Allelopatia - opis, podział, zastosowanie, porady

Allelopatia, czyli sztuka dobierania roślin

Allelopatia – co to jest?

Już w starożytności wiedziano, że niektóre rośliny rosnące obok siebie rozwijają się szybciej, inne natomiast zamierają. Większość ogrodników pewnie do tej pory wie, że nie sadzi się cebuli obok fasoli i jak ognia unika sadzenia truskawek w pobliżu kapusty. Mogłoby się wydawać, że to tylko kolejny przesąd związany z ogrodnictwem, ale nie. Wpływ roślin na siebie nawzajem został udowodniony naukowo. I ta zależność jest nazywana allelopatią.

Jak to możliwe? Okazuje się bowiem, że niektóre rośliny i grzyby z danego gatunku wydzielają substancje chemiczne, które mogą wpływać na rozwój innych gatunków. Allelopatia ma zastosowanie głównie jeśli chodzi o substancje chemiczne wydzielające się do podłoża, nie rozprzestrzeniane przez wiatr czy przez wodę. Substancje te mogą pobudzać lub całkowicie hamować kiełkowanie. Mogą także pobudzać lub hamować wzrost, kwitnienie czy owocowanie różnych gatunków. Allelopatia dzieli się więc na dodatnią – kiedy obie rośliny mają korzyść, lub negatywną, gdy jedna z nich lub obie tracą na niefortunnym sąsiedztwie.

Allelopatia zaczęła być stosowana w rolnictwie i ogrodnictwie. I nie chodzi tu tylko o to, by unikać sadzenia obok siebie szkodzących sobie roślin. Chodzi także o to, by za pomocą doboru odpowiednich gatunków na przykład pozbyć się chwastów. To naprawdę fascynująca sprawa, która może być pomocna nie tylko dla osób chcących prowadzić gospodarstwo ekologiczne.

Allelopatia – podział

Allelopatia to temat świetnie zbadany przez biologów. Dlatego też powstał podział allelopatii, który opiera się na charakterze wydzielanej substancji allelopatycznej. Allelopatię dzieli się na prawdziwą i funkcjonalną. Prawdziwa zachodzi wtedy, gdy rośliny uwalniają do środowiska związki chemiczne trujące dla innych roślin. Allelopatia funkcjonalna jest bardziej skomplikowana. Można o niej mówić tylko wtedy, gdy uwalniane do gleby substancje stają się toksyczne dopiero po przekształceniu ich przez mikroorganizmy.

Trzeba bowiem wiedzieć, że substancje allelopatyczne mogą być bardzo różne. Są to proste gazy, jak cyjanowodór, albo wielkocząsteczkowe substancje, na przykład taniny czy flawonoidy. Substancje o charakterze allelopatycznym dzieli się na dwa rodzaje: stymulatory i inhibitory. Stymulatory oczywiście stymulują rozwój roślin, inhibitory natomiast mogą powodować ich zamieranie lub hamują rozwój. Teoria jest dość zawiła, ale na jej podstawie wysnuto kilka ciekawych wniosków, które mogą być przydatnymi wskazówkami podczas projektowania układu ogrodu warzywnego i ozdobnego. Jeśli szukasz więcej porad, sprawdź także ten artykuł z kalendarzem siewu warzyw.

Allelopatia, czyli wpływ roślin na siebie – przykłady

Allelopatia w uprawie warzyw i owoców – przykłady

Które rośliny dobrze wpływają, a które źle wpływają na inne? Zjawisko allelopatii najłatwiej zastosować w uprawie warzyw. Wystarczy określić, które rośliny nie przepadają za swoim towarzystwem, a które dobrze na siebie działając. Stosując odpowiednie sąsiedztwo roślin, można przeciwdziałać ich chorobom i rozprzestrzenianiu się chwastów. To łatwy sposób na wspieranie rozwoju warzyw.

Ten dział jest bardzo dobrze zbadany i przykładów jest naprawdę wiele. Oto tabela roślin, które mają na siebie dobry wpływ.

Allelopatia dodatnia warzyw

Roślina	Na co wpływa
Cebula	burak, marchew, warzywa kapustne, truskawki
Seler	pomidor
Kalarepa	burak
fasola	ogórek, ziemniaki,
rzodkiewka	ogórek, sałata
koper	ogórek, rośliny kapustne
sałata	marchew,
kapusta	ziemniaki,
pomidor	marchew,
marchew	sałata, fasola,
ziemniaki	rośliny kapustne, fasola
ogórek	sałata, fasola

Z drugiej strony jednak sąsiedztwo niektórych roślin może źle wpływać na wzrost i rozwój innych. Oto przykłady na allelopatię negatywną roślin uprawianych w warzywniaku lub w rolnictwie.

Allelopatia negatywna warzyw

Roślina	Na co wpływa
kapusta	fasola, marchew, pomidory, rzodkiewka
cebula	fasola
czosnek	fasola
koper	marchew
pomidor	ogórek, ziemniaki, groch
dynia	ziemniaki
kabaczek	ziemniaki
truskawka	rośliny kapustne
fasola	buraki, rośliny kapustne,
zioła (jak bazylia, majeranek czy mięta)	ogórki

Uprawa kwiatów, ziół i roślin ozdobnych - allelopatia

Także w uprawie roślin ozdobnych może zdarzyć się, że rośliny mają na siebie zły lub dobry wpływ. Część roślin ozdobnych może także wpływać na rozwój warzyw i owoców. Wato mieć to na uwadze. Jest kilka drzew i roślin ozdobnych, które źle wpływają ogólnie na rośliny wokół nich. To dęby, akacje i orzech włoski. W ich okolicy nawet trawa nie za bardzo chce rosnąć, i to nie przez rzucany przez nie (w końcu to potężne drzewa) cień, ale właśnie przez związki, które mogą wytwarzać.

Istnieje natomiast kilka roślin, które dobrze wpływają na niemal wszystko, co wokół nich rośnie i można je zapraszać zarówno do uprawy warzyw, jak i kwiatów. Są to pokrzywy i mniszek lekarski, dziewanna i rumianek pospolity. Te wydawałoby się chwasty produkują etylen, który przyspiesza dojrzewanie roślin. Bardzo silna jest zwłaszcza dodatnia allelopatia mniszku lekarskiego na jabłonie.