Wierzba energetyczna (wiciowa) - cena, sadzonki, uprawa - sposób na niższe koszty ogrzewania
Wierzby rosły w naszym klimacie już
kilkanaście tysięcy lat przed naszą erą. Były wówczas małymi krzewinkami.
Współcześnie przybrały formę drzew i krzewów, a także krzewinek płożących się,
które spotykamy wysoko w górach, choćby w Tatrach. Znanych jest około trzystu
pięćdziesięciu gatunków tych roślin, z czego prawie trzydzieści występuje w
Polsce. W naszym kraju bardzo popularna jest wierzba wiciowa (salix viminalis), ze względu na długie
wąskie liście podobne do konopi nazywana także konopianą. Wierzba wiciowa w naturze tworzy gęste
zarośla wzdłuż rzek i potoków.
Jeśli szukasz więcej porad i informacji,
sprawdź także zebrane w tym
miejscu artykuły o wierzbach.
Wierzba wiciowa
(Salix
viminalis) - praktyczne zastosowanie
Wierzba wiciowa – walory dekoracyjne
Wierzba wiciowa
znana jest między innymi jako cenny materiał wikliniarski. Z tego względu
nazywana jest też koszykarską. W dawnych wiekach plecionkarstwo miało przede
wszystkim charakter użytkowy, podczas gdy współcześnie podkreśla się również
ozdobny jego charakter. Właściwości dekoracyjne wierzby wynikają z jej
giętkości, elastyczności i wytrzymałości, a także z szybkiego ukorzeniania się
tych roślin.
Pierwsze
plantacje wierzby wiciowej w Europie powstały w wieku XVIII – najpierw w
Saksonii i Westfalii, a następnie w Austrii, Czechach, Polsce i w innych
krajach. Rozwijająca się szybko uprawa oraz zapotrzebowanie na ten materiał,
doprowadziły do powstania specjalistycznych warsztatów i rozkwitu nauki zawodów
związanych z wikliniarstwem. W Polsce, w Rudniku nad Sanem, powstała w 1873
roku słynna szkoła średnia kształcąca fachowców w tej dziedzinie. Z kolei w
Poznaniu istniało znane przedsiębiorstwo „Polska Wiklina”, handlujące wyrobami
z tego surowca.
Wikliną określa
się młode pędy wierzb - najczęściej wiciowej, migdałowej (rosnącej jako krzew
lub małe drzewko z łuszczącą się żółtawozieloną korą), purpurowej (ze względu
na cienkie, twarde i giętkie pręty zwanej też drutówką) oraz wierzby amerykańskiej,
wyhodowanej sztucznie jako krzyżówka. Na skalę masową uprawiana jest zazwyczaj
wierzba wiciowa i amerykańska.
Do wyrobów
plecionkarskich używa się cienkich pędów jednorocznych (zwanych prętami) o
długości od czterdziestu centymetrów do trzech metrów, a także dwu- i
trzyletnich (zwanych kijami) o grubości do czterech centymetrów, które oplata
się prętami. Do wyplatania stosuje się zieloną wiklinę niekorowaną i
nieobrobioną oraz korowaną, zazwyczaj wysuszoną, której naturalnym kolorem jest
biel. Charakterystyczny czerwonawy odcień wikliny uzyskuje się po jej
wygotowaniu i wysuszeniu na powietrzu, natomiast różowy – poprzez poddanie
wikliny parowaniu.
Wierzba wiciowa (Salix
viminalis) w ogrodzie
Wierzba wiciowa
to naturalny materiał dekoracyjny, który znakomicie komponuje się z roślinami,
kamieniem, drewnem i gliną. Zazwyczaj w aranżacji przestrzeni ogrodowych
wykorzystuje się różnego typu wiciowe płoty, płotki, tunele i parawany, a także
meble i przestrzenne dekoracje. Wierzba wiciowa doskonale sprawdzi się też jako
materiał konstrukcyjny dla różnych form podpór dla pnączy. Ładnie wyglądają
ponadto, zwłaszcza w ogrodach rustykalnych, „żywe” wierzbowe ozdoby. Wykonuje
się je z wikliny wetkniętej głęboko w ziemię pod odpowiednim kątem. W sezonie
wegetacyjnym wierzba wypuści gałązki i utworzy zieloną zasłonę, którą można
formować w różne kształty. Do wykonania wiklinowych żywych ozdób najlepiej
przystąpić wczesną wiosną, gdy witki są bardzo giętkie. Nie trzeba ich wówczas
moczyć. Ziemia jest w tym czasie wilgotna, co nie tylko ułatwi sadzenie, ale
też przyspieszy ukorzenienie się roślin.
Wierzba wiciowa
to również wdzięczny materiał do wykorzystania w ogrodowym kąciku dziecięcych
zabaw. Można z niej wyczarować piękne i funkcjonalne zabawki, ale też elementy
małej architektury - takie jak huśtawki, wigwamy, płotki, labirynty, tunele,
zjeżdżalnie i małe domki. Przestrzeń dziecięcych zabaw warto uzupełnić
naturalną ściółką, na przykład z kory lub trawy.
Pędy wikliny
wykorzystywane do aranżacji ogrodów pobiera się późną zimą, ponieważ w tym
właśnie czasie są bardzo elastyczne i miękkie. Ścięte gałązki można przechować
w chłodnym i wilgotnym miejscu. Wiąże się je w pęczki tylko z jednej strony i
układa na specjalnych stojakach. Trzeba wiedzieć, że na słońcu wiklina schnie
zbyt szybko. Gotowe pędy, okorowane lub nieokorowane, naturalne lub barwione,
można też kupić. Cena gotowej wikliny zależy od długości prętów oraz ich
rodzaju.
Wierzba energetyczna jako materiał grzewczy
Wierzba energetyczna (Salix
viminalis) – ekologiczny opał
Wierzby od
pewnego czasu wykorzystywane są jako rośliny energetyczne i stanowią jedną z
metod pozyskiwania energii w sposób ekologiczny. Z
połączenia różnych gatunków powstała specjalna odmiana wierzby energetycznej,
cechująca się szybkim przyrostem i wysoką wydajnością cieplną (kalorycznością).
Terminem wierzba energetyczna określa się rodzinę wierzb szybko rosnących.
Rośliny energetyczne to jednoroczne albo wieloletnie gatunki, które przetwarza
się po zbiorze w bioenergię, wykorzystywaną między innymi do celów grzewczych.
Wierzba opałowa
może być mocno przetworzona, na przykład w formie brykietu lub peletu, ale
spala się ją też w postaci tylko wstępnie przerobionej, jako zrębki. Paliwa te
odznaczają się wysoką wartością energetyczną i niską wilgotnością, a spalone
pozostawiają niewiele popiołu. Wierzba opałowa nie wydziela ponadto szkodliwych
związków siarki, dlatego to ceniona wierzba ekologiczna. Brykiet otrzymujemy
poprzez sprasowanie wysuszonego drewna pod wysokim ciśnieniem i bez dodatku
kleju. Pelety to z kolei suche pędy pocięte na króciutkie kawałki, albo też
zmielone i sprasowane granulaty z rozdrobnionego maszynowo drewna, formowane
pod ciśnieniem w odpowiedniej temperaturze.
Obliczono, że
uprawy energetyczne wierzby wiciowej mogą dać z jednego hektara od piętnastu do
dwudziestu ton suchej masy drewna, a plantacja można być użytkowana średnio do
dwudziestu lat. Warunkiem jest, by była odpowiednio pielęgnowana. Duże
gospodarstwa mogą starać się o dopłaty z Unii Europejskiej do upraw
energetycznych. Warto wiedzieć, że dopłatami objęta jest nie tylko wierzba, ale
też topola i brzoza energetyczna. Jeśli zainteresował cię ten temat, sprawdź
także ten artykuł na
temat topoli energetycznej.
Wierzba energetyczna – sadzenie i zbiór
Uprawa wierzby
energetycznej nie jest trudna. Plantacja wielkości hektara może pomieścić do
czterdziestu tysięcy krzewów. Sadzonki wierzby energetycznej sadzi się
zazwyczaj w rzędach, w rozstawie od pięćdziesięciu centymetrów między rzędami.
Odległość ta jest uzależniona od szerokości sprzętu wykorzystywanego później na
plantacji. Pożądana odległość sadzonki od sadzonki powinna wynosić powyżej
siedemdziesięciu centymetrów. Sadzonki wierzby energetycznej powinny mieć
długość ponad dwudziestu centymetrów, a sadzi się je głęboko w ziemię, pozostawiając
dwucentymetrowe odcinki. Na dużych plantacjach wykorzystuje się do tego celu
sadzarki.
Sadzonki
wierzby energetycznej nazywane są sztobrami lub zrzezami. Są to odcinki
pociętych pędów o minimalnej grubości powyżej siedmiu milimetrów. Cena jednej
sadzonki wierzby energetycznej to wydatek kilku złotych. Przy większej ilości
możemy je zakupić w cenie nawet od kilku do kilkudziesięciu groszy. Cena
pakietu złożonego z tysiąca sztuk wynosi zazwyczaj kilkadziesiąt złotych.
W sadzonki
najlepiej zaopatrzyć się jesienią lub zimą, w tym bowiem czasie ich cena jest
najniższa. Można je przechować do wiosny w zimnym pomieszczeniu (do siedmiu
stopni Celsjusza). Przy zakupie trzeba zwrócić uwagę, by nie były zbyt
wysuszone i pochodziły ze środkowej części pędu. Sadzonki przygotowywane
samodzielnie pobiera się bardzo wczesną wiosną i od razu sadzi do gruntu.
Najbardziej
ekonomicznie jest ścinać rośliny co trzy lata. Wtedy mają już pięć, sześć
metrów wysokości, po kilkadziesiąt pędów i mogą przynieść plon nawet powyżej
dwudziestu ton. Ścinamy pędy od połowy listopada do połowy marca, kiedy na pole
może wjechać ciężki sprzęt. Duże uprawy energetyczne obsługiwane są przez
specjalne kombajny ścinające i jednocześnie rozdrabniające pędy, a także
żniwiarki i snopowiązałki do wikliny. Na niedużej powierzchni wykorzystuje się
sekatory albo piły spalinowe. Przy małej uprawie oraz ręcznym wycinaniu pędów
bardzo pomocny jest rębak.
Uprawa wierzby energetycznej
Małą plantację
można założyć samodzielnie. Choć uprawa wierzby energetycznej wymaga początkowo
dużego nakładu pracy (zwłaszcza sadzenie), nie jest kosztowna. Planowana
plantacja wymusza odpowiednie przygotowanie gleby i to najlepiej rok przed
rozpoczęciem nasadzeń. Najpierw trzeba więc starannie zlikwidować chwasty
wieloletnie, najlepiej z wykorzystaniem oprysków. Ziemia powinna być też dobrze
zaorana lub przekopana. Przed sadzeniem sadzonki wierzby energetycznej wymagają
nawodnienia, dlatego należy je wstawić na dwie doby do wody.
Wierzba
najlepiej rozwija się w słońcu, choć może też rosnąć w półcieniu. Bylina ta
jest bardzo wytrzymała na mróz i zanieczyszczoną ziemię. Rosnąc w głąb pobiera
z gleby zanieczyszczenia, jest to bowiem wierzba ekologiczna. Można ją sadzić
nawet na terenach poprzemysłowych. Do czasu rozwinięcia korzeni i pędów gleba
powinna być systematycznie pielona, by chwasty nie zdominowały roślin. Sadzonki
zazielenią się już w pierwszym sezonie. Pod koniec roku będą już małymi
krzewami. Zimą należy je nisko skosić lub przyciąć, pobudzając tym samych do
silnego krzewienia się. Wiosną wierzba energetyczna wypuści nowe pędy. W drugim
roku uprawy rośliny będą już miały od kilku do kilkunastu pędów, a w trzecim
nawet kilkadziesiąt. Do wytworzenia wartościowej biomasy uprawy energetyczne
potrzebują ogromnych ilości wody.
Szczególnie mocno trzeba podlewać rośliny w pierwszym roku, zanim
wykształcą system korzeniowy.
W drugim roku
uprawa wierzby energetycznej jest już mniej pracochłonna, choć nadal trzeba
dbać o odchwaszczanie i podlewanie plantacji, a także odpowiednie jej
nawożenie. Kiedy pędy mają dwa, trzy centymetry grubości, można je ścinać.
Ściętą wierzbę pozostawia się na polu do całkowitego wyschnięcia. Zrębki trzeba
przechowywać w przewiewnym miejscu.
Uprawa wierzby
energetycznej nie jest skomplikowana. Jeśli nie dysponujemy odpowiednim
sprzętem, najwięcej czasu zajmie sadzenie zrzezów, a potem ścinanie pędów.
Każda plantacja, niezależnie jakiej jest wielkości, wymaga starannego usuwania
chwastów w pierwszych latach. Najlepsze plony przynoszą uprawy wieloletnie.
Wierzba, a także topola i brzoza energetyczna podlegają systemowi dopłat z UE.
Literatura:
- Gasek A., Różne oblicza wierzby.
„Działkowiec” 2008 nr 1, s. 19-21.
- Jarecki K., Tani opał z
ekologicznej wierzby. „Przepis na ogród” 2014 nr 10, s. 30-31.
- Knobloch M., Chcę coś
robić. T. 2, Poradnik praktyczny. Warszawa 1990.
- Pacholczak A., Wierzby z
finezją. „Działkowiec” 2018 nr 9, s. 14-16.
- Pruchniewicz K.,
Malownicze wierzby. „Mój Piękny Ogród” 2012 nr 2, s. 46-47.
- Rosłon-Szeryńska E.,
Powrót wikliny. „Działkowiec” 2014 nr 3, s. 32-33.
- Szczukowski S., Budny J.,
Wierzba krzewiasta – roślina energetyczna. https://www.bip.wfosigw.olsztyn.pl/res/serwisy/bipwfosigwolsztyn/komunikaty/_016_003_001_64954.pdf
- Zawsze modna wierzba.
„Mój Piękny Ogród” 2018 nr 2, s. 12-15.