Wierzba wiciowa

Wierzba energetyczna (wiciowa) - cena, sadzonki, uprawa - sposób na niższe koszty ogrzewania

Wierzby rosły w naszym klimacie już kilkanaście tysięcy lat przed naszą erą. Były wówczas małymi krzewinkami. Współcześnie przybrały formę drzew i krzewów, a także krzewinek płożących się, które spotykamy wysoko w górach, choćby w Tatrach. Znanych jest około trzystu pięćdziesięciu gatunków tych roślin, z czego prawie trzydzieści występuje w Polsce. W naszym kraju bardzo popularna jest wierzba wiciowa (salix viminalis), ze względu na długie wąskie liście podobne do konopi nazywana także konopianą. Wierzba wiciowa w naturze tworzy gęste zarośla wzdłuż rzek i potoków.

Jeśli szukasz więcej porad i informacji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o wierzbach.

Wierzba wiciowa (Salix viminalis) - praktyczne zastosowanie

Wierzba wiciowa – walory dekoracyjne

Wierzba wiciowa znana jest między innymi jako cenny materiał wikliniarski. Z tego względu nazywana jest też koszykarską. W dawnych wiekach plecionkarstwo miało przede wszystkim charakter użytkowy, podczas gdy współcześnie podkreśla się również ozdobny jego charakter. Właściwości dekoracyjne wierzby wynikają z jej giętkości, elastyczności i wytrzymałości, a także z szybkiego ukorzeniania się tych roślin.

Pierwsze plantacje wierzby wiciowej w Europie powstały w wieku XVIII – najpierw w Saksonii i Westfalii, a następnie w Austrii, Czechach, Polsce i w innych krajach. Rozwijająca się szybko uprawa oraz zapotrzebowanie na ten materiał, doprowadziły do powstania specjalistycznych warsztatów i rozkwitu nauki zawodów związanych z wikliniarstwem. W Polsce, w Rudniku nad Sanem, powstała w 1873 roku słynna szkoła średnia kształcąca fachowców w tej dziedzinie. Z kolei w Poznaniu istniało znane przedsiębiorstwo „Polska Wiklina”, handlujące wyrobami z tego surowca.

Wikliną określa się młode pędy wierzb - najczęściej wiciowej, migdałowej (rosnącej jako krzew lub małe drzewko z łuszczącą się żółtawozieloną korą), purpurowej (ze względu na cienkie, twarde i giętkie pręty zwanej też drutówką) oraz wierzby amerykańskiej, wyhodowanej sztucznie jako krzyżówka. Na skalę masową uprawiana jest zazwyczaj wierzba wiciowa i amerykańska.

Do wyrobów plecionkarskich używa się cienkich pędów jednorocznych (zwanych prętami) o długości od czterdziestu centymetrów do trzech metrów, a także dwu- i trzyletnich (zwanych kijami) o grubości do czterech centymetrów, które oplata się prętami. Do wyplatania stosuje się zieloną wiklinę niekorowaną i nieobrobioną oraz korowaną, zazwyczaj wysuszoną, której naturalnym kolorem jest biel. Charakterystyczny czerwonawy odcień wikliny uzyskuje się po jej wygotowaniu i wysuszeniu na powietrzu, natomiast różowy – poprzez poddanie wikliny parowaniu.

Wierzba wiciowa (Salix viminalis) w ogrodzie

Wierzba wiciowa to naturalny materiał dekoracyjny, który znakomicie komponuje się z roślinami, kamieniem, drewnem i gliną. Zazwyczaj w aranżacji przestrzeni ogrodowych wykorzystuje się różnego typu wiciowe płoty, płotki, tunele i parawany, a także meble i przestrzenne dekoracje. Wierzba wiciowa doskonale sprawdzi się też jako materiał konstrukcyjny dla różnych form podpór dla pnączy. Ładnie wyglądają ponadto, zwłaszcza w ogrodach rustykalnych, „żywe” wierzbowe ozdoby. Wykonuje się je z wikliny wetkniętej głęboko w ziemię pod odpowiednim kątem. W sezonie wegetacyjnym wierzba wypuści gałązki i utworzy zieloną zasłonę, którą można formować w różne kształty. Do wykonania wiklinowych żywych ozdób najlepiej przystąpić wczesną wiosną, gdy witki są bardzo giętkie. Nie trzeba ich wówczas moczyć. Ziemia jest w tym czasie wilgotna, co nie tylko ułatwi sadzenie, ale też przyspieszy ukorzenienie się roślin.

Wierzba wiciowa to również wdzięczny materiał do wykorzystania w ogrodowym kąciku dziecięcych zabaw. Można z niej wyczarować piękne i funkcjonalne zabawki, ale też elementy małej architektury - takie jak huśtawki, wigwamy, płotki, labirynty, tunele, zjeżdżalnie i małe domki. Przestrzeń dziecięcych zabaw warto uzupełnić naturalną ściółką, na przykład z kory lub trawy.

Pędy wikliny wykorzystywane do aranżacji ogrodów pobiera się późną zimą, ponieważ w tym właśnie czasie są bardzo elastyczne i miękkie. Ścięte gałązki można przechować w chłodnym i wilgotnym miejscu. Wiąże się je w pęczki tylko z jednej strony i układa na specjalnych stojakach. Trzeba wiedzieć, że na słońcu wiklina schnie zbyt szybko. Gotowe pędy, okorowane lub nieokorowane, naturalne lub barwione, można też kupić. Cena gotowej wikliny zależy od długości prętów oraz ich rodzaju.

Wierzba energetyczna jako materiał grzewczy

Wierzba energetyczna (Salix viminalis) – ekologiczny opał

Wierzby od pewnego czasu wykorzystywane są jako rośliny energetyczne i stanowią jedną z metod pozyskiwania energii w sposób ekologiczny. Z połączenia różnych gatunków powstała specjalna odmiana wierzby energetycznej, cechująca się szybkim przyrostem i wysoką wydajnością cieplną (kalorycznością). Terminem wierzba energetyczna określa się rodzinę wierzb szybko rosnących. Rośliny energetyczne to jednoroczne albo wieloletnie gatunki, które przetwarza się po zbiorze w bioenergię, wykorzystywaną między innymi do celów grzewczych.

Wierzba opałowa może być mocno przetworzona, na przykład w formie brykietu lub peletu, ale spala się ją też w postaci tylko wstępnie przerobionej, jako zrębki. Paliwa te odznaczają się wysoką wartością energetyczną i niską wilgotnością, a spalone pozostawiają niewiele popiołu. Wierzba opałowa nie wydziela ponadto szkodliwych związków siarki, dlatego to ceniona wierzba ekologiczna. Brykiet otrzymujemy poprzez sprasowanie wysuszonego drewna pod wysokim ciśnieniem i bez dodatku kleju. Pelety to z kolei suche pędy pocięte na króciutkie kawałki, albo też zmielone i sprasowane granulaty z rozdrobnionego maszynowo drewna, formowane pod ciśnieniem w odpowiedniej temperaturze.

Obliczono, że uprawy energetyczne wierzby wiciowej mogą dać z jednego hektara od piętnastu do dwudziestu ton suchej masy drewna, a plantacja można być użytkowana średnio do dwudziestu lat. Warunkiem jest, by była odpowiednio pielęgnowana. Duże gospodarstwa mogą starać się o dopłaty z Unii Europejskiej do upraw energetycznych. Warto wiedzieć, że dopłatami objęta jest nie tylko wierzba, ale też topola i brzoza energetyczna. Jeśli zainteresował cię ten temat, sprawdź także ten artykuł na temat topoli energetycznej.

Wierzba energetyczna – sadzenie i zbiór

Uprawa wierzby energetycznej nie jest trudna. Plantacja wielkości hektara może pomieścić do czterdziestu tysięcy krzewów. Sadzonki wierzby energetycznej sadzi się zazwyczaj w rzędach, w rozstawie od pięćdziesięciu centymetrów między rzędami. Odległość ta jest uzależniona od szerokości sprzętu wykorzystywanego później na plantacji. Pożądana odległość sadzonki od sadzonki powinna wynosić powyżej siedemdziesięciu centymetrów. Sadzonki wierzby energetycznej powinny mieć długość ponad dwudziestu centymetrów, a sadzi się je głęboko w ziemię, pozostawiając dwucentymetrowe odcinki. Na dużych plantacjach wykorzystuje się do tego celu sadzarki.

Sadzonki wierzby energetycznej nazywane są sztobrami lub zrzezami. Są to odcinki pociętych pędów o minimalnej grubości powyżej siedmiu milimetrów. Cena jednej sadzonki wierzby energetycznej to wydatek kilku złotych. Przy większej ilości możemy je zakupić w cenie nawet od kilku do kilkudziesięciu groszy. Cena pakietu złożonego z tysiąca sztuk wynosi zazwyczaj kilkadziesiąt złotych.

W sadzonki najlepiej zaopatrzyć się jesienią lub zimą, w tym bowiem czasie ich cena jest najniższa. Można je przechować do wiosny w zimnym pomieszczeniu (do siedmiu stopni Celsjusza). Przy zakupie trzeba zwrócić uwagę, by nie były zbyt wysuszone i pochodziły ze środkowej części pędu. Sadzonki przygotowywane samodzielnie pobiera się bardzo wczesną wiosną i od razu sadzi do gruntu.

Najbardziej ekonomicznie jest ścinać rośliny co trzy lata. Wtedy mają już pięć, sześć metrów wysokości, po kilkadziesiąt pędów i mogą przynieść plon nawet powyżej dwudziestu ton. Ścinamy pędy od połowy listopada do połowy marca, kiedy na pole może wjechać ciężki sprzęt. Duże uprawy energetyczne obsługiwane są przez specjalne kombajny ścinające i jednocześnie rozdrabniające pędy, a także żniwiarki i snopowiązałki do wikliny. Na niedużej powierzchni wykorzystuje się sekatory albo piły spalinowe. Przy małej uprawie oraz ręcznym wycinaniu pędów bardzo pomocny jest rębak.

Uprawa wierzby energetycznej

Małą plantację można założyć samodzielnie. Choć uprawa wierzby energetycznej wymaga początkowo dużego nakładu pracy (zwłaszcza sadzenie), nie jest kosztowna. Planowana plantacja wymusza odpowiednie przygotowanie gleby i to najlepiej rok przed rozpoczęciem nasadzeń. Najpierw trzeba więc starannie zlikwidować chwasty wieloletnie, najlepiej z wykorzystaniem oprysków. Ziemia powinna być też dobrze zaorana lub przekopana. Przed sadzeniem sadzonki wierzby energetycznej wymagają nawodnienia, dlatego należy je wstawić na dwie doby do wody.

Wierzba najlepiej rozwija się w słońcu, choć może też rosnąć w półcieniu. Bylina ta jest bardzo wytrzymała na mróz i zanieczyszczoną ziemię. Rosnąc w głąb pobiera z gleby zanieczyszczenia, jest to bowiem wierzba ekologiczna. Można ją sadzić nawet na terenach poprzemysłowych. Do czasu rozwinięcia korzeni i pędów gleba powinna być systematycznie pielona, by chwasty nie zdominowały roślin. Sadzonki zazielenią się już w pierwszym sezonie. Pod koniec roku będą już małymi krzewami. Zimą należy je nisko skosić lub przyciąć, pobudzając tym samych do silnego krzewienia się. Wiosną wierzba energetyczna wypuści nowe pędy. W drugim roku uprawy rośliny będą już miały od kilku do kilkunastu pędów, a w trzecim nawet kilkadziesiąt. Do wytworzenia wartościowej biomasy uprawy energetyczne potrzebują ogromnych ilości wody. Szczególnie mocno trzeba podlewać rośliny w pierwszym roku, zanim wykształcą system korzeniowy.

W drugim roku uprawa wierzby energetycznej jest już mniej pracochłonna, choć nadal trzeba dbać o odchwaszczanie i podlewanie plantacji, a także odpowiednie jej nawożenie. Kiedy pędy mają dwa, trzy centymetry grubości, można je ścinać. Ściętą wierzbę pozostawia się na polu do całkowitego wyschnięcia. Zrębki trzeba przechowywać w przewiewnym miejscu.

Uprawa wierzby energetycznej nie jest skomplikowana. Jeśli nie dysponujemy odpowiednim sprzętem, najwięcej czasu zajmie sadzenie zrzezów, a potem ścinanie pędów. Każda plantacja, niezależnie jakiej jest wielkości, wymaga starannego usuwania chwastów w pierwszych latach. Najlepsze plony przynoszą uprawy wieloletnie. Wierzba, a także topola i brzoza energetyczna podlegają systemowi dopłat z UE.

Literatura:

1. Gasek A., Różne oblicza wierzby. „Działkowiec” 2008 nr 1, s. 19-21.
2. Jarecki K., Tani opał z ekologicznej wierzby. „Przepis na ogród” 2014 nr 10, s. 30-31.
3. Knobloch M., Chcę coś robić. T. 2, Poradnik praktyczny. Warszawa 1990.
4. Pacholczak A., Wierzby z finezją. „Działkowiec” 2018 nr 9, s. 14-16.
5. Pruchniewicz K., Malownicze wierzby. „Mój Piękny Ogród” 2012 nr 2, s. 46-47.
6. Rosłon-Szeryńska E., Powrót wikliny. „Działkowiec” 2014 nr 3, s. 32-33.
7. Szczukowski S., Budny J., Wierzba krzewiasta – roślina energetyczna. https://www.bip.wfosigw.olsztyn.pl/res/serwisy/bipwfosigwolsztyn/komunikaty/_016_003_001_64954.pdf
8. Zawsze modna wierzba. „Mój Piękny Ogród” 2018 nr 2, s. 12-15.