Jarząb pospolity

Jarząb pospolity - odmiany, opis, wymagania, choroby, pielęgnacja

Niewielkie drzewko o dość regularnym, ładnym pokroju i ciekawych liściach. Jego największą dekoracją są owoce – drobne kuleczki, które naniziane na nitkę wyglądają jak najpiękniejsze korale - jarzębina. A raczej jarząb pospolity (Sorbus aucuparia), bo tak w zasadzie powinno się mówić na ten gatunek. To uniwersalne drzewo obecnie jest dostępne w wielu odmianach, a jego cena nie jest wysoka, więc często pojawia się w przydomowych ogrodach. Dowiedz się, jak uprawiać jarząb zwyczajny.

Jeśli szukasz więcej informacji na temat uprawy i pielęgnacji jarzębiny, znajdziesz je w tym artykule.

Jarząb pospolity, czyli Sorbus acucuparia – biologia i środowisko

Sorbus acucuparia – kilka słów o gatunku

Jarząb pospolity to niewysokie drzewko. Osiąga około 15 metrów wysokości, najczęściej jednak znacznie mniej. Drugi człon jego biologicznej nazwy jest nadany nie bez powodu – Sorbus acucuparia to naprawdę bardzo pospolite drzewo. Można oglądać je w ogródkach i w parkach, lecz także w formie dzikiej. W lasach rośnie na terenie całego kraju, nawet na znacznych wysokościach.

Roślina uprawiana jest w Polsce dla wysokich walorów estetycznych. Jarząb zwyczajny wytwarza nieparzysto-pierzastosieczne liście, które jesienią przebarwiają się na najpiękniejsze kolory. Złote, czerwone, intensywnie pomarańczowe… w tym okresie pospolity jarząb staje się bardzo oryginalną ozdobą ogrodu. Liście jarzębiny początkowo są ciemnozielone i ozdobnie piłkowane, poznaczone siecią nerwów.

Kwiaty są małe i niepozorne. Drobniutkie i białe, układają się w gęste podbaldachy. Najbardziej charakterystyczne są jednak owoce jarzębiny. To niewielkie koraliki, o prawie idealnie kulistym kształcie. Są groniaste, bardzo drobne – mają około 5 mm średnicy. Ich kolor jest zależny od odmiany, jednak najczęściej są karminowo-czerwone, bardzo intensywne. Owoce jarzębiny są jadalne, chociaż mają wyrazisty, cierpki smak. Sprawdź także nasze inspiracje na inne drzewa ogrodowe.

Jarząb zwyczajny – odmiany w ogrodzie

Chociaż jarzębina jest bardzo pospolita, jej odmian nie ma zbyt wiele. Prawdopodobnie dlatego, że jarząb pospolity to roślina o bardzo dużej mrozoodporności i dość dobrze odporna na choroby i nie było powodu do stwarzania trwalszych odmian. Dlatego też odmiany różnią się od siebie przede wszystkim pod względem estetycznym.

Do maleńkich ogrodów świetnie sprawdzi się jarząb zwyczajny ‘Fastigiata’. To odmiana, która osiąga maksymalnie 8 metrów wysokości, ponadto rośnie bardzo wolno, wytwarzając ładną, gęstą koronę, która ma około 2 metrów szerokości. Na uwagę zasługuje także jarząb zwyczajny ‘Pendula’. To szczepiona na pniu odmiana o zwisających pędach i malowniczym, „płaczącym” pokroju.

Jeśli zamierzasz wykorzystywać owoce jarzębiny w celach kulinarnych lub leczniczych, zaproś do swojego ogrodu jarząb zwyczajny ‘Edulis’. Jego owoce są większe, mają intensywny, karminowy kolor i świetnie nadają się na przetwory. Cena sadzonek odmian nie jest wyższa niż podstawowego gatunku.

Owoce i liście jarzębiny – zastosowanie

Owoce jarzębiny są jadalne, chociaż ich gorzki smak nie zachęca za bardzo do próbowania. Jednak po przemrożeniu i w przetworach są po prostu przepyszne, na dodatek bardzo zdrowe. Jarzębina ma ogromne ilości witaminy C. Dodatkowo obfituje także w witaminę E, K i PP. Ma działanie moczopędne, wpływa na pracę serca i wspiera naczynia krwionośne.

Z owoców jarzębiny robi się przede wszystkim nalewkę – znany jarzębiak, którego cena na rynku jest ogromna. Jest to trunek o wysokich walorach smakowych i wybitnych właściwościach leczniczych. Do jej produkcji wykorzystuje się także liście jarzębiny, które dodają jej niezwykłego smaku. Po przemrożeniu te czerwone kuleczki wykorzystuje się do robienia musów, konfitur i dżemów. Można je także suszyć – są bardzo smaczne, świetnie nadają się do muesli, twarogów i różnych kwaskowatych deserów. Sprawdź także nasze inspiracje na inne drzewa liściaste.

Owoce dojrzewają od sierpnia, jednak do zbioru nadają się znacznie później, kiedy wszystkie mają intensywny kolor i są jednolicie wybarwione. Warto jednak pozostawić je na drzewie aż do pierwszego przymrozka. Wtedy stracą swoją charakterystyczną gorycz i uwolnią swój wyjątkowy, wytrawny smak. Jeśli jednak zamierzasz tak zrobić, musisz przygotować się na zaciekłą walkę z ptakami. One uwielbiają owoce jarzębiny i może okazać się, że przeprowadzą „zbiory” przed tobą.

Jarząb pospolity – wymagania i cena sadzonki

Sadzonki jarzębiny – cena i wybór

Zasadzenie w ogrodzie jarzębiny to świetny pomysł. Drzewko jest atrakcyjne w zasadzie przez cały rok, a jesienią, kiedy przebarwiają się liście daje niezwykły spektakl barw. Sadzonki można kupić w każdym sklepie ogrodniczym, ale jeśli masz możliwość, jedź do szkółki i zakup kilka od producenta. Czynnikiem decydującym nie jest tutaj cena, a jakość.

Sadzonki powinny być w pojemniku lub w balocie. Jarząb pospolity zasadniczo dość dobrze przyjmuje się na nowym miejscu, jednak w przypadku sadzonek z nagim korzeniem nie ma na to reguły. Sadzonki z okrytym korzeniem nie wysychają, są także mniej podatne na uszkodzenia mechaniczne, na przykład w transporcie. Dzięki temu szybciej się przyjmują i można sadzić je przez cały sezon, nie tylko wczesną wiosną lub jesienią.

Wymagania siedliskowe

Jarząb pospolity to nie jest kapryśne drzewo. Skromna jarzębina często rozsiewa się sama, nawet na nieuprawianych glebach, w parkach. Jest jednak bardzo wrażliwa na zanieczyszczenie powietrza, więc w dużych miastach i w pobliżu często uczęszczanych dróg nie zawsze się udaje.

Można posadzić ją w zasadzie wszędzie. Dobrze rośnie na każdym rodzaju gleb, do uprawy nie nadają się jednak gleby zbyt mokre, w której długo utrzymuje się woda. Tworzy bardzo głęboki system korzeniowy, więc świetnie dociera do głębiej położonych zasobów wody i próchnicy. Chociaż jest w pełni mrozoodporna, lubi ciepło. Najlepszym stanowiskiem dla jarzębinowego drzewka jest słoneczne miejsce. W cienistym wytwarza przejrzystą koronę i prawie nie owocuje. Bardzo dobrze znosi towarzystwo innych roślin, nawet sporych rozmiarów, jak krzewy ozdobne lub większe krzewiaste byliny.

Jarząb zwyczajny w ogrodzie – uprawa i pielęgnacja

Jarząb zwyczajny – uprawa

Ponieważ jarząb zwyczajny ma naprawdę minimalne wymagania, jest bezproblemowym mieszkańcem ogrodu. Jarzębina nie wymaga nawet podlewania – te drzewa liściaste dobrze sobie samodzielnie radzą w poszukiwaniu wody i składników odżywczych w glebie. Jednak w czasie długotrwałych susz i bardzo upalnych lat można od czasu do czasu dodatkowo nawodnić drzewko. Może ono potrzebować dodatkowego wsparcia, jednak jest bardzo odporne na suszę.

Jarzębina nie potrzebuje także nawożenia. Ani w czasie wzrostu, ani podczas owocowania, ani nawet przed posadzeniem. Jej wymagania w stosunku do poziomu składników mineralnych w podłożu są minimalne, rośnie nawet na mało urodzajnych glebach.

Jarząb pospolity jest także w pełni mrozoodporny, dlatego nie wymaga także zabezpieczania na zimę. Nawet młode sadzonki, w czasie swojego pierwszego okresu wegetacyjnego, nie potrzebują osłon. To naprawdę bardzo długowieczne drzewa liściaste, odporne także na śnieg, który bardzo rzadko łamie gałęzie lub powoduje gnicie pędów.

Drzewko może jednak wymagać cięcia. Przeprowadza się je z dwóch powodów – aby uformować niesforną koronę i interwencyjnie, w momencie pojawienia się oznak żerowania szkodników lub rozwijającej się choroby grzybowej. Warto zrobić to wczesną wiosną, ponieważ wtedy roślina szybciej się regeneruje, nie dochodzi także do wypływania żywicy. W przypadku jarzębiny należy bardzo dokładnie zdezynfekować narzędzia przed zabiegiem, ponieważ drzewko jest narażone na zarazę ogniową, która roznosi się właśnie podczas przycinania drzew.

Typowe choroby i problemy w uprawie

Pospolity jarząb z reguły jest dość odporny na choroby i pojawienie się szkodników. Czasami jednak drzewko może zostać zaatakowane i bez odpowiednio szybkiej interwencji – błyskawicznie obumrzeć. Jak większość drzew owocowych, jarzębina w ogrodzie często atakowana jest przez parcha roślin owocowych. Jednak najgroźniejszą chorobą jest zamieranie pędów. Zaczyna się od pojawienia się niewielkich plam na liściach, które później sprawiają, że cała gałąź obumiera i nadaje się do błyskawicznego wycięcia.

Kolejnym problemem jest rdza jarzębu, która atakuje całe drzewo. Mało atrakcyjne, czerwonawo-rdzawe plamy pojawiają się na liściach i pomału zaczynają zajmować większą powierzchnię. Jest to choroba grzybowa, która dość szybko leczy się za pomocą interwencyjnych środków grzybobójczych.

W przypadku uprawy jarzębiny problemem są także szkodniki. I nie chodzi tutaj o ptaki, które zaciekle wyjadają owoce. Roślina jest częstym łupem przędziorków, które szybko zmniejszają jej atrakcyjność. Liście jarzębiny są także przysmakiem mszyc, do tego stopnia, że został wyodrębniony osobny gatunek – mszyca dzwonkowo-jarzębinowa, który szczególnie często dotyka roślin. Jeśli masz w domu więcej niż jedno drzewko w przypadku zaobserwowania działalności szkodników na jednym egzemplarzu, warto od razu zapobiegawczo wykonać oprysk na drugim. Owady te bardzo szybko się roznoszą.