Wrotycz

Wrotycz - opis, występowanie, uprawa, właściwości zdrowotne

Wrotycz to roślina o niewielkich wymaganiach i naprawdę ciekawym pokroju. Jej elementem ozdobnym są drobne, żółte astrowate kwiaty, które składają się w baldachogrona. Ale ten wyjątkowy gatunek jest uprawiany nie tylko ze względu na wartość estetyczną. Przede wszystkim wrotycz jest ceniony za właściwości zdrowotne i szerokie zastosowanie.

Wrotycz pospolity – opis i występowanie rośliny

Tanacetum vulgare, czyli wrotycz pospolity to gatunek z rodziny astrowatych. Jego występowanie jest bardzo szerokie – naturalnie pojawia się w całej Europie i w Azji, a raczej w jej części o umiarkowanym klimacie. W Polsce jest gatunkiem pospolitym. Kiedyś był mocniej rozprzestrzeniony, jednak i teraz bez problemu można go spotkać przy drogach i na miedzach. Czasami wrotycz pojawia się w ogrodach, ponieważ jest traktowany jak roślina dekoracyjna i można ją uprawiać na rabatach.

Roślina ma typowy pokrój dla astrowatych – rozrasta się w duże kępy za pomocą krótkich kłączy. Na szczycie pędów znajduje się baldachokształtny kwiatostan, który składa się z drobnych, żółtych koszyczków. Są one zbudowane z rurkowatych, nieco ściętych kwiatów, gęsto wokół siebie ułożonych. Maksymalna wysokość łodygi wynosi około 1,5 m. Ma charakterystyczny, czterokanciasty przekrój. Wrotycz łatwo poznać po tym, że cała roślina, nie tylko kwiat, wydziela silny zapach, który może kojarzyć się z zapachem kamfory. Dla wielu osób jest on nieprzyjemny, wręcz odstręczający.

Zastosowanie wrotyczu

Wrotycz ma, czy raczej miał, bardzo szerokie rozwiązanie. Chociaż jest trujący, używano go, a w niektórych zakątkach świata nadal się używa, w kulinariach. Był stosowany jako przyprawa. Do tego młodych pączków dodawano do dań zamiast kaparów. Koszyczki kwiatowe zapiekano w kuchni.

Chociaż w kuchni wrotycz nie jest szczególnie popularny, często stosuje się go w inny sposób. Jego zapach odstrasza owady. Rośliny używa się do odstraszania much, mrówek i moli, a także komarów czy kleszczy. Działa ususzone ziele wrotyczu, jednak posadzenie rośliny przy tarasie czy altanie również ma sens. Dzięki temu będziesz mógł spędzić spokojny wieczór bez uciążliwego bzyczenia komarów nad uchem. Z wrotyczu robi się ekologiczne środki ochrony roślin. Napar z ziela stosuje się do zwalczania stonki ziemniaczanej. Można nim pryskać także rośliny ozdobne na mszyce. Jest to zaskakująco skuteczny, ekologiczny sposób na zwalczanie szkodników.

Nie można zapomnieć również o dekoracyjnych walorach wrotyczu. Jego małe koszyczki kwiatostanowe ładnie się prezentują na rabatach. Dobrze sprawdza się w ogrodach rustykalnych i naturalnych. Niektóre odmiany maja ozdobne liście lub większe koszyczki kwiatostanowe. I chociaż wrotycz jest piękny, najczęściej uprawia się go ze względu na zastosowanie lecznicze.

Właściwości lecznicze wrotyczu

Wrotycz jest uznawany za roślinę leczniczą. Jego zdrowotne działanie jest obecnie dość kontrowersyjne, ponieważ nie można zapominać, że roślina jest trująca. Kwiat, ziele i olej z wrotyczu zawierają tujon, izotujon, kamforę, borneol i lakton. Z tego względu stosowanie wrotyczu w dużej ilości bez konsultacji może być szkodliwe. Jednak  naturalne olejki z wrotyczu pobiera się do tworzenia leków. Wrotycz ma działanie ściągające, kojące i antybakteryjne. Pomaga także w pozbyciu się pasożytów, również tych zamieszkujących układ pokarmowy.

Dawniej olej albo herbata z wrotyczu były stosowane do spędzania płodu i do pobudzania menstruacji. Używano ich także w leczeniu histerii, a zewnętrznie przy wszelkich stłuczeniach, zwichnięciach i chorobach skóry. Obecnie używa się wrotyczu także do problemów skórnych, głównie do leczenia wszawicy i świerzbu. Na bazie olejku z tej rośliny robi się także preparaty do zwalczania robaków obłych w układzie pokarmowym. Jednak trzeba zachować ostrożność – duża zawartość tujonu podrażnia błony układu pokarmowego. Przez to preparaty z wrotyczu nie mogą być stosowane przy stanach zapalnych żołądka oraz jelit, nie zaleca się im kobietom w ciąży i karmiącym piersią. Składniki wrotyczu są wykorzystywane do stworzenia leku leczącego opryszczkę. Domowy sposób to nakładanie olejku wrotyczu bezpośrednio na zmianę w okolicy ust jałowym wacikiem.

Wrotycz stosowany dla urody

Od wieków kobiety stosują wrotycz także dla urody. Ze względu na jego właściwości kojące i ściągające, stosuje się go na różne niedoskonałości cery i inne problemy skórne. Wrotycz stosuje się także przeciwko grzybicy skórnej i paznokci. Pomaga w tym napar lub herbata, które nakłada się bezpośrednio na zmiany. Można także zakupić krem z dodatkiem oleju z wrotyczu lub kilka kropli wkroplić do zwykłego kremu nagietkowego.

Roślina znajduje zastosowanie przy łojotokowym zapaleniu skóry głowy i przy przetłuszczaniu się włosów. Jak stosować wrotycz na włosy? Należy przygotować napar z suszu i przelać go do buteleczki ze spryskiwaczem. Warto spryskiwać włosy codziennie, preparat pomoże także w ułożeniu włosów i odbiciu ich od nasady. Susz można kupić w sklepie zielarskim lub przygotować samodzielnie z zebranych kwiatów i ziela rośliny.

Wrotycz – uprawa w ogrodzie

Nie ma chyba rośliny, której uprawa byłaby tak prosta, jak wrotycz. Ten gatunek jest typowy dla Polski i świetnie czuje się na większości gleb i stanowisk. Lubi słońce, ale w delikatnym półcieniu także sobie poradzi. Uwielbia przepuszczalne gleby, ale będzie rósł zarówno na piasku, jak i na kamieniu. Nie lubi tylko zastoisk wodnych. Jest to roślina całkowicie odporna na mróz, której nie jest straszna zima ani wiatr.

Roślinę uprawia się z nasion, wysiewanych wprost do gruntu wiosną. Większość z nich od razu wschodzi i w tym samym roku można już doczekać się pierwszych kwiatów. Niestety wrotycz jest bardzo ekspansywny. Dlatego przed wysianiem nasion w ogrodzie trzeba się naprawdę dobrze zastanowić, czy warto go mieć.

Wrotycz – pielęgnacja krok po kroku

Najważniejszym zabiegiem w pielęgnacji wrotyczu jest przerywanie i usuwanie młodych roślin, które wyrastają poza miejscem wzrostu wrotyczu. Ta niezwykle ekspansywna roślina szybko może zająć cały ogród i być konkurencją dla innych ozdobnych gatunków. Dlatego trzeba bardzo pilnować, by się nie rozrosła za szybko. Wyrywając młode roślinki należy dokładnie usunąć cały korzeń.

Poza tym wrotycz nie ma żadnych szczególnych wymagań pielęgnacyjnych. Roślina czasami potrzebuje podlewania, ale na dobrą sprawę przetrwa i bez tego. Nawożenie nie jest potrzebne, tak samo jak ochrona przed mrozem na zimę. Wrotycz wystarczy po prostu zasiać, a będzie się świetnie rozwijał.

Jak stosować wrotycz?

Wrotycz zbiera się w dwóch terminach. W czerwcu, zanim roślina zakwitnie, pozyskuje się ziele oraz liście. Na przełomie lipca i sierpnia natomiast można zbierać kwiaty. I jedno i drugie może okazać się przydatne do stworzenia preparatów z wrotyczu. Jeśli nie masz rośliny w swoim ogrodzie, znajdź łąkę z daleka od ulic i ruchliwych miejsc, oraz od upraw przemysłowych, na których mogą pojawiać się nawozy i opryski.

Zebraną roślinę suszy się na słońcu, albo wieszając w suchym i przewiewnym miejscu. Można także zastosować specjalną suszarkę do ziół. Susz z ziela stosuje się do przygotowania odwaru, który może posłużyć do oprysków roślin, na włosy lub skórę. 3 łyżki suszu zalewa się 2 szklankami wrzątku i gotuje się 5 minut. Następnie miksturę trzeba odcedzić, a przestudzoną przelać do buteleczek. Można ją stosować przez kilka dni.