Kołatek domowy - opis, występowanie, szkodliwość, zwalczanie

Kołatek domowy – szkodnik drewna

Wygląd i charakterystyka owada

Kołatek domowy (Anobium punctatum) to chrząszcz przypisany do rodziny kołatkowatych (Anobiidae) żerujący w drewnie. Robi to za pomocą specjalnie wykształconego narządu gębowego gryzącego. Dzięki niemu mechanicznie uszkadza strukturę drewna. Wgryzając się, drąży tunele zjadając materiał. Pozostawia za sobą pył drewniany oraz swoje odchody. Jego nazwa wzięła się od dźwięku, jaki wydaje podczas drążenia. Jest to odgłos kołatania. Nie jest słyszalna cały czas a jedynie podczas natrafiania przez owada na przeszkodę np. twardszy kawałek drewna.

Ten robak charakteryzuje się brązowym kolorem i niedużym rozmiarem, bo mierzy zaledwie 4-5 mm długości. Jego ciało jest walcowato wydłużone. Głowa znajduje się pod tzw. przedpleczem, jest schowana. Ma cienkie czułki. Samica tego gatunku jest większa i ma krótsze czułki. Ma trzy pary nóg i skrzydła. Na powierzchni okryw widoczne są wgłębienia, ułożone w podłużne linie, które tworzące jakby paski.

Dorosły owad kołatka pod postacią, jaką jest chrząszcz, żyje zaledwie od 14 do 30 dni. Zaś cały rozwój rozpoczynając od larwy do dorosłego okazu może trwać od 1 do 7 lat. Czas ten jest zależny od warunków, gdzie żeruje oraz zasobności surowca w składniki odżywcze. Przepoczwarzenie się larwy ma miejsce na wiosnę z powodu optymalnej dla nich temperatury około 20-22 stopni Celsjusza oraz wilgotności około 50%. Motyle w Polsce na etapie larwy także uznawane są za szkodnika. Kołatki osiągając ostateczne stadium rozwoju nie zeruje już, a zajmuje się jedynie rozmnażaniem się.

Występowanie szkodnika

Kołatek domowy, ale też inne szkodniki drewna chętniej atakują młodsze drewno, gdyż jest zasobniejsze w składniki pokarmowe. Powodem tego, jest używanie do budowy konstrukcji budynków jak najstarszego rodzaju drewna. Pozwoli to zminimalizować ryzyko zadomowienia się szkodników drewna.

Pożywność drewna dla szkodnika rośnie także, kiedy obecny jest w nim rozwój grzybów, pleśni, a tym samym wilgoci. W takim drewnie szybciej rozwijają się szkodniki. Kołatek domowy jest uważany za najgroźniejszy gatunek szkodników drewna. Jak też jednym z najczęstszych pojawiających się w domu, podobnie jak po spuszczel pospolity (domowy).

Badacze wyszczególnili gatunki drewna, gdzie żeruje szczególnie. W drewnie sosny, dębu i jesionu drąży tunele głownie w części bielastej. W świerku, jodle, brzozie i buku drąży znacznie głębiej. Ze względu na wrażliwość na mrozy (do –15 st. C) w środowisku naturalnym występuje rzadziej. Powszechniejszy jest w budynkach i pomieszczeniach.

Kołatek domowy bardzo chętnie zamieszkuje drewno liściaste, a do tego wilgotne. Preferuje niższe temperatury otoczenia, przeciwnie do spuszczela pospolitego (domowego). Omija raczej drewno w pomieszczeniach z centralnym ogrzewaniem, ponieważ jest tam raczej dość sucho. Najbardziej lubi zadomowić się w elementach drewnianych domowych piwnic i pomieszczeń gospodarskich. Tam wybiera najczęściej belki, schody i poręcze, ramy okienne, meble. Ponadto także drewno w niedogrzanych pomieszczeniach mieszkalnych. Wszędzie tam, gdzie panuje podwyższona wilgotność.

Najczęściej spotykany jest jednak w drewnie budowli zabytkowych np. kościołów, zamków czy budynków skansenów lub eksponatach muzealnych. Żerowanie kołatka zaczyna się wewnątrz co utrudnia jego zaobserwowanie. O jego obecności dowiadujemy się, kiedy zaczyna widać na powierzchni otwory i wypadającą z nich mączka drzewna. A może zainteresuje cię także ten artykuł o innych szkodnikach drewna?

Zwalczanie kołatka domowego

Jak zwalczyć kołatka bez stosowania chemii

Walkę z kołatkiem można przeprowadzić używając chemicznych środków lub nie bez nich. Wszystko zależy od tego co zaatakowały szkodniki, w jakim stopniu i gdzie.

W przypadku drewnianych mebli, sprzętów i przedmiotów (rama okienna, parapet drewniany, parkiet, schody) lub elementu konstrukcyjnego (np. belki) może wystarczyć użycie wysokiej temperatury. Musi ona być na poziomie ok. 50-60 st. C. Tylko temperatura powyżej 50 st. C jest zabójcza dla tego robaka. Stosuje się z reguły tzw. ogrzewanie punktowe, gdyż kołatki żerują w określonych miejscach. Szybciej giną larwy, ponieważ są mniej odporne na temperaturę.

Warto pamiętać, że materiał jakim jest drewno ogrzewa się bardzo wolno. Do nagrzewania wykorzystuje się urządzenia np. dmuchawy, lampy na podczerwień lub promienie gamma. Pozbycie się może być czasochłonne. W warunkach domowych można też poradzić sobie z muchami. Domowa pułapka na muchy jest prosta.

Walka z kołatkiem z użyciem chemicznych środków

Kołatka zwalcza się również środkami chemicznymi, które wstrzykuje się do widocznych otworów tuneli. Po zaplikowaniu preparatu trzeba koniecznie zatkać otwory m.in. parafiną.

Inną metodą zwalczania kołatka jest używanie gazu (fumigacja), a konkretnie fosforowodoru. Wykorzystuje się go w przypadku żerowania owada na większym obszarze tj. w całych pomieszczeniach zabytków, kościołów i innych budynków. Fumigacja wymaga zastosowania specjalnej komory uszczelniającej.

Cały proces gazowania trawa kilka dni i wykonują go fachowcy. Jest to zabieg dając skuteczność usunięcia szkodników drewna w każdym stadium rozwojowym. Działa także na wytępienie spuszczela pospolitego. Co ciekawe kołatek posiada mechanizm obronny polegający na „wstrzymywaniu oddechu” i zamykaniu przetchlinek. Chroni go to na krótko. Stąd konieczne jest, aby zabieg trwał kilka dni. Da to gwarancję na wytępienie owadów. Po fumigacji pomieszczenia muszą być koniecznie wywietrzone i najlepiej ozonowane.