Biedrzeniec anyż

Anyż - opis, pochodzenie, właściwości, przeznaczenie

Drobne, ładnie wyglądające gwiazdki, którymi ozdobiona jest zimowa herbata lub grzane wino – to pierwsze skojarzenie, które przychodzi na myśl na słowo „anyż”. Mało kto wie, że ta wyjątkowa przyprawa, która ma wspaniałe właściwości zdrowotne, nie ma w zasadzie nic wspólnego z rośliną kryjącą się pod tą nazwą. Poznaj zastosowanie anyżu i dowiedz się, jak wygląda ta niezwykła roślina lecznicza.

Jeśli szukasz więcej porad i informacji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o przyprawach.

Biedrzeniec anyż (Pimpinella anisum L.) – podstawowe informacje o gatunku

Anyż – pochodzenie

Anyż gwiaździsty, a właściwie biedrzeniec anyż obecnie jest uważany za jedną z najbardziej drogocennych roślin zielarskich. Ze względu na swoje walory dekoracyjne jest często używany do napojów, ale wyróżnia go także jego działanie lecznicze.

Jak większość roślin z tej rodziny, biedrzeniec anyż dobrze czuje się w naszych warunkach klimatycznych. Więcej, przez jakiś czas rósł dziko także w Polsce, ponieważ został tutaj przywieziony przez benedyktynów, którzy uprawiali go w przyklasztornych ogródkach ze względu na jego zastosowanie lecznicze. Pimpinella anisum L. lubi dziczeć i łatwo rozprzestrzenia się w na znaczne odległości, więc z ogródków przeniosła się do lasów i na łąki, podobnie jak na przykład stokrotka pospolita. Teraz jednak raczej nie spotyka się go w warunkach dzikich. W zasadzie anyż pochodzi z basenu Morza Śródziemnego. Był bardzo znany w starożytności także w Azji – uprawiali go Izraelici i Arabowie. Prawdopodobnie w Europie pojawił się dzięki starożytnym Rzymianom i rośnie tutaj do dzisiaj.

To gatunek jednoroczny, który pochodzi z rodziny selerowatych. Rodzaj biedrzeniec obejmuje pięć gatunków, które pojawiają się we florze naszego kraju. Biedrzeniec anyż to niejedyny przedstawiciel tego rodzaju, który ma właściwości zdrowotne i szerokie zastosowanie jako przyprawa. Jest jednak najbardziej popularnym z nich wszystkich i dobrze rośnie w naszych warunkach klimatycznych.

Biedrzeniec anyż – wygląd rośliny

Biedrzeniec anyż (Pimpinella anisum L.) wyglądem przypomina pozostałe gatunki z rodziny selerowatych. Jego kwiaty i pokrój mogą przypominać barszcz lub pietruszkę, ale w przeciwieństwie do niej jest to roślina jednoroczna. Ma zmienne liście w zależności od umiejscowienia. Najniższe są długoogonkowe i ząbkowane, a górne siedzące, 2-3-krotnie pierzastosieczne i znacznie mniejsze.

Łodyga anyżu ma około 50 cm wysokości. Jest pusta w środku i okrągła, za to płytko bruzdkowana. Rozgałęzia się mniej więcej w 2/3 wysokości, a na szczycie rozgałęzień pojawiają się kwiatostany. One także bardzo przypominają kwiaty pietruszki czy selera – są białe i drobne, składają się w płaskie baldachy. Każdy z nich jest złożony z 5-10 szypułek. Anyż kwitnie w czerwcu i lipcu jest wartościową rośliną miododajną. Kwiat nie jest szczególnie atrakcyjny, nie ma większych właściwości estetycznych.

Anyż wytwarza charakterystyczne owoce – to właśnie one interesują nas najbardziej jako przyprawa. To niewielka jajowata rozłupnia o lekko spłaszczonych bokach, długa do około 3 mm. Nasiona to w zasadzie owoc rośliny, który ma bardzo duże właściwości zdrowotne. Rozłupnie wykorzystuje się także jako nasiona do uprawy anyżu. Jeśli szukasz więcej porad, sprawdź także ten artykuł z charakterystyką biedrzeńca.

Biedrzeniec anyż a anyż gwiaździsty

Omawiana tutaj roślina to biedrzeniec anyż, zwany także anyżkiem (Pimpinella anisum L.). Pod tą nazwą czasami kryje się zupełnie inny gatunek, także przyprawa, której owoc ma działania lecznicze. To anyż gwiaździsty – badian właściwy. Wytwarza charakterystyczne gwiazdki, które mają zastosowanie jako przyprawa o korzennym smaku i aromacie.

Podczas gdy biedrzeniec to niewielka roślina jednoroczna, krzewinka podobna do selera, badian jest niskim drzewem pochodzącym z Azji. Ma skórzaste liście o jasnozielonej barwie i podobny odcień kwiatów. Wiążą się z nich ciekawe owoce, składające się 8 jednonasiennych mieszków o długości około 20 mm. To właśnie one stanowią ramiona gwiazdy. W mieszkach znajdują się ziarna, które mają błyszczącą powierzchnię i jasnobrązowy kolor.

Anyż (Pimpinella anisum L.) – zastosowanie jako roślina lecznicza

Biedrzeniec anyż – zbiór

Anyż można kupić w sklepach zielarskich lub zebrać samodzielnie z roślin uprawianych w ogrodzie. Nasiona zbiera się pod koniec sierpnia, kiedy zmieniają kolor na szarobrunatny. Idealny moment na zbiór można zauważyć łatwo – jest to ta chwila, kiedy pędy rośliny zaczynają żółknąć i stopniowo usychać. Anyż zbiera się ręcznie, chociaż oczywiście na większych plantacjach można stosować odpowiednie kosiarki. Kwiat zaczyna się zamieniać w owoce najczęściej pod koniec lipca, trzeba jednak dać im jeszcze chwilkę na dojrzenie.

Anyż po zebraniu należy zebrać w pęczki i powiesić w przewiewnym i ciepłym miejscu. W ten sposób roślina ma wyschnąć i pozbyć się nadmiaru wilgoci. Wykorzystuje się właśnie suszony anyż, wtedy ich smak jest najbardziej wyrazisty i można wykorzystać jego lecznicze działanie. Wysuszone ziarna należy wymłócić, a słomę można przeznaczyć dla zwierząt lub do opalania.

Właściwości zdrowotne anyżu

Zastosowanie anyżu wynika przede wszystkim z tego, że owoc ma wyjątkowy smak. To roślina lecznicza, ale trzeba przyznać, że leczenie z jej udziałem nie jest przykre – jest naprawdę smaczny. Szczególne działanie ma oczywiście owoc biedrzeńca, który zawiera około 90% anetolu i około 6% olejku eterycznego. Dzięki temu ostatniemu nasiona mają przyjemny zapach i charakterystyczny anyżkowy smak.

Owoce mają w sobie także olej, białka, składniki mineralne i flawonoidy. Właśnie dzięki tym ostatnim mają działanie lecznicze dla organizmu. Od lat były stosowane na kaszel, ponieważ ich wykrztuśne działanie jest bardzo silne. Powodują wydzielanie śluzu w tchawicy, krtani i gardle. Dzięki temu łatwiej jest usunąć flegmę z układu oddechowego.

Dodatkowo ziarna anyżu są stosowane w leczeniu kolki jelitowej i wzdęć. Herbata z ich szczyptą wspiera działanie układu trawiennego, także u dzieci i można je podawać nawet niemowlętom. Działają nie tylko na kaszel, lecz także na wydzielane soku żołądkowego. Suszony anyż podaje się po przejedzeniu – w tym wypadku ma działanie podobne do mięty.

Ile anyżu używać?

W celach leczniczych można kupić olejek, który ma właściwości zdrowotne, ale ta roślina lecznicza nadaje się do uprawy w ogrodzie. Wtedy jej nasiona się zbiera i można przygotować z nich odwar, który podaje się na problemy z układem trawiennym lub oddechowym. W przypadku dorosłych i osób powyżej 12 roku życia mogą pić około 450 ml naparu przygotowanego z 3,5 g nasion anyżku w trzech dawkach dziennie.

W przypadku dzieci dawkowanie wygląda inaczej. Dla niemowląt należy używać wyłącznie 0,5 g anyżku na 150 ml wrzątku raz dziennie. Dawka dla przedszkolaka to 1 g na 150 ml wody, dla starszych dzieciaków to już około 2 g anyżku na 150 ml wrzątku.

Olejek anyżowy powinny stosować wyłącznie osoby dorosłe i dzieci powyżej 12 roku życia. Jego działanie na młodszych dzieciach nie zostało przetestowane. Ta wyjątkowa roślina lecznicza jest oleista i daje wartościowy olejek, który sprawdza się także w kuchni. Jego wypicie nie jest trudne – ma dość przyjemny smak. Stosuje się od 50 do 200 ml dziennie.

Anyż – zastosowanie w kuchni

Biedrzeniec anyż (Pimpinella anisum L.) w kuchni

Olejek anyżkowy można wykorzystać w kuchni. Ma dość charakterystyczny smak, najczęściej dodaje się do słodkiego pieczywa i miodowników. W niektórych rejonach Polski jest to typowa przyprawa do wielkanocnych mazurków, których ozdobą jest stokrotka pospolita kandyzowana w syropie cukrowym.

Anyż można dodać także do napojów rozgrzewających, takich jak herbata z miodem lub mocna kawa z mlekiem. Będzie miał działanie pobudzające. Dodatkowo warto wrzucić kilka nasion anyżu do kompotu. To będzie świetny sposób na przyspieszenie przemiany materii podczas jedzenia obiadu. Anyżek ułatwi trawienie tłustych potraw. W ten sposób najbardziej można liczyć na jego właściwości zdrowotne.

Nalewka z anyżu – przygotowanie

Nalewka z anyżu to kolejny sposób na wykorzystanie właściwości, jakie ma ta roślina lecznicza. Jest dość łatwa w przygotowaniu, a co ważne, ma naprawdę wyjątkowe walory smakowe. Nieoceniona nalewka jednak nie nadaje się do spożycia degustacyjnego, raczej podaje się ją na leczenie kaszlu lub przeziębienia, ponieważ jest mocno rozgrzewająca.

• 20 g anyżu,
• 250 ml spirytusu,
• 250 ml wódki,
• około ½ szklanki miodu

Dodając miodu warto spróbować nalewkę, by sprawdzić, czy odpowiada ci jej smak, możesz dodać go trochę mniej lub trochę więcej w zależności od potrzeb. Na zrobienie nalewki potrzebujesz dwa tygodnie, ale tak naprawdę nie jest to pracochłonny proces.

1. Garść anyżu dodaj do szklanego naczynia. Wlej do tego także spirytus.
2. Odstaw w ciemne miejsce na około 14 dni.
3. Po upływie tego czasu zlej płyn znad nasion i dodaj do nich wódkę.
4. Odstaw na kolejne 14 dni w ciemne miejsce.
5. Po upływie tego czasu zlej wódkę i połącz ze spirytusem. Delikatnie wymieszaj.
6. Dodaj miodu do smaku.

Nalewkę możesz od razu pić – w celach zdrowotnych dodaje się kilka kropli na łyżeczkę z cukrem. Można także dodać niewielką ilość do herbaty.