Powojnik

Powojnik - odmiany, wymagania, uprawa, rozmnażanie, zimowanie

Roślina atrakcyjna wizualnie od wiosny do zimy. Jako pnącze może zdobić zielone ściany, altany i pergole. Niektóre gatunki sprawdzą się też jako roślina okrywowa. Zimą delikatne owoce w puszystych czapeczkach dobrze komponują się ze śniegiem i szronem. Oto wszystko co warto wiedzieć o powojniku.

Powojnik charakterystyka rodzaju

Powojniki (zwane też z łacińska clemantis), to duża grupa roślin, należąca do rodziny jaskrowatych. Wyglądają bardzo różnie, ale w ogrodach najczęściej spotyka się pnącza. W zależności od gatunku mogą być drewniejące lub zielne. Niektóre powojniki mają też postać krzewów lub roślin zielnych o wzniesionych pędach.

Liście są bardzo różne, od pojedynczych (powojnik całolistny), podwójnych (powojnik alpejski), po wielokrotne i nieparzystopierzaste (powojnik pnący). Niektóre rośliny mają liście sezonowe, zimozielone lub półzimozielone.

Charakterystyczne dla tych roślin są owoce – niełupki, z pierzasto owłosioną szyjką słupka. Puszyste owoce, przypominające dmuchawce, zostają na roślinie do zimy.

Kwitnienie przypada od maja do października. Kwiaty – zależnie od gatunku – są pojedyncze, z gwiaździście ułożonymi płatkami lub zebrane w kwiatostany. Czasami potrafią być bardzo duże (do 30 cm).

U niektórych gatunków kwiat, liście i owoce mogą być lekko trujące, a ich sok drażni skórę.

Odmiany i ich właściwości

Powojnik ogrodowy obejmuje kilka gatunków i ich liczne odmiany. W zależności od tego jaki chcemy uzyskać efekt, warto wybrać jedną z nich. Ponieważ istnieje ponad 4000 odmian, to najczęściej dzieli się je na grupy, powstałe przez skrzyżowanie dzikiego gatunku z innymi gatunkami. Rośliny o pewnych cechach wspólnych z gatunkiem bazowym. Oto wybrane grupy i ich charakterystyka:

1. Viticella – pochodzą od powojnika włoskiego (Clematis viticella) i należą do łatwiejszych w uprawie. Kwitną obficie, od czerwca do września. Kwiaty osiągają ok. 7 cm średnicy. U powojnika włoskiego są ciemnofioletowe, inne kolory i wielkości zależą od odmiany. Ma postać pnącza. Ze względu na umiarkowaną mrozoodporność chętnie tworzy się z niego polskie odmiany np.:

• Generał Sikorski – dorasta do 3-4 m.; kwiat ma kolor niebieski, wchodzący w purpurę, może osiągać nawet 10 cm średnicy. Dobrze czuje się w miejscu oświetlonym, na żyznej glebie.
• Maria Skłodowska Curie – duże, pełne kwiaty w kolorze białym. Kwitnie od czerwca do lipca. Dorasta do 2 m. Lubi stanowiska słoneczne, ale bez piekącego słońca, osłonięte od wiatru. Odporny na mróz.
• Krakowiak – ciekawa odmiana o pojedynczych, różowych kwiatach z ciemniejszym pasem różu pośrodku płatka. Kwitnie od czerwca do września. Radzi sobie na każdym stanowisku. Dobra do uprawiania w parku, w ogrodzie i na balkonie.

2. Wielkokwiatowe – odmiany hybrydowe o kwiatach dużych, średnica 13-20 cm. Kwitnie zwykle przez cały sezon, powtarzając kwitnienie pod koniec lata lub jesienią. Tutaj też znajdziemy ciekawe odmiany polskie, ale nie tylko:

• Ashva – jedna z niższych odmian. Rośnie powoli i dorasta do 1,5-2 m. Kwitnie od czerwca do września. Kwiaty purpurowe z czerwoną pręgą, pojedyncze, karbowane. Nadaje się do uprawy w pojemnikach.
• Grunwald – kwiaty do 12 cm średnicy, lekko karbowane, purpurowofioletowe. Płatki lekko karbowane, zaostrzone na końcach. Kwitnie od czerwca do września. Roślina dorasta do 3-3,5 m.
• Prince Charles – jasnoniebieskie kwiaty, osiągają ok. 10 cm średnicy, płatki karbowane, wyginają się na zewnątrz. Kwitnie od czerwca do września. Dorasta do 2 m.

W tej samej grupie wyróżnia się powojniki wcześnie kwitnące. Należą tu m.in. odmiany:

• Maria Kaczyńska – średnie (10-12 cm), białe kwiaty. Kwitnienie od maja do czerwca. Dorasta do 1,4-1,7 m.

• Warszawska Nike – purpurowo-fioletowe kwiaty obsypują roślinę obficie w czerwcu i lipcu oraz we wrześniu na pędach tegorocznych.
• Guernsey Cream – kwitnie na jasnożółto, od maja do września. Kwiaty duże – do 15 cm, z lekko fałdowanym obrzeżem. Dorasta do 2 m.

3. Flammula/Flammula-recta – gatunek bazowy ma kwiaty drobne (do 3cm), pachnące i bardzo się rozrasta. Dorasta do 5 m. Kwitnie latem i jesienią. Wywodzące się od niego odmiany, to powojniki o silnym zapachu i drobnych, obficie obrastających roślinę kwiatach. Tutaj na uwagę zasługuje np.:

• Early Snow – dorasta do 3-4 m. Od września do listopada porośnięty przez małe, białe kwiaty o wąskich, owalnych płatkach. Średnio mroozodporny (strefy 6-9).
• Powojnik wonny – średniej wielkości pnącze (do 2m), porasta małymi, fioletowymi kwiatami od lipca do października. Kwiaty silnie pachnące. Roślina mrozoodporna. Pędy wzniesione, nie czepiają się podpórek. Nadaje się do uprawy w pojemnikach.

4. Montana – powojnik górski to szybko rosnące pnącze. Dorasta do 8 m. Kwitnie w maju i czerwcu, bardzo obficie. Ma średnią odporność na mróz. Jego odmiany mają podobne, czteropłatkowe, pojedyncze kwiaty (najczęściej w odcieniach różu) i pierzaste liście. Z odmian warto zwrócić uwagę na:

• Freda – kwiaty wiśnioworóżowe, dorasta do 3-5 m. Kwitnie w maju.
• Elizabeth – Kwiaty jasnoróżowe, dorasta do 4-8 m. Kwitnie w maju i czerwcu.

5. Integrifolia – czyli powojnik całolistny. Należy do niższych gatunków (do 60 cm wysokości), ale odmiany mogą się rozrastać nawet do 200 cm. Są mrozoodporne. Nie wytwarzają własnych narządów czepnych, ale mogą się rozrastać na podpórkach. Nadają się też na kwitnące kobierce.

Ilość gatunków i odmian jest bardzo różnorodna. Wpływa to również częściowo na warunki uprawy.

Wymagania powojnika  

Większość powojników lubi stanowiska słoneczne, ciepłe, ale nie gorące. Najlepiej rosną w ziemi żyznej, o lekko kwaśnym lub obojętnym odczynie. Wymagania zależą od gatunku i odmiany. Wszystkie uprawiane w Polsce są odporne na mróz, ale nie wszystkie w takim samym stopniu. Dlatego odmianę powinno się dobierać zgodnie z warunkami jakie możemy zapewnić roślinom.

Dla większości powojników ziemia powinna być dobrze zdrenowana. Niektóre odmiany są szczególnie przewrażliwione na przelanie. Powojnik pnący, wykorzystujący ogonki liściowe do wspinania, można bez problemu puścić po ścianie i pergoli. Powojniki bez narządów czepnych będą potrzebowały podpórek. Mniejsze odmiany można też puścić po ziemi, żeby stworzyły dywan.

Sadzenie i uprawa

Sadzonki z pojemników można sadzić przez cały sezon (do jesieni).

Zwykle powojniki sadzi się w dole szerokim i głębokim na ok. 60 cm. Ziemia powinna być użyźniona lub z gotowej mieszanki. Na dno wysypać 10 cm drenażu (żwir, keramzyt) i przykryć siatką cieniującą. Nie jest to konieczne przy piaszczystej, przepuszczalnej glebie. Na warstwę keramzytu sypiemy warstwę obornika lub żyznej ziemi i dopiero wyżej sadzimy roślinę.

Po zakopaniu i uklepaniu ziemi uformować lejek, który będzie zapobiegał uciekaniu wody. Dobrym pomysłem jest ściółkowanie korą.

Rozmnażanie przeprowadza się przez odkłady (przyginamy do ziemi i zasypujemy pęd przeznaczony do ukorzenienia).

Pielęgnacja wiosną obejmuje również przycinanie. To na jaką wysokość przytniemy roślinę zależy od odmiany, dlatego najlepiej zapoznać się instrukcją dostarczoną przez sprzedawcę. Po rozpoczęciu wegetacji (kwiecień) dostarczamy roślinie nawozu o przedłużonym działaniu. Poza tym trzeba pamiętać o regularnym podlewaniu latem.

Uprawa i pielęgnacja może być trudniejsza lub łatwiejsza, w zależności od odmiany. Wszystkim, którzy nie mieli do czynienia z tą rośliną zalecamy zaczęcie od tych mniej wymagających.

Zimowanie

Zimowanie dotyczy przede wszystkim roślin uprawianych w pojemnikach. Nie mają one dostatecznej ochrony przed mrozem. Dobrym pomysłem jest zakopanie (tzw. dołowanie) w ziemi w ogrodzie. Inny sposób na zimowanie, to przeniesienie roślin do pomieszczenia gdzie temperatura utrzymuje się na poziomie 0-5 stopni.

W przypadku roślin ogrodowych dobrze jest usunąć gnijące liście i wyściółkować korą. Do ściółkowania nadają się też trociny, które tworzą grzejącą warstwę, a łatwo przepuszczają powietrze i wodę. Szczególnie ważne jest ściółkowanie w czasie bezśnieżnej zimy.

Powojnik to roślina o wielu obliczach. Wiele odmian pięknie prezentuje się przez cały rok. Sprawdź jakie są najciekawsze odmiany i jak o nie dbać.

Clematis, nazywany inaczej powojnikiem, to jedno z najbardziej popularnych pnączy na świecie. To ogromna grupa roślin, które wyróżniają się w ogrodzie pięknym pokrojem i ciekawym wyglądem delikatnych kwiatów. Najwspanialsze kolory i zachwycający ogrom kwiatów – tak w skrócie można opisać te kwiaty ogrodowe. Skuś się na powojniki i zaproś je do swojego ogrodu. Podpowiadamy, jak o nie dbać.

Powojnik czy clematis? Kilka słów o gatunkach

Powojnik prosty (klematis) to polska nazwa łacińskiego clematis. Jest to wyjątkowa roślina, która świetnie sprawdza się w uprawie w naszych warunkach atmosferycznych. Sama nazwa „powojnik” obejmuje mnóstwo różnych gatunków, a wszystkie łączy w sumie jedno – są po prostu przepiękne. To byliny wieloletnie, które każdego zachwycają swoim urokiem i niezwykłą delikatnością wspaniałych, przepysznych kwiatów. Najczęściej można spotkać ją w ogrodzie, jednak wspaniale rośnie nie tylko w uprawie – to jeden z naturalnych gatunków flory polskiej.

Najpopularniejszym gatunkiem w polskich ogrodach są powojniki wielokwiatowe. Te kwiaty ogrodowe są zdecydowanie najbardziej zwracające uwagę – duże, ich średnica może mieć nawet 15 cm. Dodatkowo są po prostu wspaniałe, długo się utrzymują. Powojniki wielokwiatowe kwitną często dwukrotnie, więc mogą być ozdobą ogrodu przez cały sezon – pierwszy raz kwiaty pojawiają się w maju i czerwcu, by powtórzyć kwitnienie na tegorocznych pędach przed nadejściem jesieni.

Na uwagę zasługuje także powojnik pnący, który charakteryzuje się przede wszystkim bardzo silnym wzrostem. Pędy, jeśli chodzi o te rośliny pnące, mogą osiągnąć nawet 10 metrów długości i to w bardzo krótkim czasie. Dlatego często sadzi się go w pojemnikach na balkonie, ale na jego wprowadzenie zasługuje także nowoczesny ogród. Powojnik pnący jedno z najatrakcyjniejszych pnączy możliwych do uprawy w Polsce. Wytwarza drobne kwiaty, które jednak bardzo gęsto porastają roślinę. Jest ich naprawdę wiele – najczęściej białe, zachwycą każdego. Ciekawy jest także powojnik tangucki, który wytwarza żółte kwiaty. Są one pojedyncze i zwisające, pojawiają się na cienkich łodyżkach. Powojnik tangucki ma także tę zaletę, że bardzo ozdobne są także jego owoce – puszyste i jedwabiste.

Kolejnym gatunkiem, który świetnie sprawdza się w uprawie, jest powojnik alpejski. Te kwiaty ogrodowe są cenione zwłaszcza za wytrzymałość na niesprzyjające warunki atmosferyczne. Świetnie sprawdzają się w każdym wydaniu, można sadzić je nawet na górskich działkach, gdzie często wieje zimny wiatr. Powojnik alpejski sprawdzi się w chłodniejszych miejscach kraju, dlatego jest także bardzo popularny. Wyróżnia się dzwonkowatymi kwiatami, zwisającymi z długich szypułek, które przyjmują najpiękniejsze i najbardziej intensywne kolory.

W uprawie klematis odnajduje się także powojnik prosty, który można spotkać także w formie dzikiej w naszym kraju. Jest to roślina o małych kwiatach, które wytwarzają oszołamiający zapach. Są dość drobne, ale bardzo liczne, więc nie tracą na atrakcyjności. Wspaniale wyglądają w ogrodzie, dobrym towarzystwem są dla nich krzewy ozdobne.

Odmiany powojnika

Odmiany powojnika są domeną głównie polskich hodowców. Dzieje się tak, ponieważ w naszym kraju jest to bardzo popularna roślina, ale odmiany najstarszych polskich hodowli można spotkać w ogrodach na całym świecie. Te kwiaty ogrodowe powoli podbijają serca ogrodników i cieszą się coraz większą popularnością.

Powojnik to w zasadzie ponad trzysta wartościowych szlachetnych odmian, które różnią się między sobą przede wszystkim kolorem i kształtem kwiatów. Jednak nowopowstające odmiany mają na celu także zwiększenie odporności roślin na mróz, dostosowanie ich do uprawy w pojemnikach lub próby stworzenia roślin, które mogą zastępować krzewy ozdobne.

Clematis, czyli powojniki wielokwiatowe cieszy się największą liczbą nowych odmian. Wśród nich można znaleźć swojsko brzmiące okazy, jak „Hania” czy „Maria Skłodowska-Curie” o pełnych kwiatach, które dwa razy pojawiają się na pędach. Jednak u podstaw nowych odmiany leży nie tylko powojnik prosty, lecz także inne gatunki. Na uwagę zasługuje powojnik tangucki – jego odmiany „Anita” i „Bill McKenzie” dorastają nawet do 6 metrów długości. Powojnik tangucki jest dostępny także w odmianach o intensywnie żółtych, wręcz pomarańczowych kwiatach.

Podobnie powojnik pnący – i ten gatunek hodowcy wzięli na warsztat. Dzięki temu możemy cieszyć się najpiękniejszymi kwiatami na balkonie i w donicach. Teraz najczęściej tworzy się odmiany o zwiększonej mrozoodporności, bo wcześniej te byliny wieloletnie często przemarzały przy ciężkiej zimie. Najwartościowszą odmianą, co sprowadza się do minimalnych wymagań i dużej odporności na mróz przy wspaniałych, zachwycających przepychem kwiatach, jest „Summer Snow”. Powojnik pnący tej odmiany są białe, stosunkowo duże kwiaty.

Również powojnik alpejski ma swoje barwne odmiany, które świetnie sprawdzają się w uprawie. Jest jeszcze bardziej mrozoodporny i dobrze czuje się w każdym miejscu. Powojnik alpejski wytwarza charakterystyczne, zwisające, dzwonkowate kwiaty, które można spotkać w licznych kolorach. Na uwagę zasługują przede wszystkim intensywnie czerwone lub bordowe odmiany. Bardzo ciekawie prezentują się także fioletowe i niebieskie odcienie – to stosunkowo rzadko spotykane kolory kwiatów, warto więc wprowadzić w ogrodzie taki kontrastowy akcent. Do najbardziej popularnych odmian powojnika alpejskiego należą „Blue Bird”, „Cecylia” i Frankie”.

Powojnik w ogrodzie – dobieramy stanowisko

Powojniki wielokwiatowe, czyli te, które najczęściej można spotkać w naszych ogrodach, mają raczej niewielkie wymagania glebowe. Jednak te mogą różnić się znacznie w przypadku innych gatunków. Małe wymagania mają powojnik prosty i powojnik alpejski, nieco więcej uwagi trzeba poświęcić powojnikowi pnącemu.

Powojnik, obojętnie jakiego gatunku, powinien znajdować się w takim miejscu, by jego dolna część była zacieniona i osłonięta, a górna może być oświetlona. Niektóre odmiany lepiej reagują na zacienienie, inne gorzej, ale taka jest ogólna tendencja. Okazuje się, że najlepsze dla powojników miejsca to będą wystawy wschodnie lub zachodnie, chociaż niektóre będą czuły się dobrze także na północnych. Te byliny wieloletnie lepiej znoszą nadmierny cień niż zbyt wielkie nasłonecznienie. Ze względu na to, że są to krzewy ozdobne o pnących pędach, clematis musi mieć zapewnione odpowiednie podpórki. Najczęściej jest to siatka rzucona na ścianę, ale te rośliny wspaniale pną się po balustradach i barierkach, więc zdarza się także, że są uprawiane na balkonie. Ponieważ powojnik świetnie znosi zacienienie, można sadzić go także pod drzewami, podporą dla niego mogą być także krzewy ozdobne. Takie połączenie może stanowić niesamowity widok, który nigdy nie zostanie zapomniany.

Jak sadzić odmiany powojników w ogrodzie? Clematis powojnik preferuje żyzne i lekkie podłoże, zasobne w składniki mineralne. To możemy zapewnić mu stosując odpowiednie nawożenie jeszcze przed zasadzeniem roślin w ogrodzie. Z tego względu warto jeszcze przed sadzeniem wmieszać w podłoże odpowiedni nawóz, optymalnie wieloskładnikowy, który przy okazji ma za zadanie także ochronę roślin przed chorobami. W tym celu można wykorzystać także naturalny kompost. Młody clematis powojnik, w postaci niewielkiej sadzonki może być bardziej podatny na zimno, więc należy trzymać go w domu.

Kolejnym ważnym aspektem, o który trzeba zadbać w uprawie, jeśli chodzi o clematis, jest poziom wilgotności podłoża. Roślina zdecydowanie preferuje niezbyt wilgotne gleby. Dlatego właśnie należy posadzić go w dobrze przepuszczalnym miejscu. Warto jednak wiedzieć, że te kwiaty ogrodowe wykazują dość dużą wrażliwość na suszę, więc znów zbyt szybko przesychająca gleba także nie jest najlepszym rozwiązaniem.

Clematis - pielęgnacja podwojników w ogrodzie

Powojnik, jeśli chodzi o te rośliny w uprawie, nie jest szczególnie kapryśny. Pielęgnacja podwojników nie powinna nastręczać specjalnych trudności. W zasadzie najważniejszym aspektem jego pielęgnacji jest regularne podlewanie rośliny, zwłaszcza w czasie upalnego lata lub długotrwałego okresu suszy. Rośliny można podlewać po prostu w czasie nawadniania całego ogrodu, nie wymagają żadnego szczególnego rodzaju wody. Aby utrzymać odpowiedni poziom wilgoci, wokół roślin posadzonych w gruncie można wysypać korę, która dłużej zatrzymuje wodę. To najlepszy sposób na zapewnienie powojnikom optymalnych warunków wodnych.

Klematisa nie trzeba nawozić w czasie podlewania. Jeżeli wcześniej w ogrodzie, jeszcze przed posadzeniem roślin, został rozłożony kompost lub wieloskładnikowy nawóz, rośliny mają składników mineralnych pod dostatkiem. Starsze okazy clematis powinny być jednak zasilane w ogrodzie wiosną. W tym okresie stosuje się nawozy azotowe, które zwiększają wzrost roślin i zagęszczają pnącze. Rośliny można także wspierać środkami chemicznymi w czasie kwitnienia. Wtedy należy sięgnąć po nawozy ze zwiększoną zawartością fosforu, ponieważ właśnie ten składnik najlepiej wpływa na wygląd kwiatów.

Ważnym aspektem uprawy tych roślin w ogrodzie jest ochrona przed zimą. Są to byliny wieloletnie, które zrzucają liście na zimę i szybko odradzają się wiosną. Jednak niektóre gatunki mogą wykazywać mniejszą mrozoodporność. Zwłaszcza powojniki wielokwiatowe należy chronić przed zimnem, a zwłaszcza przed mroźnym wiatrem, który mógłby uszkodzić wiotkie pędy. Całą grupę roślin ozdobnych tego typu można chronić za pomocą agrowłókniny i worków z tego materiału. One świetnie przepuszczają powietrze, więc nie powodują gromadzenia się wilgoci wewnątrz, a jednocześnie są doskonałą ochroną przed wiatrem i śniegiem.

Po zimie warto dokładnie przyjrzeć się, jak wygląda nasz clematis. Najczęściej trzeba je przyciąć i to dość szybko. W przypadku tych roślin należy usuwać wszystkie dwuletnie pędy, ponieważ one i tak nie będą brały udziału w kwitnieniu. Usuwamy także stare liście i zaschnięte gałązki czy kwiaty. Powojniki można przycinać w dwóch terminach – te, które kwitną pojedynczo, tylko raz, od razu po kwitnieniu. Kwitnące podwójnie lub późno można przycinać wczesną wiosną, wtedy, kiedy następuje usuwanie starych pędów. Dzięki temu roślina będzie silniejsza i znacznie bardziej atrakcyjna.

A może clematis w uprawie doniczkowej?

Powojniki świetnie czują się także w pojemnikach. To świetny sposób na to, by lepiej uchronić je przed zimnem, dodatkowym plusem takiego rozwiązania jest to, że dzięki temu można zaliczyć je do roślin ozdobnych, które można uprawiać w domu, a raczej na balkonie. Uprawa w donicach także nie jest szczególnie skomplikowana.

Powojnik w donicach będzie nieco mniejszy, niż ten, który rośnie w gruncie. Jest to oczywiście związane z tym, że nie ma możliwości wytworzenia dużego systemu korzeniowego, jednak w pojemnikach łatwiej zapewnić mu odpowiednie warunki wodne i ustalić konieczną dawkę nawozu. Jeżeli zamierzasz uprawiać powojniki w ten sposób, musisz mieć na uwadze, że rośliny potrzebują naprawdę dużych doniczek – optymalnie więcej niż 30 cm średnicy i 40 cm wysokości. Na dno doniczki dobrze jest wysypać trochę kremazytu, żeby korzenie rośliny nie stały w wodzie.

W uprawie doniczkowej clematis może rosnąć w standardowej ziemi ogrodowej. Klematis nie potrzebuje także żadnej specyficznej opieki. W zasadzie należy się nim zajmować tak jak egzemplarzami rosnącymi w gruncie. Używa się w tym celu tych samych nawozów, podobnie wygląda zabieg przycinania. Jedyne, co się zmienia, to ochrona przed zimą. Korzenie powojnika w donicy mogą co nieco przemarzać, zwłaszcza jeśli zima jest ciężka. Co prawda jego pędy są na balkonie lepiej chronione przed wiatrem, jednak największe zagrożenie stanowi przemarznięcie rośliny. Aby temu zapobiec, warto wstawić donicę do kartonowego pudełka i odizolować od podłoża, np. za pomocą grubszego kawałka styropianu. Wolne wnętrze można także uszczelnić, dzięki czemu roślinie będzie cieplej. Jeżeli masz możliwość podniesienia rośliny wraz z pędami i podpórkami, warto rozważyć zimowanie jej w domu. Optymalna temperatura dla powojników w tym czasie mieści się w przedziale od 0 do 5 stopni Celsjusza.

Powojniki na balkonie lub tarasie to zdecydowanie świetny pomysł. Tworzą gęsty splot, więc wspaniale przykrywają balustradę, stając się naturalnym odgrodzeniem od sąsiadów lub parawanem. Ich dodatkową zaletą jest fakt, że są po prostu przepiękne – wspaniałe kwiaty wszystkich odmian zapierają dech w piersiach, zwłaszcza, gdy jest ich dużo. Nie ma się nad czym zastanawiać – powojnik to roślina, której nie może zabraknąć na żadnym balkonie ani tarasie.