Chmiel zwyczajny

Chmiel zwyczajny - opis, uprawa, właściwości, wykorzystanie, ciekawostki

Chmiel zwyczajny (Humulus lupulus) występuje w Europie, w Azji i w Ameryce Północnej. Znany był już w starożytności. W starożytnym Rzymie roślina uprawiana była w ogrodzie, a jej młode pędy spożywano jak szparagi. Chmiel wykorzystywany był w europejskim piwowarstwie od XI wieku, nadając złocistemu napojowi niepowtarzalną goryczkę i aromat. Dziki chmiel rośnie w zaroślach, nad brzegami rzek i przy drogach. Szyszki chmielu zawierają olejki eteryczne oraz żywice, którym przypisuje się działanie antybakteryjne. Przeczytaj, jak wygląda uprawa chmielu oraz poznaj, jakie ma właściwości i zastosowanie.

Jeśli szukasz więcej porad i informacji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o pnączach.

Jaką rośliną jest chmiel zwyczajny? Opis gatunku

Humulus lupulus to roślina należąca do rodziny konopiowatych (Cannabaceae). Jest wieloletnią dwupienną byliną, o wijących się pędach, które dorastają nawet do 6 m - 9 m wysokości. Na łodydze, zawsze prawoskrętnej, widoczne są kolczaste włoski. Duże szerokie i szorstkie liście, na brzegach ząbkowane, osiągają długość 15 cm.

W sierpniu chmiel kwitnie, tworząc niepozorne kwiaty męskie oraz, na osobnej roślinie, kwiaty żeńskie, o kształcie szyszek. Kwiatostany żeńskie zebrane są w grona, natomiast kwiaty męskich roślin chmielu przybierają postać wiechy. Pyłki z męskich kwiatostanów przenoszone są z wiatrem na odległość nawet do 3 km. Zapłodnione kwiaty żeńskie przez pyłek roślin męskich wykształcają owoce – ciemnobrązowe orzeszki, o średnicy do 3 mm.

Szyszki chmielu zawierają lupulinę – żółtawy żywiczny proszek, znajdujący się w gruczołach włosków wydzielniczych. Lupulinę zawiera chmiel dziki oraz uprawiany na plantacjach. Jej zbiór odbywa się poprzez obcinanie owocujących wierzchołków pędów i ocieranie gruczołów. Złociste drobiny lupuliny zawierają aromatyczne olejki lotne oraz żywicę. Ilość lupuliny jest zmienna i uzależniona od pochodzenia surowca. Ma właściwości lecznicze - znajduje zastosowanie w preparatach uspokajających oraz wykazuje działanie antybiotyczne. Szyszki chmielu są niezastąpionym składnikiem przy produkcji piwa.

Uprawa chmielu w ogrodzie – wymagania rośliny oraz dekoracyjne odmiany

Chmiel zwyczajny – wymagania uprawowe

Uprawa rośliny nie należy do najłatwiejszych. Wieloletnia roślina wymaga odpowiedniej pielęgnacji, nawożenia oraz ochrony przed chorobami. Odpowiednie stanowisko pod uprawę chmielu to miejsce otwarte, słoneczne, o wilgotnej, żyznej i głęboko skopanej glebie, o pH obojętnym lub lekko zasadowym. Pamiętajmy, że okazała bylina potrzebuje mocnych podpór. Na wiosnę, kiedy sadzonki osiągną około 50 cm wysokości, naprowadzamy pędy na na zawieszone przewodniki. Bylina szybko rośnie, więc możemy ją stosować do okrywania ścian budynków, jako efektowną okrywę ogrodzenia lub na zieloną ścianę, dzielącą poszczególne części ogrodu.

Pielęgnacja Humulus lupulus polega na utrzymaniu gleby w stanie spulchnionym. Ważne, by stanowisko było odchwaszczane i stale wilgotne. Roślinę zasilamy nawozami azotowymi, mineralnymi – na wiosnę i jesienią. Jeśli ziemia jest lekko kwaśna, należy ją wapnować – jesienią, co 4 lata. Na jakość szyszek korzystnie wpływa nawożenie magnezem i cynkiem. W okresie wegetacyjnym stosujemy opryski preparatami grzybobójczymi i owadobójczymi – chmiel podatny jest na różne rodzaje schorzeń.

Rozmnażanie chmielu przeprowadza się z sadzonek, które pobieramy z osobników żeńskich. Na wiosnę dzieli się wieloletnie korzenie, ukorzenione łodygi oraz korzeniowe odrosty. Sadzonki sadzimy w odległości 1 m od podpory. Latem przycinamy pędy. Uwaga! Chmiel nadaje się do zasadzenia w domu, ale hodowany w pomieszczeniu rzadko zakwita.

Dekoracyjne okrywowe gatunki w naszym ogrodzie

Humulus lupulus ‘Aureus’ – jest ciekawą odmianą chmielu zwyczajnego, wyróżniającą się miękkimi złocistymi liśćmi. Roślina najlepiej rozwija się na słonecznych stanowiskach, o przeciętnej ogrodowej glebie. Bylina dorasta do około 6 m wysokości. Na wijących się pędach pojawiają się złocistożółte szyszki chmielu. Roślinę przycinamy na wiosnę, nisko nad ziemią. Podobnie jak chmiel zwyczajny, odmiana ‘Aureus’ nadaje się do osłaniania altan i ścian budynków, na ogrodzenia i zielone ściany.

Chmiel japoński (Humulus scandens) – w polskich warunkach klimatycznych gatunek znajduje zastosowanie jako ozdobne jednoroczne pnącze. Bylina tworzy dekoracyjne szorstkie klapowane liście oraz wijące się długie pędy, dorastające do 4 m wysokości. Od czerwca do września roślina kwitnie, jednak jej szyszki nie zawierają lupuliny. Atrakcyjna odmiana ‘Variegata’ wyróżnia się białymi znaczeniami na zielonych liściach. Chmiel japoński możemy uprawiać w ogrodzie, na balkonach i na tarasach.

Suchodrzew chiński, wiciokrzew chiński (Lonicera pileata) – toniewysoki krzew,dorastający do 50 cm wysokości. Ozdobą rośliny są płożące się gałązki, z błyszczącymi podłużnymi liśćmi oraz pachnące kremowe kwiaty, kwitnące w maju i w czerwcu. Jesienią roślina tworzy fioletowoczerwone owoce. Suchodrzew chiński jest niewymagającą zimozieloną rośliną, nadająca się do okrywania ogrodowych przestrzeni. Dobrze rośnie w środowisku miejskim, odporny jest na susze. W czasie zimowych spadków temperatury może przemarzać, jednak przycięte na wiosnę gałązki szybko odrastają. Pięknie prezentuje się w towarzystwie innych roślin. Ciemniejsze zakątki w ogrodzie rozjaśni złocista aralia sercowa ‘Król słońca’ (Cordata ‘Sun King’). Bylina wyróżnia się dużymi liśćmi, o sercowatym kształcie, zdobiącymi okazałe kępy, dorastające do 1 m wysokości. Aralia kwitnie w sierpniu i we wrześniu, tworząc białe kwiaty. Jest mrozoodporna. A może zainteresuje cię także ten artykuł o samodzielnej uprawie chmielu pod wyrób piwa?

Chmiel pospolity – zastosowanie i lecznicze działanie

Młode pędy boczne chmielu pozyskujemy na wiosnę, natomiast liście można zbierać o w czasie całego okresu wegetacyjnego. Dojrzały kwiat chmielu zbieramy wczesną jesienią, a u jej schyłku pozyskujemy łodygi. Liście, łodygi i szyszki chmielu należy wysuszyć i zużyć w czasie kilku miesięcy, ze względu na pojawiający się z czasem nieprzyjemny zapach. Kwiat chmielu efektownie prezentuje się w suchych kompozycjach.

Szyszki chmielu mają działanie lecznicze:

• spryskane alkoholem mogą stanowić wypełnienia poduszki, ułatwiającej zasypianie,
• szyszki chmielu, dodane do kąpieli, zapewnią przyjemny relaks,
• ekstrakt z szyszek jest wykorzystywany jest do sporządzania preparatów uspokajających,
• wyciąg z kwiatów żeńskich łagodzi podrażnienia gastryczne,
• aromatyczna herbata, z dodatkiem szyszek, pobudzi trawienie,
• wyciąg z szyszek chmielu, korzenia waleriany, ziela melisy i kwiatu rumianku korzystnie działa na układ nerwowy. Herbata, sporządzona z 3 łyżek ziół, zalanych ½ l wrzącej wody, powinna być odstawiona na 4 godziny. Ciepły napar popijamy dwa razy dziennie – rano i przed snem,
• napar z kwiatów ma działanie antyseptyczne,
• ekstrakt z szyszek jest podstawą probiotycznego napoju, polecanego osobom odchudzającym się i pragnącym przeprowadzić detoksykację organizmu.

Chmiel pospolity wykorzystywany jest również w kuchni:

• szyszki chmielu można stosować do konserwowania oraz aromatyzowania piwa,
• młode liście, po obgotowaniu, dodaje się do zup,
• młode boczne pędy można serwować jak szparagi.