Jarząb pospolity - odmiany, opis, wymagania, choroby, pielęgnacja
Niewielkie drzewko o dość regularnym,
ładnym pokroju i ciekawych liściach. Jego największą dekoracją są owoce –
drobne kuleczki, które naniziane na nitkę wyglądają jak najpiękniejsze korale -
jarzębina. A raczej jarząb pospolity (Sorbus aucuparia), bo tak w zasadzie powinno się mówić na
ten gatunek. To uniwersalne drzewo obecnie jest dostępne w wielu odmianach, a
jego cena nie jest wysoka, więc często pojawia się w przydomowych ogrodach.
Dowiedz się, jak uprawiać jarząb zwyczajny.
Jeśli szukasz więcej informacji na
temat uprawy i pielęgnacji jarzębiny, znajdziesz je w tym artykule.
Jarząb pospolity, czyli Sorbus acucuparia – biologia i
środowisko
Sorbus acucuparia – kilka słów o gatunku
Jarząb
pospolity to niewysokie drzewko. Osiąga około 15 metrów wysokości, najczęściej
jednak znacznie mniej. Drugi człon jego biologicznej nazwy jest nadany nie bez
powodu – Sorbus acucuparia to
naprawdę bardzo pospolite drzewo. Można oglądać je w ogródkach i w parkach,
lecz także w formie dzikiej. W lasach rośnie na terenie całego kraju, nawet na
znacznych wysokościach.
Roślina
uprawiana jest w Polsce dla wysokich walorów estetycznych. Jarząb zwyczajny wytwarza
nieparzysto-pierzastosieczne liście, które jesienią przebarwiają się na
najpiękniejsze kolory. Złote, czerwone, intensywnie pomarańczowe… w tym okresie
pospolity jarząb staje się bardzo oryginalną ozdobą ogrodu. Liście jarzębiny
początkowo są ciemnozielone i ozdobnie piłkowane, poznaczone siecią nerwów.
Kwiaty są
małe i niepozorne. Drobniutkie i białe, układają się w gęste podbaldachy.
Najbardziej charakterystyczne są jednak owoce jarzębiny. To niewielkie
koraliki, o prawie idealnie kulistym kształcie. Są groniaste, bardzo drobne – mają
około 5 mm średnicy. Ich kolor jest zależny od odmiany, jednak najczęściej są
karminowo-czerwone, bardzo intensywne. Owoce jarzębiny są jadalne, chociaż mają
wyrazisty, cierpki smak. Sprawdź także nasze inspiracje na inne drzewa
ogrodowe.
Jarząb zwyczajny – odmiany w ogrodzie
Chociaż
jarzębina jest bardzo pospolita, jej odmian nie ma zbyt wiele. Prawdopodobnie
dlatego, że jarząb pospolity to roślina o bardzo dużej mrozoodporności i dość
dobrze odporna na choroby i nie było powodu do stwarzania trwalszych odmian.
Dlatego też odmiany różnią się od siebie przede wszystkim pod względem
estetycznym.
Do maleńkich
ogrodów świetnie sprawdzi się jarząb zwyczajny ‘Fastigiata’. To odmiana, która
osiąga maksymalnie 8 metrów wysokości, ponadto rośnie bardzo wolno, wytwarzając
ładną, gęstą koronę, która ma około 2 metrów szerokości. Na uwagę zasługuje
także jarząb zwyczajny ‘Pendula’. To szczepiona na pniu odmiana o zwisających
pędach i malowniczym, „płaczącym” pokroju.
Jeśli
zamierzasz wykorzystywać owoce jarzębiny w celach kulinarnych lub leczniczych,
zaproś do swojego ogrodu jarząb zwyczajny ‘Edulis’. Jego owoce są większe, mają
intensywny, karminowy kolor i świetnie nadają się na przetwory. Cena sadzonek
odmian nie jest wyższa niż podstawowego gatunku.
Owoce i liście jarzębiny –
zastosowanie
Owoce
jarzębiny są jadalne, chociaż ich gorzki smak nie zachęca za bardzo do
próbowania. Jednak po przemrożeniu i w przetworach są po prostu przepyszne, na
dodatek bardzo zdrowe. Jarzębina ma ogromne ilości witaminy C. Dodatkowo
obfituje także w witaminę E, K i PP. Ma działanie moczopędne, wpływa na pracę
serca i wspiera naczynia krwionośne.
Z owoców
jarzębiny robi się przede wszystkim nalewkę – znany jarzębiak, którego cena na
rynku jest ogromna. Jest to trunek o wysokich walorach smakowych i wybitnych
właściwościach leczniczych. Do jej produkcji wykorzystuje się także liście
jarzębiny, które dodają jej niezwykłego smaku. Po przemrożeniu te czerwone
kuleczki wykorzystuje się do robienia musów, konfitur i dżemów. Można je także
suszyć – są bardzo smaczne, świetnie nadają się do muesli, twarogów i różnych
kwaskowatych deserów. Sprawdź także nasze inspiracje na inne drzewa
liściaste.
Owoce
dojrzewają od sierpnia, jednak do zbioru nadają się znacznie później, kiedy
wszystkie mają intensywny kolor i są jednolicie wybarwione. Warto jednak
pozostawić je na drzewie aż do pierwszego przymrozka. Wtedy stracą swoją
charakterystyczną gorycz i uwolnią swój wyjątkowy, wytrawny smak. Jeśli jednak
zamierzasz tak zrobić, musisz przygotować się na zaciekłą walkę z ptakami. One
uwielbiają owoce jarzębiny i może okazać się, że przeprowadzą „zbiory” przed
tobą.
Jarząb pospolity – wymagania i cena
sadzonki
Sadzonki jarzębiny – cena i wybór
Zasadzenie w
ogrodzie jarzębiny to świetny pomysł. Drzewko jest atrakcyjne w zasadzie przez
cały rok, a jesienią, kiedy przebarwiają się liście daje niezwykły spektakl
barw. Sadzonki można kupić w każdym sklepie ogrodniczym, ale jeśli masz
możliwość, jedź do szkółki i zakup kilka od producenta. Czynnikiem decydującym
nie jest tutaj cena, a jakość.
Sadzonki
powinny być w pojemniku lub w balocie. Jarząb pospolity zasadniczo dość dobrze
przyjmuje się na nowym miejscu, jednak w przypadku sadzonek z nagim korzeniem
nie ma na to reguły. Sadzonki z okrytym korzeniem nie wysychają, są także mniej
podatne na uszkodzenia mechaniczne, na przykład w transporcie. Dzięki temu
szybciej się przyjmują i można sadzić je przez cały sezon, nie tylko wczesną
wiosną lub jesienią.
Wymagania siedliskowe
Jarząb
pospolity to nie jest kapryśne drzewo. Skromna jarzębina często rozsiewa się
sama, nawet na nieuprawianych glebach, w parkach. Jest jednak bardzo wrażliwa
na zanieczyszczenie powietrza, więc w dużych miastach i w pobliżu często
uczęszczanych dróg nie zawsze się udaje.
Można
posadzić ją w zasadzie wszędzie. Dobrze rośnie na każdym rodzaju gleb, do
uprawy nie nadają się jednak gleby zbyt mokre, w której długo utrzymuje się
woda. Tworzy bardzo głęboki system korzeniowy, więc świetnie dociera do głębiej
położonych zasobów wody i próchnicy. Chociaż jest w pełni mrozoodporna, lubi
ciepło. Najlepszym stanowiskiem dla jarzębinowego drzewka jest słoneczne
miejsce. W cienistym wytwarza przejrzystą koronę i prawie nie owocuje. Bardzo
dobrze znosi towarzystwo innych roślin, nawet sporych rozmiarów, jak krzewy
ozdobne lub większe krzewiaste byliny.
Jarząb zwyczajny w ogrodzie – uprawa
i pielęgnacja
Jarząb zwyczajny – uprawa
Ponieważ
jarząb zwyczajny ma naprawdę minimalne wymagania, jest bezproblemowym
mieszkańcem ogrodu. Jarzębina nie wymaga nawet podlewania – te drzewa liściaste
dobrze sobie samodzielnie radzą w poszukiwaniu wody i składników odżywczych w
glebie. Jednak w czasie długotrwałych susz i bardzo upalnych lat można od czasu
do czasu dodatkowo nawodnić drzewko. Może ono potrzebować dodatkowego wsparcia,
jednak jest bardzo odporne na suszę.
Jarzębina
nie potrzebuje także nawożenia. Ani w czasie wzrostu, ani podczas owocowania,
ani nawet przed posadzeniem. Jej wymagania w stosunku do poziomu składników
mineralnych w podłożu są minimalne, rośnie nawet na mało urodzajnych glebach.
Jarząb
pospolity jest także w pełni mrozoodporny, dlatego nie wymaga także
zabezpieczania na zimę. Nawet młode sadzonki, w czasie swojego pierwszego
okresu wegetacyjnego, nie potrzebują osłon. To naprawdę bardzo długowieczne
drzewa liściaste, odporne także na śnieg, który bardzo rzadko łamie gałęzie lub
powoduje gnicie pędów.
Drzewko może
jednak wymagać cięcia. Przeprowadza się je z dwóch powodów – aby uformować
niesforną koronę i interwencyjnie, w momencie pojawienia się oznak żerowania
szkodników lub rozwijającej się choroby grzybowej. Warto zrobić to wczesną
wiosną, ponieważ wtedy roślina szybciej się regeneruje, nie dochodzi także do
wypływania żywicy. W przypadku jarzębiny należy bardzo dokładnie zdezynfekować
narzędzia przed zabiegiem, ponieważ drzewko jest narażone na zarazę ogniową,
która roznosi się właśnie podczas przycinania drzew.
Typowe choroby i problemy w uprawie
Pospolity
jarząb z reguły jest dość odporny na choroby i pojawienie się szkodników.
Czasami jednak drzewko może zostać zaatakowane i bez odpowiednio szybkiej
interwencji – błyskawicznie obumrzeć. Jak większość drzew owocowych, jarzębina
w ogrodzie często atakowana jest przez parcha roślin owocowych. Jednak
najgroźniejszą chorobą jest zamieranie pędów. Zaczyna się od pojawienia się
niewielkich plam na liściach, które później sprawiają, że cała gałąź obumiera i
nadaje się do błyskawicznego wycięcia.
Kolejnym problemem jest
rdza jarzębu, która atakuje całe drzewo. Mało atrakcyjne, czerwonawo-rdzawe
plamy pojawiają się na liściach i pomału zaczynają zajmować większą
powierzchnię. Jest to choroba grzybowa, która dość szybko leczy się za pomocą
interwencyjnych środków grzybobójczych.
W przypadku
uprawy jarzębiny problemem są także szkodniki. I nie chodzi tutaj o ptaki,
które zaciekle wyjadają owoce. Roślina jest częstym łupem przędziorków, które
szybko zmniejszają jej atrakcyjność. Liście jarzębiny są także przysmakiem
mszyc, do tego stopnia, że został wyodrębniony osobny gatunek – mszyca
dzwonkowo-jarzębinowa, który szczególnie często dotyka roślin. Jeśli masz w
domu więcej niż jedno drzewko w przypadku zaobserwowania działalności
szkodników na jednym egzemplarzu, warto od razu zapobiegawczo wykonać oprysk na
drugim. Owady te bardzo szybko się roznoszą.