Rabata warzywna

Burak cukrowy nie jest gatunkiem botanicznym rośliny, ale nazwą zbiorczą odmian hodowlanych (kultywarów) podgatunku buraka zwyczajnego. Chociaż brzmi to zawile, wyjaśnienie jest proste: w naturze powstał burak korzeniowy jako podgatunek, a ogrodnicy wyselekcjonowali z niego odmiany najbardziej korzystne do produkcji cukru.

Salata masłowa nie jest odrębnym gatunkiem rośliny warzywnej, a jedynie szczególną formą sałaty głowiastej, która z kolei jest botaniczną odmianą sałaty siewnej. W przypadku uprawianych od wieków roślin użytkowych dominują ich odmiany i mieszańce, podczas gdy pierwotne gatunki często już nie istnieją. Delikatna w smaku i dotyku sałata masłowa należy do ulubionych warzyw ogrodowych.

Czosnek askaloński, czyli cebula szalotka tworzy niewielkie, wydłużone cebule, które niewiele różnią się od typowej Allium cepa. Szalotka jest niewątpliwie bardziej pracochłonna w obieraniu, za to bardziej aromatyczna. Nazwa gatunkowa nawiązuje do śródziemnomorskiego portu Aszkelon, z którego - według podań - krzyżowcy przywieźli szalotkę do Europy.

Marchew czarna jest naturalną odmianą uprawnego podgatunku marchwi zwyczajnej. Taka botaniczna zawiłość wynika z tego, że znana od niepamiętnych czasów, dziko rosnąca marchew zwyczajna jest bardzo zmienna i ma dużą zdolność do tworzenia licznych podgatunków. Marchew czarna, sprowadzona do Europy z Azji w XIII wieku, została po kilku wiekach wyparta przez odmiany o pomarańczowym korzeniu.

Gorczyca polna jest przykładem uprawnej rośliny, która zastąpiona innymi gatunkami o lepszych właściwościach, jest teraz uznawana przez rolników za chwast. Odkładając na bok uprzedzenia, warto zauważyć w gorczycy polnej subtelną urodę złotych kwiatów oraz przydatność w kuchni pąków kwiatowych i liści.

Uprawiany w Indiach już przed tysiącami lat ogórek siewny rozprzestrzenił się we wszystkich strefach klimatycznych. Forma botaniczna ogórka jest jednopienna, to znaczy, na jednej roślinie rozwijają się kwiaty męskie i żeńskie. Nowoczesne, wydajne odmiany tworzą tylko kwiaty żeńskie, z których rozwijają się owoce bez zapylenia, partenokarpiczne.

Chociaż bazylia pospolita kojarzy się zwykle z kuchnią śródziemnomorską, gdzie stanowi dodatek do wielu potraw, jej korzenie sięgają raczej tropikalnych i subtropikalnych rejonów Azji. Uprawiana tam od wieków, do Europy Środkowej trafiła dopiero w XVI wieku. Bazylia jest jednoroczną rośliną przyprawową i leczniczą, a zarazem dekoracyjną.

Szczaw zwyczajny jest rodzimą byliną o raczej rzadko spotykanym rozwoju dwupiennym. To oznacza, że kwiaty żeńskie i męskie rozwijają się oddzielnie na dwóch roślinach. Zawierające kwas szczawiowy liście są jadalne i używane do zup, sosów i sałatek.

Fasolnik chiński jest egzotycznym warzywem strączkowym o kilkumetrowych pędach i bardzo długich strąkach. Jest uprawiany dla niedojrzałych strąków, podobnie jak popularna fasola szparagowa. Owoce fasolnika chińskiego są pozbawione włókien i bardzo smaczne. Za pewną wadę można uznać wysokie oczekiwania rośliny w stosunku do temperatury oraz nasłonecznienia.

Czosnek dęty jest byliną warzywną uprawianą w Chinach od ponad 2000 lat. Dziko rośnie nad Bajkałem i Ałtajem, skąd prawdopodobnie przez Rosję trafił w XVII wieku do Europy. Nie tworzy dużych cebul, a częścią użytkową jest bogaty w witaminę C, łagodny w smaku szczypior.

Dynia zwyczajna jest jedną z najstarszych roślin uprawnych. Obecnie w uprawie znajduje się wiele odmian różniących się kształtem owoców i sposobem ich użytkowania. Dynia jest rośliną jednopienną, ale o kwiatach zróżnicowanych na męskie i żeńskie. Ze względu na duże, dekoracyjne liście, dynia zwyczajna może pełnić w ogrodzie rolę rośliny okrywowej.

Roszpunka warzywna należy do rodziny kozłkowatych i nie jest spokrewniona z żadnym innym warzywem, również z sałatą. Jest znanym od wieków warzywem liściowym, popularnym zwłaszcza w krajach śródziemnomorskich. Wykazuje dużą odporność na choroby i szkodniki.

Pomidor zwyczajny uprawiany w rozmaitych odmianach kojarzy się z soczystymi owocami w kolorze czerwonym, czasem żółtopomarańczowym albo malinowym. Wyhodowana w Stanach Zjednoczonych odmiana gargamel wyróżnia się niezwykłym wyglądem: skórka posiada kolor czerwono-fioletowy, czasem prawie czarny albo czerwono-pomarańczowy z brązowymi albo fioletowymi prążkami i cętkami. Wbrew pozorom, oryginalny wygląd tej odmiany pomidora nie wpływa na trudność uprawy w ogrodzie.

Szarłat wyniosły jest okazałą rośliną jednoroczną, od tysięcy lat uprawianą na nasiona w Ameryce Południowej i przeniesioną w międzyczasie do Ameryki Północnej, Azji i Europy. W ogrodzie szczególną ozdobę tworzą wzniesione wiechy kwiatostanów w kolorze buraczkowoczerwonym. Istnieją odmiany różniące się odcieniem i intensywnością barwą, a także całe zielone.

Groch należy do najstarszych roślin uprawnych i znajdowany jest w osiedlach sprzed ponad 10000 lat. Aż do XVII wieku wykorzystywano tylko wysuszone nasiona, zanim pojawiły się pierwsze odmiany nadające się do spożycia w stanie niedojrzałym razem ze strąkami.

Gorczyca czarna jest jednoroczną rośliną, uprawianą już w starożytności i cenioną za właściwości lecznicze oraz przyprawowe. Kwiaty ma niewielkie, żółte, a nasiona mogą mieć kolor ciemnobrązowy, szary lub czarny. W ogrodzie może pełnić rolę mało wymagającej rośliny ozdobnej.

Truskawka 'Elsanta' jest holenderską odmianą wczesną, bardzo popularną w Europie. Owoce są bardzo duże, słodkie, jasnoczerwone z połyskiem i słabo wybarwionym wierzchołkiem. Wymaga gleby żyznej i wilgotnej na słonecznym stanowisku.

Fasola wielokwiatowa jest jednym z najważniejszych gatunków użytkowych fasoli i bardzo ważną rośliną uprawną na świecie. W naszych warunkach jest uprawiana jako jednoroczne warzywo strączkowe oraz ozdobne pnącze ogrodowe.

Sałata dębolistna jest odmianą sałaty siewnej, uprawianą w różnych kultywarach różniących się kolorem i formą liści. Liście sałaty dębolistnej są powcinane, pofałdowane i przypominają liście dębu, tworzą dużą, ozdobną rozetę.

Ziemniak 'Bryza' jest średniopóźną odmianą, bardzo w Polsce popularną. Odznacza się dużymi, okrągłymi bulwami o żółtej skórce i żółtym miąższu. Odmiana ma niewielkie wymagania glebowe i wodne, może być uprawiana w całym kraju.

Odmiana truskawki 'San Andreas' jest odmianą całoroczną, to znaczy zbiór owoców trwa od czerwca do późnej jesieni. Owoce są duże, symetryczne i stożkowate, intensywnie czerwone z silnym połyskiem. Są bardzo trwałe - dobrze znoszą transport i przechowywanie.

Truskawka 'Dukat' jest odmiana średnio wczesną, nieco wcześniejszą niż popularna 'Senga Sengana'. Ma duże owoce o intensywnie czerwonym wybarwieniu z lekkim połyskiem. Doskonale nadaje się do bezpośredniego spożycia i na przetwory.