Czarny bez
(sambucus nigra) to jeden z najbardziej znanych i rozpowszechnionych krzewów,
które rosną w Europie. Czarny bez był znany już w starożytności, a jego
właściwości lecznicze okazały się wręcz nieocenione. Sprawdźmy jakie wartości i
działanie ma ten popularny krzew.
Jeśli zdecydujesz
się na uprawę tej rośliny w ogrodzie, może zainteresuje cię także nalewka
z czarnego bzu?
Czarny bez -
pochodzenie
Pochodzenie i
charakterystyka czarnego bzu
Czarny bez (sambucus nigra) jest jednym z
najbardziej pospolitych krzewów w Polsce. Pochodzi z Północnej Afryki i
Zachodniej Azji. W Polsce czarny bez najczęściej można spotkać na obrzeżach
dróg, pól i lasów, a także na nieużytkach. Ze względu na to, że jest bardzo
popularnym krzewem, uzyskał na przestrzeni lat wiele różnych nazw. Najbardziej
znaną jest dziki bez.
Zarówno dawniej jak i teraz dziki bez był ceniony
ze względu na właściwości lecznicze. Posiadał jednak też ciemną stronę. Z uwagi
na to, że jego niedojrzałe owoce posiadają substancje toksyczne, był często
powiązany z praktykami magicznymi.
Czarny bez może być wysokim krzewem lub drzewem.
Posiada grube, proste pędy i pokryty jest jasnoszarą korą. Dziki bez kwitnie w
maju, co jest oznaką nadchodzącego lata. Jego kwiaty są biało-kremowe. Owoce
przybierają kolor czarno-fioletowy i dojrzewają w zwisających owocostanach do
października. Czarny bez posiada wyjątkowo mocny i specyficzny zapach. Jeśli
interesuje cię także uprawa pigwy, przeczytaj
ten artykuł.
Uprawa i
pielęgnacja dzikiego bzu
Uprawa czarnego
bzu
Czarny bez jest niezwykle tolerancyjną rośliną.
Lubi stanowiska słoneczne lub półcień. Gleba nie musi być zbyt urodzajna, ale
kiedy jest żyzna i bogata w składniki pokarmowe zasobne w azot, sprzyja to
wzrostowi rośliny. Niestety długotrwała susza nie służy dzikiemu bzu.
Dziki bez można rozmnażać z nasion, które pobiera
się z dojrzałych owoców i sieje się w okresie jesieni bezpośrednio do ziemi.
Kiedy wiosną siewki wschodzą, należy je przerzedzić zostawiając między nimi
około pół metra wolnego miejsca. Czarny bez można również rozmnożyć z sadzonek.
Wystarczy w okresie jesieni pobrać część pędów mających 3-4 liście, które
umieszczamy w ziemi. Po roku sadzonka powinna zostać posadzona w docelowe
miejsce. Warto zauważyć, że dziki bez nie lubi przesadzania, ale jest bardzo
odporny na zanieczyszczenia powietrza.
Czarny bez najlepiej sadzić wiosną. Miejsce
powinno być nawiezione kompostem. Po posadzeniu krzewu powinniśmy go obficie
podlać. Trzeba to czynić regularnie przez okres jednego roku, ponieważ dziki
bez ma dosyć płytki system korzeniowy. Ze względu na to, że dziki bez może
osiągać spore rozmiary, należy go sadzić w odległości około 8 metrów od innych
roślin.
Pielęgnacja
czarnego bzu
Czarny bez lubi podsypywanie nawozem azotowym i
kompostem. Przełoży się to na kwitnienie i wzrost owoców. Dobrze jest też
roślinę ściółkować, ponieważ posiada płytki system korzeniowy. Ściółka na
dłużej zatrzyma wilgoć. Dodatkowo zapobiegnie rozwojowi chwastów.
Aby zapewnić sobie największe zbiory owoców,
czarny bez powinien być w okresie zimy mocno przycięty. Jeśli chcemy, aby
zachował swoje walory dekoracyjne, starsze pędy również należy wycinać, a młode
przycinać w połowie długości. Jeśli interesuje cię także uprawa wiśni w
ogrodzie, porady na jej temat znajdziesz w
tym artykule.
Dziki bez nie jest narażony zbyt mocno na
działanie szkodników i chorób. Czasami roślina może być porażona mszycami.
Często owoce czarnego bzu są spożywane przez ptaki. Dlatego bardzo przydatna
może okazać się siatka zabezpieczająca, nałożona na krzew.
Szerokie
zastosowanie lecznicze czarnego bzu
Właściwości
lecznicze
Dziki bez jest jedną z najbardziej znanych roślin
leczniczych. Jest nie tylko nazywanym bzem dzikim, ale również bzem lekarskim.
Już Hipokrates polecał sok z bzu jako środek moczopędny, a wywarem z korzeni
leczył obrzęki.
W zależności od części krzewu, każda z nich
zawiera różne drogocenne składniki. Kwiaty czarnego bzu są bogate w kwasy
organiczne, garbniki, sole mineralne, olejki eteryczne i flawonoidy. Owoce w
sowim składzie zawierają cukry, garbniki, pektyny, witaminy A, B, C,
pierwiastki i związki mineralne jak żelazo, wapń i fosfor.
Suszone kwiaty, z których sporządza się napar,
mają właściwości przeciwgorączkowe i wykrztuśne. Dzięki temu świetnie
sprawdzają się przy przeziębieniach, a także w chorobach dróg oddechowych.
Wykazują one też działanie moczopędne, co pozwoli uporać się z problemami dróg
moczowych. Wyciągi z czarnego bzu korzystnie działają na stany zapalne skóry.
Zastosowanie lecznicze czarnego bzu sprawdza się
w problemach bólowych. Dziki bez jest pomocny w leczeniu zapalenia nerwów rwy
kulszowej czy migrenie. Owoce działają przeciwzapalnie, oczyszczają organizm z
toksyn, a także wspomagają pracę układu trawiennego i nerek. Działają lekko
przeczyszczająco i regulują trawienie. Osoby ze skłonnościami do zaparć powinny
regularnie pić napar z owoców lub kwiatów. Zastosowanie lecznicze czarnego bzu
sprawdza się również w profilaktyce antynowotworowej, ponieważ dziki bez
zawiera antocyjany. Jeśli interesuje cię
także uprawa moreli, przeczytaj
ten artykuł.
Kolejnymi elementami krzewu, które również mają
działanie lecznicze są kora i liście. W liściach znajdziemy witaminę C i kwasy
organiczne. Zastosowanie lecznicze czarnego bzu sprawdza się również w ochronie
komórek przed wolnymi rodnikami. Bez zawiera również kwercetynę, która
skutecznie obniża poziom glukozy we krwi. Dzięki temu zastosowanie lecznicze
czarnego bzu jest wskazane w profilaktyce cukrzycy.
Sok z owoców
czarnego bzu, syrop i inne produkty z czarnego bzu
Zastosowanie lecznicze czarnego bzu trafiło
również do kuchni. Produkty z czarnego bzu mają właściwości dietetyczne i
lecznicze. Dojrzałe jagody czarnego bzu są świetnym składnikiem do różnego
rodzaju konfitur, dżemów lub soków. Owoce można wysuszyć i ugotować z nich
herbatę lub dodać do innych potraw. Natomiast z kwiatów można przyrządzić syrop
lub dodać je świeże bezpośrednio do ciasta. Syrop z kwiatów czarnego bzu idealnie wspomaga leczenie chorób.
Sok z owoców
czarnego bzu i syrop
Najbardziej popularny jest sok z owoców czarnego
bzu, a także syrop z kwiatów czarnego bzu. Trzeba pamiętać, że owoce czarnego bzu nie powinny być
spożywane na surowo, ponieważ mogą wywołać różne przykre dolegliwości. Jednak
po ugotowaniu negatywne właściwości znikają. Aby wykonać syrop z czarnego bzu
należy przygotować kilogram owoców i niecały kilogram cukru. Do sporządzenia
syropu dodajemy odrobinę wody. Jagody czarnego bzu powinny być oczyszczone i
odizolowane od owoców niedojrzałych. Następnie owoce mieszamy z cukrem, wodą i
gotujemy je pod przykryciem aż puszczą sok, który przecedzamy przez sitko.
Gorący syrop przelewamy do słoików, które odstawiamy w chłodne miejsce. Po
otwarciu syrop powinien być przechowywany w lodówce.
Przepis na sok z
owoców czarnego bzu
Sok z owoców czarnego bzu gotujemy z większą
ilością wody. Należy pamiętać, aby gotowanie odbywało się możliwe krótko. Nie
tracimy wtedy witamin. Sok z owoców czarnego bzu posiada niezwykłe właściwości
lecznicze. Jego działanie sprawdza się przy pierwszych symptomach złego
samopoczucia. Wystarczy co około 1,5 godziny popijać dwie łyżki soku. Sok z
owoców czarnego bzu można również podawać dzieciom dwa razy dziennie. Ze
względu na swoje działanie orzeźwiające można dodawać go do herbaty lub robić z
niego lemoniadę. Przetwory z bzu czarnego nie tylko są dobre dla zdrowia, ale też dobrze smakują. Jeśli interesuje cię także uprawa malin w ogrodzie, porady znajdziesz
w tym artykule.
Inne przepisy z
czarnym bzem
Dziki bez sprawdził się również w kosmetologii.
Poprawia on ukrwienie skóry i doskonale wpływa na jej kondycję. Wygładza
zmarszczki, wybiela piegi, a także łagodzi oparzenia słoneczne. Kosmetyki na
bazie czarnego bzu są odpowiednie dla każdej cery. Kwiaty czarnego bzu będą
idealnym składnikiem do maseczki, która rozjaśnia przebarwienia. Wystarczy
suszone kwiaty bzu zagotować w wodzie. Kwiaty przekładamy na gazę, którą
nakładamy na twarz na 15 minut. Na oparzenia słoneczne korzystna będzie kąpiel
z dodatkiem kwitaów czarnego bzu lub z kwiatów dzikiego bzu. Dziki bez idealnie sprawdza się również w
walce z cellulitem, ponieważ kwiaty bzu wspomagają krążenie i rozgrzewają.
Duża zawartość witaminy C świetnie działa na
włókna kolagenowe, a dodatek rutyny uszczelnia naczynia włosowate zwiększając
elastyczność ścianek. Kwiaty w woreczku należy dodać do kąpieli i leżeć około
15 minut. Kwiaty czarnego bzu mogą również posłużyć do wykonania z nich maści
na dłonie i usta, a także kremów nawilżających. Z kwiatów dzikiego bzu i czarnego można robić również
płukanki do ciemnych włosów, które odżywią i nadadzą im połysk, ale także
świetnie sprawdzą się przy włosach suchych.
Czarny bez jest fantastycznym i nietuzinkowym
krzewem. Jego wszechstronne zastosowanie i dobroczynne walory zdrowotne
sprawiają, że jego uprawa powinna być prowadzona na szeroką skalę.