Patison w ogrodzie - odmiany, sadzenie, uprawa, wymagania
Patison (pattisson) to odmiana dyni zwyczajnej, mającej
wymagania zbliżone do ogórka i używanej w kuchni w wielu postaciach. Warzywo
to można jeść jako danie główne na obiad (na przykład smażony lub
faszerowany), jako dodatek do potraw złożonych z różnorodnych składników
(choćby gulaszu) albo też samodzielnie w
formie pożywnych i zdrowych przekąsek. Małe patisony w odróżnieniu od
większości innych odmian dyni wyśmienicie smakują na surowo.
Jeśli szukasz
więcej informacji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o warzywach dyniowatych.
Dynia – warzywo w wielu
odmianach
Od dyni swój rodowód
wywodzi patison
Dynia obejmuje wiele odmian
ozdobnych i jadalnych, w tym cukinie, dynie makaronowe, dynie piżmowe
(inaczej: masłowa, orzechowa), kabaczki i patisony. Warzywo to należy do tej
samej co ogórek rodziny dyniowatych i występuje w bardzo oryginalnych formach:
żebrowanych, kulistych, gruszkowatych, podłużnych, pasiastych itd. Dynia tworzy charakterystyczną, płożącą się
lub krótką i sztywną, żeberkowaną łodygę, pokrytą szorstkimi włoskami.
Wytwarza też płytki, ale silnie rozgałęziony system korzeniowy. Dynie to głównie
rośliny jednoroczne. Większość gatunków z tego rodzaju występuje w stanie
naturalnym w Ameryce Środkowej i Północnej.
Owocem dyni jest zrośnięta z
dnem kwiatowym jagoda o różnym kształcie, kolorze i wielkości. Jagoda to część
jadalna, chociaż smaczne są też, jadane dawniej przez Indian, smażone kwiaty
dyni. Jadalne kwiaty ma na przykład dynia piżmowa. Przepisy kuchni
amerykańskiej zalecają faszerować je ryżem i mięsem i smażyć w cieście.
Smaczna i bardzo dekoracyjna jest też sałatka z kwiatami dyni piżmowej. Kwiaty
dyni są rozdzielnopłciowe, czyli męskie albo żeńskie. Kwiaty żeńskie do
zawiązania owoców muszą być zapylone przez pszczoły.
Wszystkie odmiany dyni
wymagają ciepłych, słonecznych, osłoniętych od wiatru miejsc i nie znoszą
zacienienia. Roślina ta ma też duże wymagania wodne i pokarmowe. Hodowla dyni
udaje się dobrze na glebach bardzo żyznych, próchnicznych, przewiewnych i
przepuszczalnych. Dynie nie lubią świeżego wapnowania, dlatego można je
uprawiać dopiero w drugim roku po zastosowaniu tego zabiegu. Ziemię pod uprawę
dyni warto przekopać wcześniej z obornikiem i kompostem. Warzywo to nie chce
rosnąć po innych dyniowatych, dlatego w tym samym miejscu hodowla różnych
odmian dyni jest możliwa jedynie przez trzy, cztery lata. A może zainteresuje
cię także ten artykuł z przepisami na patisony marynowane?
Dynia – warzywo schyłku
lata i początku jesieni
Nasiona dyni wysiewa się od
połowy maja wprost do gruntu, po dwa do czterech w gnieździe. Dobrze jest
przed siewem wypełnić dołki kompostem. Po wschodach usuwa się słabsze siewki
przez uszczykiwanie, gdyż wyrywanie może uszkodzić pozostałe roślinki. Możliwa
jest też hodowla dyni z rozsady. Wówczas w połowie kwietnia siejemy nasiona do
doniczek. Do gruntu sadzimy rośliny po dwudziestym maja z bryłką ziemi,
ponieważ warzywo to nie lubi przesadzania. Rozsada powinna być systematycznie
podlewana. Przez cały czas utrzymujemy temperaturę około dwudziestu stopni. W
uprawie dyni bardzo ważny jest moment, w którym obrywamy zalążki owoców. Z
oberwaniem niepotrzebnych czekamy do czasu, kiedy te, które mamy zamiar
zostawić, osiągną odpowiednią wielkość. Równocześnie skracamy wszystkie pędy
tak, by nad ostatnim owocem, który ma dalej rosnąć, pozostały dwa liście.
Dynie na grządce podlewamy
wodą o temperaturze otoczenia, odchwaszczamy i spulchniamy ziemię. Jeśli
przewidywane są nocne przymrozki trzeba je przykryć agrowłókniną lub choćby
plastikowym przezroczystym wiaderkiem. W temperaturze zero stopni rośliny
giną, a najkorzystniejsza dla nich temperatura to dwadzieścia – dwadzieścia
pięć stopni Celsjusza. Dyniowate dają dobre plony, gdy są regularnie podlewane
bardzo silnie rozrzedzonym płynnym nawozem. Warto też podlewać je gnojówką z
pokrzyw i skrzypu. Dynie potrzebują dużo wody na etapie związywania owoców i
kwitnienia.
Owoce dyni, w zależności od
przeznaczenia i odmiany, zbiera się w różnej fazie zrostu. Owoce są całkowicie
dojrzałe, gdy ich skórka stwardnieje, a pestka dobrze się wypełni. Niektóre
dynie kończą wegetację już w sierpniu, większość jednak we wrześniu i
październiku. Trzeba jednak bardzo uważać, gdyż warzywo to nie jest odporne na
jesienne przymrozki. Jeśli przewidywany jest spadek temperatury poniżej zera,
zbieramy owoce niezależnie od stopnia ich dojrzałości, ponieważ nawet jeśli
nie zmarzną, będą gnić. Dynie obcinamy z długim ogonkiem i nie usuwamy go
przez cały okres przechowywania. Poszczególne odmiany dyni przechowuje się
przez różny czas. Przez pierwsze dwa tygodnie warto je wysuszyć na słońcu. Sprawdź także ten artykuł z przepisami na przetwory z patisonów.
Choć dynia to warzywo z tej
samej rodziny co ogórek, jest od niego bardziej odporne na choroby i
szkodniki. Szkodnikami warzyw dyniowatych są przędziorki. W okresie ciepła i
suszy rozmnażają się one bardzo szybko i białą przędzą zasnuwają dolną
powierzchnię liści, z których wysysają sok. Samice przędziorków zimują ukryte
w resztkach roślin. Aby nie dopuścić do ich rozmnożenia, liście trzeba spalić. Dość częstą chorobą dyni jest też
czarna zgnilizna zawiązków i pędów roślin dyniowatych, nazywana inaczej gumozą
dyniowatych. Jest to choroba grzybowa atakująca końce przyciętych bocznych
pędów oraz kikuty po liściach i owocach. Na porażonych tkankach pojawiają się
drobne czarne owocniki grzyba i roślina szybko gnije i zasycha. Rozwojowi
choroby zapobiega usuwanie starzejących się pędów i liści oraz umiarkowanie
podlewanie wodą. Inną chorobą dyni jest kanciasta plamistość liści,
objawiająca się dużymi plamami na liściach oraz wklęsłymi plamkami na owocach.
Z kolei mączniak prawdziwy tworzy plamy białego mącznego nalotu na liściach i
łodygach.
Uprawa patisona - co warto wiedzieć
Patison – pochodzenie i
charakterystyka
Patison to roślina
jednoroczna z rodziny dyniowatych, o krzaczastym pokroju, pustej wewnątrz
łodydze i dużych liściach. Warzywo to w pełni wegetacji osiąga wysokość pół
metra. Patison ma na ogół krótkie, sztywne pędy.
Roślina ta przywędrowała do
Europy ze środkowej i południowej Ameryki już dawno temu (prawdopodobnie w
wieku XVI) za pośrednictwem hiszpańskich konkwistadorów. Jako warzywo o
intrygującym wyglądzie zdobił patison najpierw ogrody, a dopiero potem znalazł
zastosowanie w kuchni. Na kontynencie amerykańskim uprawa patisona została
prawdopodobnie rozpowszechniona przez plemiona Azteków i Indian.
Owoce patisona w porównaniu z
owocami innych dyniowatych są dość małe. Wyróżnia je charakterystyczny kształt
foremnego dysku z rozłożonymi promieniście karbami. W zależności od odmiany
patisona owoce są w różnym stopniu spłaszczone - od stożkowatych do całkiem
płaskich. Ich wysokość może dochodzić czasami do około dziesięciu centymetrów.
Największe okazy ważą do dwóch kilogramów, a ich średnica wynosi około
dwudziestu centymetrów. Różne odmiany patisona mają różne kolory owoców. Mamy
więc patison żółty, biały, kremowy, fioletowy, zielony i inne. W sprzedaży
dostępne są między innymi: patison żółty odmiany sunny delight i patison żółty
scallopini oraz patison żółty orange, patison zielony gagat i zielony okra, a
także patisony białe disco, polo, orfeus i star zone oraz fioletowe
scallopini.
Uprawa patisona w
ogrodzie
Uprawa patisona to czynność
zupełnie niekłopotliwa. Wymagania tej rośliny są bowiem takie same jak dyni
zwyczajnej i podobne do wymagań ogórków. Patison powinien rosnąć na słonecznym
stanowisku, najlepiej w pobliżu pryzm kompostowych. Na jedną roślinkę trzeba
przeznaczyć działkę o wymiarach 1,2 x 0,8 metra. Nasiona wysiewamy po
piętnastym maja punktowo po dwa w gnieździe, w rozstawie nieco ponad metr w
międzyrzędziach i od osiemdziesięciu centymetrów do jednego metra w rzędach.
Warzywo to wymaga gleb
przepuszczalnych, przewiewnych, zasobnych w próchnicę i niezakwaszonych.
Podobnie jak w przypadku innych odmian dyni, warto przed siewem lub
wysadzeniem roślin zasilić glebę dobrze rozłożonym obornikiem. W okresie
wegetacji patison wymaga systematycznego odchwaszczania i spulchniania ziemi.
Nie można dopuścić do jej zaskorupienia.
Patison owocuje od końca lipca do końca września. W
zależności od odmiany patisona, a także od sposobu wykorzystania zbieramy owoce
różnej wielkości i w różnej fazie rozwoju - od małych do zupełnie dojrzałych. W
pierwszym okresie plonowania zaleca się zbierać owoce młode, a zawiązki
pozostawić do pełnego wyrośnięcia. Pod koniec września zbieramy już wszystkie.
Najsmaczniejsze są te, które mają około dwunastu centymetrów średnicy. Takie
owoce można przechowywać w warunkach niezbyt wysokiej temperatury (od pięciu do
dwunastu stopni Celsjusza) przez dwa, trzy miesiące. Po dłuższym okresie
przechowywania ich miąższ jest mniej soczysty. Dość młode jeszcze owoce,
których skórka daje się łatwo zdrapać, trzeba wykorzystać na bieżąco. Można je
przechowywać tylko kilka dni.
Patison w kuchni
Patison to warzywo
lekkostrawne o dietetycznych właściwościach. Zawiera on sole fosforu, wapnia,
magnezu, żelaza oraz pewne ilości witamin A, B1, B2 i C,
PP oraz K. Miąższ patisona ma też dość dużo cukrów oraz błonnika. Również
dzięki swym walorom smakowym i odżywczym, a także charakterystycznej formie,
patison trafił do naszych spiżarń i znalazł zastosowanie w kuchni.
Patison ma delikatną skórkę i
miąższ. Ze względu na tę właściwość młodych owoców nie obiera się. Starsze
natomiast obieramy, wyjmujemy pestki i kroimy w zależności od potrzeb. Można
je spożywać z mięsem (na przykład z kurczakiem), pomidorami, papryką oraz w
postaci zup lub marynat. Internetowe serwisy podają też, że z kurczakiem je
się patisony w maśle i bułce tartej. Bardzo smaczny jest też gulasz albo leczo
z patisonem, mięsem, pomidorami, marchwią i ziołami.
Przepisy kuchni polskiej
najbardziej rozpowszechniły marynaty i kiszonki z patisona, do których
wykorzystuje się niewyrośnięte jeszcze owoce. Większe owoce służą z kolei u
nas do duszenia z mięsem i warzywami oraz pieczenia lub smażenia. Takie danie
można polecić nawet na obiad. Na dodatku patisona zyskuje również niejedna surówka
czy sałatka warzywna.
Patison dopiero od niedawna
gości w polskiej kuchni - gównie w postaci marynowanej i kiszonej. Jest to
warzywo lekkostrawne i dietetyczne, a przy tym bardzo dekoracyjne. Uprawa
patisona nie jest skomplikowana. Potrzebuje on ciepła, dobrej jakości gleby
oraz systematycznego nawożenia i podlewania. No i … dużo więcej niż inne
warzywa miejsca w ogrodzie.
Literatura:
- Böhming F., Weekend
na działce. Poradnik dla ogrodników amatorów. Warszawa 1986.
- Lasocka J., Dynie
okrągłe, owalne, płaskie. „Działkowiec” 1987 nr 5, s. 13-15.
- Nasińska A.,
Sprawdzone odmiany dyni. „Przepis na ogród” 2016 [nr 10], s. 38-39.
- Patison.
„Działkowiec” 1983 nr 5, s. 11.
- Sikora E., Warzywne
żniwa. „Działkowiec” 2010 nr 9, s. 50-52.
- Szkodniki i choroby
roślin warzywnych. Warszawa 1985.