aromatyczny półkrzew dotarł do Polski dopiero w XVI wieku. W naszym klimacie nie zawiązuje owoców. W wielu krajach była uważana za roślinę magiczną i leczniczą.

Hyzop lekarski jest aromatycznym półkrzewem o znanych i cenionych od wieków właściwościach leczniczych i przyprawowych. Obco brzmiąca nazwa pochodzi z języka hebrajskiego i oznacza "święte ziele". Hyzop był szczególnie ważną rośliną w średniowiecznych ogrodach wiejskich i klasztornych.

Macierzanka cytrynowa jest śródziemnomorskim ziołem, które służy jako przyprawa do wielu potraw mięsnych i rybnych, a także nadaje oryginalną nutę napojom. Nie jest gatunkiem botanicznym, ale mieszańcem macierzanki zwyczajnej (Thymus pulegioides) i macierzanki tymianku (Thymus vulgaris). Uprawiany w odmianach o rozmaicie zabarwionych liściach. W ogrodzie może służyć z powodzeniem również jako roślina ozdobna.

Liście i wierzchołki młodych pędów portulaki pospolitej mają orzechowo-kwaskowy smak, zawierają dużo witamin i zdrowych kwasów tłuszczowych. Jest interesującym dodatkiem do sałatek, twarogu i innych potraw. O właściwościach leczniczych portulaki pospolitej wspomina już słynna Hildegarda z Bingen, jedenastowieczna frankońska uzdrowicielka.

Lawenda wąskolistna ‘Hidcote Blue’ należy do najpiękniejszych i odpornych na mróz odmian lawendy. Ta niezwykle popularna odmiana została wyhodowana w 1950 roku nie w Prowansji, która kojarzy się z lawendą, ale w Anglii. Nazwa pochodzi od Hidcote Manor Garden in Gloucestershire.

Łopian większy jest rodzimą rośliną, którą wiele osób woli oglądać z daleka, ze względu na zaopatrzone w haczyki kwiaty, które wczepiają się w ubranie i futro domowych zwierząt. Pomijając uprzedzenia, warto mieć łopian w ogrodzie, ponieważ nie tylko prezentuje efektowny wygląd, ale również zapewnia pokarm wielu owadom i ptakom, a jego korzenie są jadalne i mają właściwości lecznicze.

Ogórecznik lekarski jest śródziemnomorską rośliną jednoroczną, uprawianą jako roślina ozdobna, lecznicza i przyprawowa. Polska nazwa rodzajowa nawiązuje do przyjemnego zapachu ogórków, jaki wydziela roślina, zaś botaniczna pochodzi prawdopodobnie od łacińskiego słowa borra = "tkanina z szorstkiej wełny" i wskazuje na owłosione liście i łodygi.

Macierzanka zwyczajna tworzy w ogrodzie pachnące dywany kwiatów. Ten rodzimego pochodzenia półkrzew nie tylko stanowi efektowną ozdobę, ale znajduje również zastosowanie jako roślina przyprawowa i lecznicza. Macierzanka zwyczajna jest nieco wyższa od macierzanki piaskowej i ma łodygi wyraźnie czterokanciaste, w odróżnieniu od okrągłych łodyg swojej kuzynki.

Turówka wonna należy do roślin, które wszyscy znają, ale mało kto potrafi je rozpoznać w terenie. Niezwykła popularność tej trawy wynika z jej charakterystycznego kokosowo-waniliowego aromatu, który zawdzięcza zawartości kumaryny. Chociaż kojarzy się głównie z aromatyczną Żubrówką, może stanowić również ozdobę ogrodu.

Nawłoć pospolita jest byliną rodzimego pochodzenia, rosnącą na miedzach, polanach, suchych łąkach i zaroślach. O popularności rośliny świadczą liczne nazwy dawne i ludowe. Nawłoć pospolita jest rośliną leczniczą i miododajną. Ze względu na efektowne, żółte, wiechowate kwiatostany jest uprawiana jako roślina ozdobna.

Rozchodnik ościsty jest byliną sukulentową łatwą w uprawie, znajdującą różnorodne zastosowanie w ogrodzie. Występuje naturalnie w całej Europie (z wyjątkiem Wysp Brytyjskich), również w Polsce, i jest przystosowany do naszych warunków zimowych. We Francji jest używany również w kuchni jako przyprawa.

Szałwia czerwonokorzeniowa jest jedną z najstarszych i najcenniejszych roślin leczniczych, używanych w medycynie chińskiej. Surowcem zielarskim są korzenie zabarwione z zewnątrz na kolor czerwonobrunatny, co wyjaśnia epitet gatunkowy. Wzniesione, gęsto ulistnione łodygi, zakończone długim niebieskofioletowym kwiatostanem, mogą stanowić ozdobę ogrodowych rabat.

Mięta meksykańska, nazywana kubańskim oregano albo jamajskim tymiankiem, wbrew mylącym nazwom pochodzi z południowej Afryki. Nie jest też tymiankiem, chociaż przypomina go smakiem i bliżej jej do popularnej komarzycy. Epitet gatunkowy amboinicus odnosi się do indonezyjskiej wyspy Ambon, na której roślina została znaleziona i opisana przez portugalskiego przyrodnika João de Loureiro (1717–1791).

Mięta czekoladowa jest odmianą mięty pieprzowej o oryginalnym zapachu czekolady z miętowym nadzieniem. Liście dodane do herbaty, kawy, mięsa, sosu albo deseru stanowią interesujące uzupełnienie smaku. Mięta czekoladowa może być również efektowną rośliną dekoracyjną w ogrodzie.