Okazała bylina z
rodziny astrowatych, jaką jest przegorzan Echinops,
wywodzi się z azjatyckich stepów. Łacińska nazwa rośliny oznacza jeża
(echinops = jeż), bowiem nierozwinięte kwiatostany i owocostany przypominają
właśnie kolce jeża. Znanych jest 70 gatunków dekoracyjnych bylin. W ogrodach
chętnie uprawiane są przegorzan pospolity, przegorzan ciemnoniebieski Echinops ritro oraz przegorzan niski Echinops humilis. Cennym miododajnym
gatunkiem jest przegorzan kulisty, znany jako przegorzan lepki i przegorzan
wielkokwiatowy Echinops sphaerocephalus. Efektowna
roślina zdobi ogrody, jest również źródłem nektaru dla pszczół. Przeczytaj, jak
wygląda uprawa przegorzanu kulistego.
Jeśli szukasz więcej
porad i informacji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o bylinach.
Przegorzan kulisty (Echinops sphaerocephalus) – uprawa przegorzanu
kulistego
W lipcu i w sierpniu kwitnie krzaczasty przegorzan kulisty,
bylina należąca do rodziny astrowatych, osiągająca do 2 m wysokości. Ozdobą
rośliny są białe 6-cm kuliste kwiatostany, z pręcikami o niebieskich pylnikach,
dzięki czemu powstaje niebieskawa poświata wokół kwiatów. Ciemnozielone
kolczaste liście, od spodu omszone, występują na białawych łodygach, pokrytych
kutnerem. Owocami przegorzanu są 12-mm niełupki, otaczające pojedyncze nasiona.
Cała roślina przypomina popularne osty. Latem krążą nad nią pszczoły, motyle i
inne owady, pozyskujące nektar, obficie wydzielający się w temperaturze 25-30
stopni Celsjusza.
Przegorzan kulisty jest rośliną dwuletnią i całkowicie
mrozoodporną. Najlepiej rośnie na stanowisku słonecznym, w umiarkowanie
wilgotnym oraz suchym przepuszczalnym podłożu. Bylina jest tolerancyjna pod
względem odczynu pH. Znajduje zastosowanie w przydomowych ogrodach, pięknie
prezentuje się w ogrodach naturalistycznych oraz w bukietach – żywych i
suchych. Może stanowić oryginalny jednoroczny żywopłot. W Polsce przegorzan
kulisty zaliczany jest do kenofitów – obcych roślin, które doskonale zadomowiły
się w nowym środowisku. Byliny można spotkać na terenie całego kraju. Rozsiewają
się samoistnie, więc decydując się na ich uprawę na rabatach, należy usuwać
owocostany, zanim nastąpi wysiew nasion.
Przegorzany rozmnażamy na wiosnę lub jesienią, poprzez
wysiew nasion oraz przez podział kęp. Miejsce cięcia zasypujemy węglem drzewnym,
zabezpieczając je przed infekcjami. Sadzonki na miejsce stałe sadzimy w
rozstawie 50-60 cm, w grupach po 3-10 roślin. W pierwszym roku uprawy
roślina tworzy rozetę liści, natomiast kwiaty pojawiają się w drugim roku
życia. Pielęgnacja przegorzanów polega na ich palikowaniu, w celu
zabezpieczenia wysokich roślin przed złamaniem, pod wpływem silnych podmuchów
wiatru. Jesienią przycinamy byliny, a zimą najlepiej okryjmy je świerkowymi
gałązkami. Podobnie jak astry, rośliny wrażliwe są na chorobę grzybową -
mączniaka prawdziwego roślin astrowatych – atakującą przegorzany, rosnące w
nieodpowiedniej, mokrej ziemi. Jeśli szukasz więcej inspiracji na ciekawe
byliny, sprawdź także ten artykuł z
przeglądem bylin kwitnących latem.
Odmiany przegorzanu
kulistego
Do najciekawszych odmian zalicza się:
Przegorzan kulisty Echinops sphaerocephalus ‘Artic Glow’
– przegorzan o szarozielonych liściach i dużych białych kwiatach, pojawiających
się na czerwono wybarwionych łodygach. Roślina kwitnie do początku września. Na
zimę można ją przyciąć lub pozostawić na rabatkach. Nazywana bywa białym ostem.
Dorasta do 80-100 cm wysokości.
Przegorzan kulisty Echinops sphaerocephalus ‘Niveus’ – wyróżnia
się ciemnozielonymi liśćmi i białymi dużymi kwiatami. Odmiana dorasta do 200 cm
wysokości.
Na rynku dostępne są sadzonki i nasiona przegorzanu
kulistego. Cena sadzonki wynosi około 8 zł/sztukę, natomiast cena nasion, to
około 10 zł za 500 nasion.
Właściwości zdrowotne przegorzanu
kulistego – miód z przegorzanu
Miód z przegorzanu kulistego ceniony jest za swoje
właściwości smakowe i zdrowotne. Pszczelarze celowo wysiewają nasiona różnych
roślin miododajnych, otrzymując tzw. pożytek dla pszczół. Uprawa przegorzanu
kulistego w niedalekiej odległości od pasieki, dostarczy pszczołom dużej ilości
pokarmu, umożliwi im szybki powrót do ula i przetworzenie dużej ilości nektaru
na miód z przegorzanu. Miododajna bylina
dostarcza od 400-800 kg miodu, z hektara.
Pozyskiwane z nasion alkaloidy - tzw. echinopsyny, pomagają
na bóle mięśni, wpływają na zwiększenie przewodnictwa mięśniowego, co pozwala
pozbyć się niedowładu mięśni oraz korzystnie działa w przypadku zaniku mięśni.
Zioła wykorzystywane są także w zaniku nerwu wzrokowego. Stosowanie wywaru z
przegorzanu opóźnia rozwój stwardnienia rozsianego. Ponadto użytkownicy ziół
przegorzanu uważają, że bylina korzystnie wpływa na poprawę nastroju i wzmacnia
potencję, niczym niektóre używki i narkotyki. Nie wolno stosować ziół na własną
rękę. Roślina należy do trujących i nieumiejętne zastosowanie lub
przedawkowanie ziół może wywołać drgawki.
Echinops
sphaerocephalus może być stosowany w postaci wywaru oraz nalewki:
- wywar z przegorzanu kulistego otrzymuje się poprzez
zalanie 1 szklanki wody produktu - 1 łyżka zmiażdżonych nasion. Gotujemy je na
wolnym ogniu, przez kwadrans, pod przykryciem. Po wystudzeniu i przecedzeniu,
dawkujemy zioła 4 razy dziennie, po 2 łyżki stołowe.
-
nalewka powstaje z nasion, zalanych alkoholem. Łyżkę
zmielonych nasion przegorzanu zalewamy 1 szklanką alkoholu i odstawiamy w
chłodne miejsce, na dwa tygodnie. Co jakiś czas zawartość należy zamieszać. Po
upływie zalecanego czasu, nalewkę odcedzamy i zażywamy przed posiłkami,
dawkując po 20 kropli. Zioła przegorzanu kulistego mają działanie
przeciwzapalne - pomagają w leczeniu chorób skórnych. Skóra, przemywana
nalewką, szybciej wraca do zdrowia.