Na Kaukazie nazywają ją soczi. Jodła kaukaska (Abies
nordmanniana, jodła normandzka) w stanie naturalnym rośnie w przybrzeżnym
pasie górskim na wschód od Morza Czarnego, na Kaukazie, a także w Turcji w
Górach Pontyjskich. Gatunek ten wchodzi w skład rozległych lasów, a towarzyszy
mu zazwyczaj świerk kaukaski i buk wschodni.
Do Europy Zachodniej sprowadzono sadzonki jodły kaukaskiej w latach
1810-1848, natomiast w Polsce mogła być znana już w 1806 roku.
Jeśli szukasz więcej porad i informacji,
sprawdź także zebrane w tym
miejscu artykuły o jodłach.
Uprawa
jodeł krok po kroku
Jodła kaukaska (Abies nordmanniana) i inne gatunki -
charakterystyka
Na
świecie występuje około czterdziestu gatunków jodeł. W Polsce uprawia się około
trzydziestu. Większość gatunków w stanie dzikim rośnie w strefie klimatu
umiarkowanego półkuli północnej, a niektóre też w górach Afryki Północnej, w
Himalajach i w górach Gwatemali. W Europie najbardziej rozpowszechniona jest
jodła pospolita i jodła kaukaska. W naszym kraju naturalnie występuje jedynie
jodła pospolita.
Jodły
to wysokie, wysmukłe, zimozielone drzewa iglaste należące do rodziny
sosnowatych. Większość gatunków jodeł osiąga wysokość od trzydziestu do
pięćdziesięciu metrów. Przez kilka kolejnych lat ich wzrost jest zazwyczaj
powolny, potem rosną bardzo szybko. W ogrodzie uprawia się zazwyczaj gatunki
znacznie niższe, w tym jodły o pokroju zwisającym (pendula).
Igły
jodeł są osadzone na pędach, co stanowi cechę odróżniającą ten gatunek od
innych drzew iglastych. Z wierzchu są
zazwyczaj błyszczące, natomiast pod spodem mają białe pasy albo srebrzystą
barwę. Odstają przy tym od pędu pod różnym kątem. Górna powierzchnia igieł może
być błyszcząca bez nalotu lub matowa z nalotem. Większość jodeł ma też
niewielkie wcięcia na wierzchołkach igieł.
Szyszki
jodeł, zgromadzone głównie u szczytu drzewa, sterczą ku górze niczym świece na
stylowej bożonarodzeniowej choince. Jedna z botanicznych nazw drzew szpilkowych Coniferae powstała
właśnie z połączenia łacińskiego słowa conus
(szyszka) z ferre (nosić). Zbudowane
są one z wachlarzykowatych łusek nasiennych z klinowatymi nasadami, a
spoczywają w nich dwa nasionka ze skrzydełkami. Dojrzałe szyszki są na ogół
brązowe, młode natomiast bardzo różnie zabarwione. Kiedy szyszki dojrzeją,
rozsypują się na drzewie i wysypują nasionka, dając życie kolejnemu pokoleniu
jodeł. Nasiona jodeł są trójkątne. Bardzo efektowne szyszki wydaje jodła szlachetna.
Wzrastają one na wysokość dwudziestu centymetrów i mają średnicę siedmiu
centymetrów. Z kolei jodła hiszpańska ma szyszki bardzo smukłe, o długości
piętnastu centymetrów. Interesują cię także inne drzewa tego gatunku?
Sprawdź koniecznie ten artykuł o
odmianach jodły.
Kaukaska jodła i uprawa jodeł – w parku, w ogrodzie, na tarasie
Jodły
lubią wilgotną glebę, dlatego dobrze rosną nad morzem lub w górach. Nie lubią
natomiast upałów i suszy, zimnych wiatrów, a wiele gatunków także
zanieczyszczonego powietrza. Uprawa tych drzew w warunkach wysokiej wilgotności
powietrza, częstych opadów oraz umiarkowanej wilgoci w glebie przynosi dobre
efekty. W warunkach świeżego, wilgotnego powietrza jodły są pięknie wybarwione
i nie nękają ich choroby. Gdy lato jest deszczowe i mgliste mają też ładniejsze
przyrosty. Jodły najlepiej rosną w ogrodzie osłoniętym - w szczególności takim,
który sąsiaduje z lasem lub wodą. Naturalnie wilgotne podłoże to najbardziej
optymalny mikroklimat. W czasie suszy trzeba je więc często podlewać,
szczególnie młode okazy. Drzewa te potrzebują też żyznej, najlepiej gliniastej
ziemi. W takich właśnie warunkach powinna przebiegać ich uprawa.
W
hodowli znajduje się wiele gatunków i odmian jodeł różniących się pokrojem,
barwą i siłą wzrostu. W obrębie rodzaju znajdziemy też takie, które można
uprawiać na balkonie lub na tarasie w donicy. Należy jednak pamiętać, że jodły
często przemarzają i dlatego te w donicy wymagają szczególnej troski. Ponieważ
gatunek ten lubi kwaśne podłoże można posadzić z jodłami hortensje, wrzosy,
wrzośce i azalie albo inne rośliny, które mają podobne wymagania siedliskowe.
Najpiękniej jednak jodły prezentuje się jako solitery. Gatunek ten powinien
mieć też dużo wolnej przestrzeni, by ładnie się rozrastać.
Jodły
rozmnaża się z nasion. W sprzedaży dostępne są ponadto jodły szczepione. Jak
sadzić jodły? Najlepiej drzewka te kupować w pojemnikach. Do ogrodu wysadzamy
je od kwietnia do września. W następnym roku należy roślinę odżywić małą dawką
nawozu. Nawozimy jodły do piątego roku po posadzeniu – wiosną i wczesnym latem.
Jodła
kaukaska (Abies nordmanniana) z
rodziny sosnowatych
Jodła kaukaska (Abies nordmanniana) – opis gatunku
Jodła
kaukaska łatwo krzyżuje się z innymi gatunkami jodeł europejskich. Jest nawet
trochę podobna do naszej rodzimej jodły pospolitej. Charakteryzują ją jednak
bardziej bujna, zwarta, ciemna korona. Od jodły pospolitej różnią ją ponadto grubsze
pędy, dłuższe, szersze i bardziej połyskliwe igły, a także znacznie większe
szyszki. Jodła kaukaska ma też białe pasy na spodniej stronie igieł. Drzewko to
ma ładny regularny pokrój.
Jodła
kaukaska to w naturze drzewo dorastające do pięćdziesięciu, sześćdziesięciu
metrów wysokości i średnicy od półtora do dwóch metrów. Jest długowieczne, może
bowiem osiągnąć wiek pięciuset lat. Jodła kaukaska ma koronę ugałęzioną do
samej ziemi. Pędy tego gatunku są zazwyczaj zielonkawożółte, oliwkowobrązowe
lub brązowe, w różnym stopniu owłosione. Jodła kaukaska ma dość sztywne igły o
długości dwóch, trzech centymetrów, twarde, łagodnie wcięte, czasami delikatnie
zaokrąglone. Dolne igły ułożone są płasko i gęsto, natomiast górne są
pałąkowato wygięte, a czasem rozchylone w kształt litery V. Górna ich powierzchnia jest ciemnozielona i
bardzo błyszcząca, jakby lakierowana. Igły mają wyraźnie zaznaczony rowek. Ich
wierzchołek jest zaokrąglony i wycięty. Igły jodły kaukaskiej nie opadają, a
zasychają na pędach.
Okryte
łuskami pączki kwiatowe jodły kaukaskiej pozbawione są żywicy. Mają
czerwonobrązową lub brązową barwę i jajowatokulisty kształt. Czerwonawe kwiaty
męskie wysypują pyłek w maju. Szyszki przed dojrzeniem są zielonkawe. Dojrzałe
są ciemnobrązowe i mają około piętnastu centymetrów długości oraz cylindryczny
kształt. Szyszki pokrywa obficie żywica. Rozsypują się one w listopadzie.
Jodła kaukaska na Boże Narodzenie
Jodła
kaukaska (znana też jako jodła normandzka) w nasadzeniach ogrodowych i
parkowych w Europie przyjmowała się powoli, najpierw pojedyncze egzemplarze, by
w późniejszym czasie wejść w skład drzewostanów leśnych, zastępując jodłę
pospolitą.
W
Polsce sadzonki jodły kaukaskiej pojawiły się w XIX wieku, ale gatunek ten był
najbardziej popularny przed drugą wojną światową. W naszym kraju jodły
kaukaskie dorastają zazwyczaj do trzydziestu metrów. Wiele starych i pięknych
drzew wymarzło w surowe zimy. Piękne okazy znajdują się w parku w
Gdańsku-Oliwie.
Jeszcze
kilka lat temu choinka kaukaska stanowiła oznakę indywidualności, dziś jednak gatunek ten
bardzo często w święta Bożego Narodzenia zdobi nasze mieszkania. Jodła kaukaska
trafiła do naszych domów konkurując przed świętami z rodzimym świerkiem. W
handlu dostępna jest czasami pod nazwą sosna kaukaska. Ceniona jest przede
wszystkim za piękną i symetryczną formę oraz miękkie igły, na których łatwo
zawiesić świąteczne ozdoby.
Trzeba
jednak pogodzić się z faktem, że cena jodły kaukaskiej przeznaczonej na święta
do domu to wydatek średnio stu złotych. Zimą możemy też przyozdobić jodły
rosnące na tarasie i balkonie albo w ogrodzie. Warto oświetlić je lampkami
choinkowymi.
Uprawa jodły
kaukaskiej w donicy
Sadzonki jodły kaukaskiej – jakie odmiany do
pojemników?
Ponieważ
jodła kaukaska rośnie dość wolno, przez kilka lat można ją uprawić w donicy.
Ponadto szkółki oferują odmiany karłowe albo szczepione na pniu. Odmiany niskie
szybciej przystosowują się do trudniejszych warunków. Cena jodły kaukaskiej
niewielkich rozmiarów jest jednak niewspółmierna do wysokości drzewka. Trzeba
bowiem wydać na nią czasami kilkadziesiąt złotych.
Do
karłowych należy między innymi golden spreader o złocistozielonych igłach i
nieregularnym krzaczastym pokroju. Odmiana ta może rosnąć w donicy, ponieważ
przez kilka lat ma tylko pół metra wysokości, a po dziesięciu zaledwie metr.
Jodła golden spreader jest jednak dość podatna na przemarzanie. Cena jodły
kaukaskiej golden spreader jest dość wysoka i wynosi kilkadziesiąt złotych.
Wymagania siedliskowe tej odmiany są podobne jak całego gatunku. Golden
spreader nie znosi zanieczyszczonego środowiska.
Niskim
wzrostem wyróżniają się też odmiany starder’s dwarf i barabits compact. Cena
jodły kaukaskiej starder’s dwarf wynosi średnio dwadzieścia pięć złotych. Z
kolei cena jodły kaukaskiej barabits compact – dwadzieścia osiem złotych. W
donicy można też posadzić jodłę kaukaską pendula oraz robusta pendula o zwisłym
pokroju. Dorastają one do trzech metrów wysokości. Odmiany pendula po
dziesięciu latach mają około pięciu metrów. Cena jodły kaukaskiej obydwu odmian
to wydatek od trzydziestu złotych.
Sadzonki jodły kaukaskiej – jak sadzić?
Zieleń
iglaków na balkonie czy tarasie będzie atrakcyjna przez cały rok. Piękne jodły
znakomicie uzupełnią aranżacje wypełnione kolorowymi kwiatami, dając piękne tło
dla ich różnorodności. Są ponadto odporne na szkodniki i choroby i mają
niewielkie wymagania pielęgnacyjne. Większość można uprawiać w zaimpregnowanych
i ocieplonych styropianem drewnianych skrzyniach. Najlepsze do uprawy jodeł
będą jednak duże, mrozoodporne, trwałe i wytrzymałe na działanie czynników
atmosferycznych donice: gliniane, ceramiczne lub wykonane z polimerobetonu. W
centrach ogrodniczych dostępne są donice z etykietami, na których można
wyczytać między innymi informację, czy mogą zimować na zewnątrz.
Jodła
kaukaska jest bardziej niż inne gatunki odporna na mróz, nie zwalnia nas to
jednak od dbałości o zabezpieczenie jej na zimę. Jeśli sadzimy sadzonki jodły
kaukaskiej w pojemnikach nie w pełni mrozoodpornych, trzeba pojemniki obłożyć
materiałem izolacyjnym albo umieścić je w jeszcze większym naczyniu, a wolne przestrzenie
wypełnić izolacją. Kiedy na dworze panuje duży mróz, warto gałęzie drzewek
osłonić agrowłókniną albo kilkoma warstwami papieru.
A
jak sadzić jodły kaukaskie? Donice lub inne pojemniki powinny mieć otwory
umożliwiające odpływ nadmiaru wody. Na dno pojemnika wsypujemy ponadto
keramzyt, warstwę żwiru albo inny materiał drenażowy. Donice powinny mieć też
nóżki lub kółka, by podłoga pod nimi szybko wysychała. Można je też ustawić na
drewnianych belkach lub podporach z cegieł albo innych materiałów.
Sadzonki
jodły kaukaskiej powinny mieć dobrzy wykształcony system korzeniowy. Dzień
przed posadzeniem warto je dobrze podlać. Podłoże do jodeł powinno mieć lekko
kwaśny odczyn. Ziemię warto wyściółkować warstwą kory.
Jodła
kaukaska czy może sosna kaukaska? Biorąc pod uwagę cechy botaniczne, to
oczywiście jodła kaukaska. Jeśli jednak myślimy o cechach promocyjnych, to
nawet choinka kaukaska. Tak naprawdę, to jedno i to samo, popularne w Boże
Narodzenie drzewko. Choć cena jodły kaukaskiej nie jest wcale niska, przed
świętami roślina ta znajduje wielu wielbicieli. Uprawa jodły kaukaskiej w
ogrodzie nie jest trudna, gdyż drzewko ma niewielkie, choć dość specyficzne
wymagania. Najlepiej zakupić sadzonki jodły kaukaskiej w pojemnikach i potem
przesadzić je do ziemi. Trzeba też pamiętać o systematycznym podlewaniu oraz
zimowej ochronie drzewka przed mrozem. I co bardzo ważne, zapewnić jodle
kaukaskiej żyzną ziemię i odpowiednio wilgotny mikroklimat.
-
Banaszczak P., Ozdobne
szyszki. „Mój Ogródek” 2014 nr 7, s. 8-9.
- Bąbelewski P., Szumią
jodły… „Mój Piękny Ogród” 2010 nr 12, s. 14-15
- Dekoracyjne szyszki.
„Mój Piękny Ogród” 2010 nr 12, s. 10-12.
- Drzewa i krzewy
iglaste. Cz. 1, Warszawa 1987.
- Fik K., Iglaki. „Twój
Ogrodnik” 2017 nr 9, s. 12-13.
- Frazik-Abramczyk M.,
Wojdyła A., Łabanowski G., Najpiękniejsze iglaki. Warszawa 2002.
- Gawryś A., Iglaste
arystokratki. „Kwietnik” 2010 nr 12, s. 24-27.
- Iglaki na balkon i
taras. 65 sprawdzonych odmian. Warszawa [b. r. wyd.]
- Seneta W.,
Dendrologia. Warszawa 1983.
- Vĕtvička V., Matoušová
V., Atlas drzew i krzewów ozdobnych. Warszawa [2001].