Mrozoodporność

Szorstkowiec Fortune'a jest jedną z najbardziej mrozoodpornych palm, jednak zimowanie w gruncie nawet w najcieplejszych regionach Polski może być ryzykowne. Najlepiej jest wkopywać palmę do gruntu wraz z donicą, a na zimę przenosić ją do jasnego i ciepłego pomieszczenia. W naturze palma Fortune'a dorasta do 15 m, jednak w uprawie domowej osiąga co najwyżej 3 m.

Albicja jedwabista jest niewielkim drzewem, którego urodę trudno jest przecenić - biało-różowe pędzelki kwiatów nadają jej egzotycznego uroku, a filigranowe liście tańczą przy najlżejszym powiewie wiatru. Nazwa rodzajowa upamiętnia Filippo degli Albizzi, florenckiego przyrodnika, który jako pierwszy przywiózł roślinę z Konstantynopola do Europy w połowie XVIII wieku. Epitet gatunkowy julibrissin oznacza w języku perskim „jedwabny kwiat” i nawiązuje do długich pręcików, przypominających jedwabne nici.

Kocanki włoskie są śródziemnomorskim półkrzewem, który w naszych warunkach jest narażony na przemarzanie. Rośliny uprawiane na rabacie muszą być na zimę, zabezpieczone przed mrozem, a posadzonym w pojemnikach trzeba zapewnić zimowanie w pomieszczeniu. Mocny aromat kwiatów kocanek włoskich przypomina zapach przyprawy curry.

Znany od czasów starożytnych gatunek botaniczny kapusty warzywnej jest uprawiany na całym świecie w rozmaitych odmianach, jak na przykład kalafior, jarmuż albo brukselka. Z czasem powstały też formy ozdobne kapusty, których efektownie zabarwione i ukształtowane liście stanowią ozdobę ogrodowych rabat i tarasów, a nawet są wykorzystywane w wazonach jako "kwiaty" cięte.

Zimozielony krzew skimmii japońskiej przybył do nas z Dalekiego Wschodu i stanowi ozdobę ogrodu przez cały rok. Na ciemnozielonym tle liści pojawiają się wiosną kremowobiałe grona kwiatów, a potem jaskrawoczerwone owoce. Jest rośliną dwupienną, co oznacza, że dekoracyjne pestkowce pojawią się tylko na krzewach żeńskich.

Cedr himalajski wyrasta w swojej ojczyźnie na ogromne, malownicze drzewo. W naszych warunkach osiąga znacznie mniejsze rozmiary, a jego uprawa jest możliwa tylko w najcieplejszych regionach Polski.

Hebe Andersona jest zimozielonym krzewem z Nowej Zelandii, który późnym latem staje się prawdziwą gwiazdą pośród ogrodowych roślin. Duże, efektowne kwiatostany rozwija od lipca do października. Ze względu na słabą odporność na mróz, hebe Andersona wymaga w naszych warunkach zimowania w jasnym pomieszczeniu.

Kluzja różowa jest oryginalną rośliną tropikalną, która rozpoczyna wzrost jako epifit, a z czasem wytwarza korzenie sięgające ziemi, usamodzielnia się i rośnie jako niewielkie drzewo. Jest często mylona z kluzją większą (Clusia major). Nazwa rodzajowa upamiętnia francusko-holenderskiego botanika Charlesa de l’Écluse (Carolus Clusius). W naszych warunkach kluzję można uprawiać tylko w pomieszczeniu. 'Princess' jest jedną z częściej spotykanych odmian kluzji różowej.

Dischidia okrągłolistna jest epifitycznym, sukulentowym pnączem z deszczowych lasów Dalekiego Wschodu. Na długich pędach tworzy ustawione parami, naprzeciwlegle, okrągłe liście, które są pękate pośrodku i mogą przypominać małe naczynie na wino. Nazwa rodzajowa pochodzi od greckich słów dis = "dwa" i askidia, liczba mnoga od askidion = "mały bukłak". Łaciński epitet gatunkowy nawiązuje do nummus = "przypominający monetę". Roślina jest spokrewniona z hoją i barwinkiem.

Agawa amerykańska jest meksykańską byliną, która w naszych warunkach jest uprawiana jako roślina doniczkowa. Chociaż na kwitnienie agawy nie trzeba czekać aż sto lat, jak kiedyś wierzono, to jednak ta monokarpiczna roślina rozwija kwiaty tylko raz w życiu. Ozdobę stanowią efektowne, zebrane w rozetę liście.

Pochodzące z południowej Azji mangowe drzewo jest najważniejszym owocem w Indiach, a jego uprawa liczy tam już 4000 lat. W naturalnych, tropikalnych warunkach mango dorasta do 30 m; u nas może rosnąć tylko w doniczkach i osiąga wysokość do 3 m. Nawet jeśli nie uda się w mieszkaniu doprowadzić do jego kwitnienia, to na pewno wyrośnie efektowne, zimozielone, egzotyczne drzewko.

Stephania pierrei jest rosnącą w Wietnamie, Kambodży i Tajlandii bulwiastą byliną, która uprawiana u nas w doniczkach nie doczekała się jeszcze żadnej polskiej nazwy. Okrągłe tarczki liści tej rośliny bardzo przypominają liście pilei peperomiowatej, z którą jedna nie jest spokrewniona. W medycynie wietnamskiej jest stosowana do leczenia depresji, bezsenności i niektórych zaburzeń psychicznych. Zamiast poprawnej nazwy botanicznej Stephania pierrei, często używana jest nazwa Stephania erecta.

Rdest japoński sprowadzony do Europy na początku XIX wieku jako roślina ozdobna znalazł bardzo korzystne dla siebie warunki i szybko stał się gatunkiem inwazyjnym, wypierającym gatunki rodzime. Posiada efektowne kwiatostany, które rozwijają się późnym latem i stanowią cenne źródło pożywienia dla owadów. W Chinach i Japonii jest wykorzystywany jako roślina lecznicza.

Tawlina jarzębolistna to silnie rozrastający się krzew pochodzący z północno-wschodniej Azji, u nas sadzony jako roślina ogrodowa już od połowy XVIII wieku. Główną ozdobą tawliny jarzębolistnej są białe kwiaty zebrane w wydłużone wiechy na końcach pędów. Zmienność kolorów wykazują liście krzewu: rozwijające się są różowopomarańczowe, później jasnozielone, a jesienią przebarwiają się na odcienie żółci.

Oliwnik baldaszkowaty jest rozłożystym krzewem Dalekiego Wschodu, mało wymagającym i odpornym na mróz. Jego ozdobę stanowią szarozielone liście, przyjemnie pachnące kwiaty, jak również dojrzewające we wrześniu czerwone owoce. Kuliste pestkowce oliwnika są soczyste, bardzo smaczne i nadają się zarówno na przetwory, jak i do spożycia na surowo.

Śnieżyca wiosenna, bylina cebulowa rodzimego pochodzenia, bywa czasem mylona z częściej uprawianą w ogrodach śnieżyczką przebiśnieg. Ogólny pokrój roślin jest podobny, jednak łatwo można odróżnić przebiśnieg po odmiennej budowie kwiatu - ma on koronę złożoną z dwóch okółków, przy czym zewnętrzny jest wyraźnie podzielony na trzy stosunkowo wąskie płatki.

Jabłoń purpurowa uprawiana w wielu odmianach jako drzewo ozdobne powstała jako hybryda gatunków jabłoni. Główną ozdobą drzewa są bujnie rozwijające się czerwone kwiaty oraz dekoracyjne owoce. W zależności od odmiany liście mogą być ciemnoczerwone albo ciemnozielone. Wykazuje dobrą mrozoodporność.

Klon srebrzysty jest północnoamerykańskim gatunkiem, który trafił do Europy na początku XVIII wieku, a do Polski około stu lat później. Polska nazwa gatunkowa nawiązuje do srebrzystoszarej dolnej powierzchni liści. Ze względu na rozłożystą koronę i dużą wysokość, klon srebrzysty nadaje się do dużych ogrodów, gdzie stanowi efektowny obiekt centralny.

Wiśnia 'Łutówka' jest najstarszą i najbardziej popularną w Polsce odmianą wiśni pospolitej. Owoce są duże, ciemnoczerwone, o bardzo smacznym, soczystym, kwaśnym miąższu. Doskonale nadaje się do sadzenia w przydomowych ogrodach.

Borówka wysoka 'Bluecrop', ze względu na pochodzenie, nazywana potocznie borówką amerykańską, jest jedną z najbardziej popularnych i cenionych odmian. Borówka 'Bluecrop' jest bardzo plenna, odporna na mróz i choroby oraz łatwa w uprawie. Doskonale nadaje się do sadzenia w ogrodzie razem z innymi roślinami lubiącymi kwaśną glebę, na przykład różanecznikami.

Obiela wielkokwiatowa albo groniasta jest dużym krzewem ozdobnym o efektownych kwiatostanach w czysto białym kolorze. Tworzy długie, łukowato wygięte pędy i potrafi dorosnąć do trzech metrów wysokości i podobnej szerokości. Krzew dobrze znosi mróz, jest odporny na szkodniki i choroby.

Jodła Frasera występuje naturalnie tylko na ograniczonym obszarze gór Allegheny we wschodniej części Stanów Zjednoczonych. Jest bardzo podobna do jodły balsamicznej i podobnie jak ona pełni często rolę choinki bożonarodzeniowej. Doskonale nadaje się do tworzenia kompozycji z innymi drzewami w naszych ogrodach.

Żywotnik olbrzymi 'Kórnik' jest polską odmianą wyhodowaną w 1964 r. Są to drzewa o szerokostożkowym pokroju i niewielkiej wysokości (5-10 m). Zaletą odmiany 'Kórnik' jest odporność na mróz i suszę.

Wiąz holenderski jest naturalną hybrydą wiązu górskiego Ulmus glabra i wiązu polnego Ulmus minor, a 'Wredei' jest pochodzącą z Niemiec odmianą tego mieszańca. Jest drzewem o wąskiej koronie, które w ogrodzie już od wiosny zwraca uwagę zmienną barwą swoich liści. Młode liście wiązu 'Wredei' są jasnożółte, a starsze żółte i żółtozielone

Oryginalną odmianę śliwy o czerwonych liściach znalazł koło Teheranu i przywiózł do Francji pod koniec XIX wieku M. Pissard - zarządzający ogrodami szacha Persji. Niewielkie drzewo odznacza się ciemnopurpurowymi z metalicznym połyskiem liśćmi oraz wcześnie rozwijającymi się różowymi kwiatami. Duże, purpurowoczerwone owoce są jadalne i smaczne.

Ostrokrzew Meservy jest hybrydą japońskiego ostrokrzewu pomarszczonego z europejskim ostrokrzewem kolczatym, którą udało się wyhodować ogrodniczce-amatorce Kathleen Kellogg Meserve z Long Island. Jest zimozielony i dobrze znosi warunki zimowe w Polsce. Występuje w licznych odmianach.

Pierwiosnek bezłodygowy jest rodzimym gatunkiem, który w stanie dzikim został uznany za wymarły, ale dużą popularnością cieszy się w uprawie ogrodowej. Jako niska, wcześnie zakwitająca bylina, pierwiosnek bezłodygowy nadaje się doskonale zarówno na rabaty i obrzeża sadzawek, jak i do skrzynek na balkonie lub tarasie. Kwiaty formy botanicznej mają kolor jasnożółty.

Bluszcz irlandzki jest zimozielonym pnączem i podobnie jak bluszcz pospolity wspina się na duże wysokości - drzewa, skały i budynki - przy pomocy korzeni przybyszowych. Doskonale nadaje się do obsadzania cienistych i półcienistych miejsc w ogrodzie, jednak do kwitnienia potrzebuje dostępu do słońca. W naszych warunkach nie jest całkowicie odporny na mróz.

Miskant chiński 'Malepartus' jest bardzo dekoracyjną i elegancką odmianą bylinowej trawy, wyhodowaną przez niemieckiego ogrodnika Ernsta Pagels'a w 1983 r. Ozdobę stanowią przebarwiające się jesienią liście oraz okazałe, wyprostowane wiechy kwiatów. Czerwone, a później srebrzyste kwiatostany pojawiają się późnym latem.

Kamasja jadalna jest bardzo dekoracyjną, chociaż rzadko spotykaną w naszych ogrodach byliną. Jej cebule były ważnym pokarmem Indian zamieszkujących północno-zachodnie obszary Ameryki Północnej. Nazwa gatunkowa quamash pochodzi z języka narodu Nez Perce i oznacza właśnie "jadalną cebulę".

Brzoskwinia 'Inka' jest polską odmianą brzoskwini zwyczajnej o dużych owocach i dobrej odporności na mróz. Najlepiej rośnie w cieplejszych regionach kraju, gdzie nie zagrażają jej przymrozki w okresie kwitnienia. Ozdobę brzoskwiniowego drzewa stanowią duże, różowe kwiaty.

Sprowadzona z Ameryki Północnej porzeczka krwistoczerwona jest już od dwóch wieków uprawiana w Europie jako roślina ozdobna. Główną jej atrakcję stanowią ciemnoczerwone kwiaty, rozwijające się wiosną. Niebieskoczarne owoce porzeczki krwistej są kwaśne i niesmaczne.

Czereśnia 'Burlat' jest francuską odmianą, znaną od ponad wieku i powszechnie uprawianą w całej Europie. Doskonale nadaje się do uprawy zarówno w sadzie, jak i w przydomowym ogrodzie. Bardzo smaczne owoce są purpurowoczerwone, prawie czarne i mają soczysty, czerwony miąższ.

Rozplenica japońska 'Moudry' jest bardzo dekoracyjną trawą, której wąskie, przewieszające się liście tworzą efekt małej fontanny. Główną ozdobą są miękkie, puszyste kłosy, przebarwiające się pod koniec kwitnienia na ciemny, prawie czarny kolor. Odmiana została wyhodowana w Baltimore, przez G. Moudry’ego trafiła do szkółki K. Bluemela, który nazwał ją na cześć hodowcy i wprowadził do handlu.

Nieregularna, szeroka korona i pokrzywiony pień dębu korkowego wyglądają bardzo malowniczo, niczym dzieło sztuki. W naszych warunkach drzewo rośnie bardzo powoli i dlatego przez długi czas może stanowić ozdobę również tarasu albo ogrodu zimowego. Wytrzymuje spadki temperatury do -21 stopni.

Kalina sztywnolistna jest pochodzącym z Chin zimozielonym krzewem o dobrej odporności na mróz i szkodniki. W maju rozwijają się płaskie baldachogrona kremowobiałych kwiatów, z których tworzą się potem jajowate pestkowce. Purpurowe owoce dojrzewając zmieniają barwę na czarną i stanowią atrakcyjny pokarm dla ptaków.

Trytoma groniasta jest południowoafrykańską byliną, która wielokrotnie zmieniała swoją przynależność do rodzaju botanicznego, aby ostatecznie znaleźć się w Kniphofia, nazwanym tak na cześć niemieckiego botanika Johannesa Kniphof'a. Na początku XIX wieku roślina pod nazwą Trytoma uvarii zyskała dużą popularność w Europie i tym można tłumaczyć używanie tej nazwy również dzisiaj. Oryginalne kwiatostany trytomy groniastej wprowadzają do ogrodu powiew egzotyki.

Kalina japońska jest bardzo dekoracyjnym krzewem o charakterystycznym pokroju z szeroko rozpostartymi gałęziami i efektownymi kwiatostanami, które wyrastają ponad liście. W uprawie ogrodowej występuje forma płonna oraz forma płodna kaliny japońskiej. Ta druga tworzy owoce początkowo czerwone, potem granatowoczerwone. Liście przebarwiają się jesienią na kolor czerwony lub purpurowy.

Macierzanka cytrynowa jest śródziemnomorskim ziołem, które służy jako przyprawa do wielu potraw mięsnych i rybnych, a także nadaje oryginalną nutę napojom. Nie jest gatunkiem botanicznym, ale mieszańcem macierzanki zwyczajnej (Thymus pulegioides) i macierzanki tymianku (Thymus vulgaris). Uprawiany w odmianach o rozmaicie zabarwionych liściach. W ogrodzie może służyć z powodzeniem również jako roślina ozdobna.

Lagerstremia indyjska jest egzotycznym krzewem lub niewielkim drzewem o stosunkowo dużej odporności na mróz. W naszych warunkach najbezpieczniej jest uprawiać ją w pojemnikach i zimować w pomieszczeniu. Nazwa upamiętnia Carla Magnusa von Lagerström'a, znajomego Linneusza, który przywiózł roślinę z Chin.

Aukuba japońska jest zimozielonym krzewem o dekoracyjnych, żółto nakrapianych skórzastych liściach. Rozwijające się wiosną kwiaty nie są wprawdzie zbyt efektowne, ale rozwijają się z nich latem czerwone pestkowce będące ozdobą rośliny. Aukuba japońska jest rośliną dwupienną, owoce tworzą tylko egzemplarze żeńskie.

Sośnica japońska jest zimozielonym drzewem, jedynym żyjącym przedstawicielem swojej rodziny. Występuje endemiczne tylko w Japonii. Długie igły mają charakterystyczne, piętrowe ułożenie na pędach. Pewną wadą jest niezupełna mrozoodporność drzewa w naszych warunkach.