Macierzanka tymianek

Tymianek (Macierzanka tymianek) - uprawa, właściwości, odmiany, zastosowanie

Tymianek, macierzanka tymianek czy też tymianek pospolity to powszechnie znane ziele, które wykorzystywane jest przede wszystkim jako aromatyczna przyprawa w kuchni. Znane jest również działanie lecznicze tej rośliny, które znalazło zastosowanie w leczeniu wielu schorzeń i dolegliwości. Nie tylko właściwości tymianku, ale również to, że jest on rośliną łatwą w uprawie i niewymagającą, powoduje, że często decydujemy się na jego hodowlę we własnym ogrodzie lub w doniczce w domu.

Jeśli interesują cię rośliny o pozytywnych właściwościach zdrowotnych, sprawdź także zebrane przez nas zioła i rośliny lecznicze.

Opis i charakterystyka tymianku

Tymianek - opis

Tymianek pospolity, znany również pod nazwą macierzanka tymianek to roślina, którą każda Pani Domu zna, jako nieocenioną przyprawę kuchenną. Zastosowanie tymianku jednak nie ogranicza się do doprawiania potraw, znane jest bowiem również działanie lecznicze tej rośliny. Liczne właściwości tymianku wykorzystywane były już w starożytności, np. w Egipcie stosowano go do balsamowania zwłok.

Nazwa tymianek pochodzi od greckiego słowa thymon oznaczającego „do odkażania”. Jest on rośliną z obszaru śródziemnomorskiego, bowiem najwięcej jego gatunków występuje w południowej Europie, zachodniej Azji i w północnej Afryce. Obecnie roślina ta rośnie dziko m.in. w Turcji, Włoszech, Hiszpanii, Grecji czy Maroku, a uprawiana jest w wielu regionach świata. Na całym świecie istnieje blisko 100 odmian tymianku, ale tylko nieliczne wykorzystywane są w gotowaniu. Jeśli interesują cię także inne przyprawy, więcej inspiracji zebraliśmy dla ciebie w tym miejscu.

Charakterystyka tymianku

Tymianek pochodzi z rodziny jasnowatych i jest to niewielka roślina wieloletnia, różniąca się wyglądem w zależności od warunków uprawowych (gleby, stanowiska, klimatu). Mierzanka tymianek to zwykle niska krzewinka (półkrzew) dorastająca do 30 cm wysokości i kilkudziesięciu centymetrów szerokości, która tworzy niskie kępy. Roślina jest zwykle płytko zakorzeniona, a kłącza są słabo rozgałęzione oraz posiada liczne, wzniesione i silnie rozgałęzione pędy, które drewnieją u podstawy i charakteryzują się delikatnym owłosieniem. To właśnie na nich wyrastają bardzo małe, zielone listki o długości ok. 1,2 cm, szerokości 0,5 cm i eliptycznym kształcie. Ułożone są przy tym naprzeciwlegle i mają bardzo krótkie ogonki, przez co mocno przypominają liście siedzące. Blaszki liściowe od spodu jaśniejsze, pokryte są licznymi gruczołami olejkowymi. To właśnie one wydają charakterystyczny dla tymianku aromat. Tymianek pospolity kwitnie od czerwca do września-października, jego kwiaty są drobne i przybierają biały lub różowy kolor. Są przy tym zebrane na wierzchołkach pędów. Z kwiatów zaś na przełomie lipca i sierpnia zawiązują się owoce, którymi są drobne, brunatne rozłupki. A może zainteresuje cię także uprawa eukaliptusa w domu?

Najpopularniejsze odmiany tymianku

Mierzanka tymianek to roślina, która posiada ponad 100 gatunków na całym świecie, jednak nieliczne z nich nadają się do zastosowania w kuchni. Do najbardziej znanych odmian należą m.in. tymianek złoty, szary, srebrny, tymianek westmoreladn, kminkowy, które są gatunkami ozdobnymi. W gotowaniu używane są przede wszystkim dwie odmiany: tymianek ogrodowy oraz tymianek cytrynowy.

Tymianek ogrodowy to odmiana posiadająca sztywne i wyprostowane łodygi, z których wyrastają ułożone parami niewielkie, wąskie listki o eliptycznym kształcie, w kolorze szaro-zielonym. Liście te czasem są od spodu rdzawo-czerwone a ich długość nie przekracza 5-10 mm. Tymianek ogrodowy kwitnie różowo-białymi kwiatami wyrastającymi spiralnie na końcach gałęzi, dzięki czemu stanowi niezwykle atrakcyjną roślinę dla owadów, szczególnie dla pszczół. Poza tym tymianek ogrodowy charakteryzuje się ostrym, odświeżającym smakiem oraz pikantnym, ostrym aromatem. Sprawdź także nasz artykuł z poradami, jak i kiedy sadzić czosnek.

Tymianek cytrynowy stanowi krzyżówkę tymianku ogrodowego z tymiankiem dzikim. Rośnie do ok. 15 cm wysokości, a jego liście są mocno zielone. Nazwa wywodzi się od charakterystycznego cytrynowego zapachu wydobywanego przez liście tej rośliny. Tymianek cytrynowy kwitnie w czerwcu różowymi kwiatami, które zebrane są w luźne kwiatostany. One również przyciągają motyle oraz pszczoły. Uprawa tej odmiany nie przysparza wiele pracy i jest stosunkowo łatwa, a sam tymianek cytrynowy stanowi idealną roślinę zadarniającą i okrywową, którą można uprawiać np. na skalniakach.

Jak uprawiać tymianek?

Uprawa tymianku jest możliwa na dwa sposoby. Z powodzeniem można go hodować w ogrodzie, na grządce, ale również w doniczce na domowym parapecie. Oba sposoby wymagają zadbania o odpowiednie podłoże, stanowisko oraz pielęgnację roślin. Uprawa nie należy do zajmujących, a liczne właściwości tymianku oraz zastosowanie rekompensują wszelki trud włożony w jego rozwój. Macierzanka tymianek może być uprawiana na dwa sposoby.

Jeśli zamierzamy hodować tymianek w ogrodzie, zwykle jest to tzw. uprawa z rozsady. W tym celu w połowie marca i kwietnia wysiewa się nasiona rośliny do skrzynek i stawia w pomieszczaniu zabezpieczonym przed mrozem. Można również wysiać tymianek do inspektu. Nasiona umieszcza się zawsze na głębokości ok. 0,5 cm, a po 10 – 14 dniach pojawiają się pierwsze wschody. Tak powstałe sadzonki wysadza się do gruntu po ustąpieniu ryzyka przymrozków (najczęściej w drugiej połowie maja) w rozstawie 30x40 cm.

Tymianek uprawiany w domu, w doniczce na parapecie kuchennym wymaga nieco innych czynności. Mianowicie na przełomie marca i kwietnia należy wysiać roślinę poprzez wetknięcie 3 sztuk nasion do jednej doniczki. Od końca maja rozsadę powinno się wystawiać na zewnątrz, wcześniej poddając ją hartowaniu. Około listopada doniczki należy schować do pomieszczenia, a przez zimę przechowywać rośliny w pomieszczeniu o temperaturze 10-15 °C i ograniczyć podlewanie, tak aby miały możliwość przejścia w stan spoczynku. Jeśli interesuje cię także uprawa rozmarynu, porady na jej temat znajdziesz w tym artykule.

Jakie wymagania wiążą się z uprawą tymianku?

Tymianek, jak każda roślina posiada pewne wymagania co do uprawy, które należy spełnić, aby zapewnić mu najlepszy rozwój. Jeśli zdecydowaliśmy się uprawiać tymianek w ogrodzie powinno się to odbywać w miejscu słonecznym, ciepłym i osłoniętym od wiatru. Najlepsza do hodowli tymianku gleba zaś musi być żyzna i przewiewna. Powinna też być zasobna w próchnicę i niezbędne składniki pokarmowe, przepuszczalna oraz dobrze spulchniona i ciepła. Doskonale nadaje się do tego podłoże wapienne. Tymianek w doniczkach zaś powinien być również uprawiany na odpowiednio żyznym podłożu oraz być postawiony najlepiej na południowym parapecie. Od maja zaś można go wynosić na zewnątrz pilnując, aby nie przemarzł i nie zapominając o wymaganej pielęgnacji.

Tymianek – prawidłowa pielęgnacja

Tymianek nie wymaga wielu zabiegów pielęgnacyjnych. Najważniejsze w jego uprawie jest zadbanie o odpowiednie stanowisko oraz podłoże. W czasie wzrostu roślin należy regularnie usuwać chwasty oraz spulchniać podłoże, aby umożliwić dostęp tlenu do korzeni. Ponadto tymianek wymaga nawożenia, najlepiej nadaje się do tego przerobiony kompost, oraz regularnego podlewania. Co kilka lat warto roślinę odmładzać poprzez podzielenie dorodnej kępy na mniejsze sadzonki i wysadzenie na nowym stanowisku. Zaleca się również przycinanie czubka łodyg tymianku, które pozwala na pełen rozkwit rośliny. Dokonuje się tego wiosną przycinając około 1/3 wysokości. Ponadto trzeba pamiętać, że roślina ta nie jest odporna na silne mrozy. Zimą należy zadbać o to, aby donice z tymiankiem umieścić w pomieszczeniu o temperaturze 10 - 15°C, co ułatwi im przejście w stan spoczynku. Roślinę na grządce zaś warto przykryć stroiszem, warstwą kory lub słomy, aby zapobiec zmarznięciu roślin.

Zastosowanie i właściwości tymianku

Tymianek jest najbardziej znany, jako niezastąpiona przyprawa w kuchni, ale należy pamiętać o tym, że roślina ta ma wiele innych, równie cennych zastosowań. Właściwości tymianku oraz działanie lecznicze znane są już od wieków, a dziś wykorzystuje się je w produkcji wielu preparatów. Tymianek zawiera m.in. olejek eteryczny, flawonoidy, garbniki, saponiny, sole mineralne oraz kwasy triterpenowe i polifonowe. Dzięki nim ziele tymianku ma działanie wykrztuśne, przeciwkaszlowe, grzybobójcze oraz bakteriobójcze, a także przeciwzapalne i dezynfekujące. Sprawdza się także w stanach zapalnych jamy ustnej. Tymianek jest przydatny również, gdy doskwiera ból gardła. A może zainteresuje cię także lubczyk ogrodowy?

Tymianek – zastosowanie

Właściwości tymianku pozwalają na jego szerokie zastosowanie nie tylko w kuchni, ale również w medycynie. Powszechnie znane są np. pastylki na chrypkę tymianek i podbiał, które zawierają dodatek tymianku, a napar z tymianku stosowany był ze względu na swoje działanie, już przez nasze babcie. To jedynie nieliczne możliwości tej rośliny. Do najpopularniejszych należy zaliczyć:

• W kuchni jako przyprawa do mięs, sałatek, zup i sosów.
• Jako środek wykrztuśny i przeciwkaszlowy, łagodzący stany zapalne gardła (np. pastylki tymianek i podbiał).
• Działa uspokajająco na układ nerwowy.
• W leczeniu nieżytu żołądka i chorobach układu pokarmowego.
• Jako składnik do produkcji parafarmaceutyków i kosmetyków (płukanek do ust, pas do zębów).
• Napar z tymianku stosowany jest do płukania gardła przy zapaleniu krtani, bólu gardła, owrzodzeniu jamy ustnej, zapaleniu migdałków oraz grzybicy.
• Olejek z tymianku stosowany jest do produkcji mydeł oraz inhalacji przeciwdepresyjnych.
• Ziele tymianku wykorzystywane jest do kąpieli leczniczych i okładów przy trądziku, wypryskach i łojotoku.