Rośliny owadożerne

Rośliny owadożerne - gatunki, opis, występowanie, uprawa

Rosiczka albo muchołówka to najbardziej znane przedstawicielki dużej grupy ekologicznej. Chociaż rośliny owadożerne nie występują często, to około 700 gatunków i tak jest zaskakująco dużą liczbą. Rośliny mięsożerne burzą nasze wyobrażenie o biernym i wegańskim charakterze tej formy życia. Ze względu na swoje właściwości są ciekawostką botaniczną. Niektórzy też wykorzystują je jako naturalne pułapki na muchy.

Rośliny owadożerne – gatunki i występowanie

Większość osób, wymieniając rośliny owadożerne ma na myśli głównie goździkowce: muchołówkę i różne gatunki rosiczek oraz dzbaneczniki. Mało kto wie, że niektórzy mięsożercy w świecie roślin są spokrewnieni z wrzosem, ananasem, a nawet poczciwą babką. Oprócz najbardziej znanych, wymienionych powyżej, ciałami owadów odżywiają się:

• Aldrowanda – z rzędu goździkowców, rodzina rosiczkowate. Występuje w Europie, Azji, Australii i Afryce, również w Polsce. Jest to roślina wodna, bez korzeni. Pułapki na owady – jak u innych rosiczkowatych – mieszczą się w drobnych liściach.
• Rosolistnik portugalski – dalszy kuzyn rosiczki z rzędu goździkowców. Ma charakterystyczne długie liście, niektóre zwinięte w spiralkę. Jest półkrzewem, dorastającym do 0,5 m wysokości. Dobrze radzi sobie w górskim, suchym klimacie Europy południowo-zachodniej. Wilgoć pobiera z porannych mgieł. Kwiaty są dość duże, o żółtej barwie, zebrane w jeden kwiatostan.
• Triphyophyllum peltatum – rośnie wyłącznie w tropikalnych lasach Afryki zachodniej i nie posiada polskiej nazwy. Jest niezwykłym przykładem przystosowania do specyficznych warunków środowiskowych. W ciągu życia roślina wytwarza trzy rodzaje liści. Początkowo jest to rozeta z długimi liśćmi, z których jeden ma zdolność wabienia i łapania owadów. W postaci dorosłej staje się lianą. Hodowla tej rośliny jest niezwykle trudna. Udaje się zazwyczaj tylko w specjalistycznych warunkach terrarium, gdzie można jej zapewnić środowisko naśladujące las tropikalny.
• Kapturnicowate – trzy gatunki z rodziny kapturnicowatych należą do rzędu wrzosowców. Wszystkie występują w Ameryce Północnej lub na Wyżynie Gujańskiej. W Polsce są znane jako Kapturnica lub Saracena. Mają liście w formie rurek, na których szczycie znajduje się wabiący nektar. Owad, który dostanie się do środka rurki jest trawiony za pomocą enzymów i z pomocą bakterii, żyjących w symbiozie z rośliną. Kapturnice to nie tylko naturalne pułapki na muchy, ale rośliny o dekoracyjnym wyglądzie. Nadają się do uprawy w domu.
• Katops – rośliny z tego rodzaju są spokrewnione z ananasem, należą do rzędu wiechlinowców. W ramach rodzaju występuje jeszcze 21 ozdobnych gatunków. Mięsożerne są rośliny należące do gatunku Catopsis berteroniana.
• Byblis – niedawno odkryty gatunek z rzędu jasnotowców. Występuje naturalnie w północnej Australii i południowej części Papui. Wyglądem różni się od typowych mięsożerców. Nadaje się do domu, ale ma dość duże wymagania jeżeli chodzi o wilgoć i naświetlenie.

Uprawa roślin mięsożernych w domu

Nie bez powodu to właśnie rosiczki i muchołówki są najczęściej uprawiane w domach. Trzy gatunki rosiczki występują naturalnie w Polsce i te najłatwiej jest utrzymać dłuższy czas w doniczce. Nie wszystkie rośliny owadożerne nadają się na typowe rośliny doniczkowe. Uprawa Byblis czy Triphyophyllum peltatum wymaga specjalistycznych warunków i dużej wiedzy.

Poniżej podajemy kilka wskazówek dotyczących uprawy najpopularniejszych gatunków owadożernych:

• Rosiczki – wymagania różnią się w zależności od odmiany, ale rosiczka zwykle lubi dobrze nasłonecznione miejsca. Jednocześnie powinno się unikać długotrwałej ekspozycji na ostre światło. Potrzebuje też wysokiej wilgotności, ale nie przelania. Gleba powinna być dość uboga, dobrze przepuszczalna – żwir, torf zmieszany z piaskiem, o kwaśnym odczynie.
• Muchołówka – ma podobne wymagania do rosiczek. Powinno się unikać przeciągów, przelania i zbyt ostrego słońca. Lepiej od rosiczki znosi niskie temperatury (do -10 stopni), ale warto sprawdzić informacje odnośnie konkretnych odmian. Nie można oczywiście przesadzać z ekstremalnymi warunkami. Domowe temperatury, dobrze naświetlone, nieogrzewane pomieszczenie i utrzymywanie wilgotnej gleby powinny wystarczyć. Zarówno rosiczki jak i muchołówki wymagają podlewania odwapnioną wodą. Może to być deszczówka, woda destylowana lub „odstana” woda z kranu.
• Rosolistnik – jest wyjątkiem wśród roślin owadożernych, woli glebę dość suchą, o lekko kwaśnym lub obojętnym odczynie. To nie znaczy, że jego uprawa należy do łatwych. Jest bardzo wrażliwy na przelanie i może zacząć gnić. Można go nawadniać ze spodeczka albo umieścić w doniczce glinianej. W tym ostatnim przypadku zamiast przez otwory na dole doniczki nawilżamy podłoże przez pory w glinie. W praktyce polega to na wypełnieniu przestrzeni między mniejszą i większą doniczką np. mchem torfowym i podlewaniu tego podłoża. Samo podłoże może się składać torfu przemieszanego z piaskiem. Stanowisko powinno być dobrze nasłonecznione (pochodzi z portugalskich gór!). Zimą można doświetlać lampami ledowymi.

Uprawa roślin owadożernych nie należy do najłatwiejszych. Jest to doskonałe wyzwanie dla osób, które mają już jakieś doświadczenie w pielęgnacji innych gatunków roślin i nie przestraszą się specjalnych wymagań.

Rośliny owadożerne – ciekawostki

Rośliny mięsożerne są coraz lepiej poznawane przez badaczy. W XIX wieku odkryto pierwsze gatunki owadożerne, w latach 70-tych po raz pierwszy zaobserwowano mięsożerność wybranych liści Triphyophyllum peltatum.

Te rośliny, zaprzeczające popularnemu wyobrażeniu o ziemskiej florze, mogą nam powiedzieć wiele nowych rzeczy o ewolucji i różnorodności form życia. Na przykład pływacz jest najszybszą rośliną świata, która dosłownie zasysa ofiarę, gdy ta zbliży się za bardzo do liścia-pułapki. Szybkość tego procesu po raz pierwszy udokumentowano dopiero w 2010 roku!

Naukowcy odkrywają ciągle nowe gatunki mięsożerne. Pomysłowość niektórych pułapek może zaskakiwać. Zaledwie 10 lat temu natrafiono na Borneo na całkiem nowego roślinnego drapieżnika. Nepenthes pudica – Dzbanecznik wstydliwy, zastawia pułapki na swoje ofiary po ziemią. Jest to pierwsza roślina o takim zachowaniu jaką odkryto.

Świat roślin owadożernych na pewno ma przed nami jeszcze wiele tajemnic. Jednak nawet to co wiemy do tej pory wystarcza by były to jedne z najciekawszych istot żywych na świecie.