Arnika górska (Arnica montana) – kilka słów o gatunku

Arnika – jak ją rozpoznać

Arnika górska to bylina z rodziny astrowatych. I jest jej naprawdę typowym przedstawicielem. Kwiaty są bardzo charakterystyczne – to koszyczek kwiatostanowy złożony z języczkowatych kwiatów zewnętrznych w żółtym kolorze i okrągłym oczku kwiatów rurkowatych. To właśnie one są najbardziej dekoracyjnym elementem rośliny. Kwiat wspaniale się prezentuje, ma około 6-8 cm średnicy. Jego cechą charakterystyczną jest gęste owłosienie na spodniej stronie koszyczka. Umieszczony jest na szczycie wysokiej, wzniesionej łodygi i wabi pszczoły i inne owady. Arnika to gatunek miododajny.

Łodygi mają około 60 cm wysokości. Zdobią je lancetowate, zielone i bardzo delikatne liście, które zawsze rosną naprzemiennie w parach. Ładnie wyglądają, ale prawda jest taka, że poza okresem kwitnienia rośliny nie są szczególnie atrakcyjne. Koszyczek kwiatostanowy dość długo utrzymuje się rozłożony, dlatego warto uprawiać gatunek dla walorów dekoracyjnych.

Arnika górska (Arnica montana) to ceniona od wieków roślina lecznica. Znajduje zastosowanie w medycynie ludowej i oficjalnej, z jej dobrodziejstwa czerpie także ziołolecznictwo. W starych podaniach funkcjonuje pod nazwą arnika górska, kupalnik górski lub tranek górski. Czasami błędnie uważa się, że jest to biedrzeniec, ale to dwie różne rośliny.

Występowanie arniki (Arnica montana)w naturze

Kupalnik górski to roślina, którą można spotkać w całej Polsce. W zasadzie rozwija się w całej Europie i Ameryce Północnej, niezależnie od wysokości, także, a może zwłaszcza w wyższych partiach górskich. Nie jest szczególnie pospolita, w naszym kraju jest objęta ścisłą ochroną.

Najbardziej prawdopodobne jest to, że miejsce jej pochodzenia to polanka na Babiej Górze na wysokości 1616 m. Jednakże rozprzestrzeniła się wszędzie – najliczniej pojawia się w Sudetach i na Pojezierzu Mazurskim. Można jednak natknąć się na nią na Dolnym Śląsku, Wyżynie Małopolskiej, Górach Świętokrzyskich i w Bieszczadach Zachodnich. W tym ostatnim paśmie górskim największe kolonie arniki znajdują się w Przełęczy Bukowskiej i pod Haliczem. W żadnym z tych miejsc nie można zrywać arniki, niszczyć jej ani pobierać do wykorzystania przez ziołolecznictwo. Jeśli szukasz więcej inspiracji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o roślinach miododajnych.

Arnika górska – zastosowanie w medycynie

Kupalnik górski - właściwości i działanie

Ziołolecznictwo czerpie z dobrodziejstw arniki górskiej pełnymi garściami. Ta niewielka roślina jest świetnie znana ze swoich właściwości leczniczych, które wynikają z tego, że zawiera bardzo wiele składników i związków chemicznych. Leczenie arniką jest możliwe ze względu na dużą zawartość flawonoidów, które są obecne w łodygach i liściach arniki górskiej. Jej kwiaty natomiast zawierają tymol – środek, który znajduje zastosowanie w medycynie ze względu na właściwości antyseptyczne. Olejki te są odpowiedzialne za bardzo wiele różnych funkcji i można znaleźć preparaty z ich udziałem także w medycynie oficjalnej, więc leczenie niektórych dolegliwości jest możliwe dzięki nim.

Kupalnik górski zawiera ponadto dużo lakton seskwiterpenowych, czyli substancji o działaniu przeciwzapalnym, antyseptycznym i antybakteryjnym. Wśród wszystkich substancji najważniejsza jest helenalina, czyli środek odpowiedzialny za działanie przeciwzapalne. Helenalina znajduje się w świeżo zebranych roślinach, które jeszcze kwitną. Zostało to potwierdzone najnowszymi badaniami przeprowadzonymi na Uniwersytecie Medycznym w Gdańsku. Wyniki badań potwierdzają, że wyciągi ze świeżej rośliny zawierają mnóstwo helenaliny. Dlatego roślina znajduje zastosowanie w medycynie.

Arnika górska (Arnica) swoje właściwości zawdzięcza właśnie jej. Ma wyjątkowe właściwości przeciwzapalne. Działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo. Działa ponadto bakteriostatycznie i bakteriobójczo. Dodatkowo zapobiega tworzeniu się skrzepów i ogranicza krwawienia. Znajduje nie tylko zastosowanie w medycynie – preparaty z arniką można znaleźć także w kosmetologii, sprawdzają się w przypadku cery naczyniowej.

Arnika górska (Arnica montana) – zastosowanie w medycynie

W aptece i w sklepach zielarskich można kupić preparaty z arniką zarówno do użytku zewnętrznego, jak i wewnętrznego. Te środki, które zawierają arnikę do stosowania na zewnątrz najczęściej stosuje się na wszelkiego rodzaju urazy – stłuczenie, obrzęki, siniaki, zwichnięcia i krwiaki. Ich zadaniem jest zmniejszanie obrzęków. Maść z arniką można stosować także na podskórne wybroczyny, żylaki i popękane naczynka krwionośne. Niektóre preparaty są przeznaczone do masażu i stosowania przy bólach mięśniowych, na przykład po wysiłku fizycznym. Ziołolecznictwo i homeopatia wskazują na działanie arniki na bóle o charakterze reumatycznym. Maść może także zadziałać na ukąszenia owadów, ponieważ niweluje obrzęki – leczenie zewnętrzne jest bardzo skuteczne.

Arnika, Arnica i zbliżenie na kwiat, a także właściwości, zastosowanie w medycynie
Jakie właściwości i zastosowanie w medycynie ma kwiat arnika, z łaciny Arnica

Kupalnik górski to środek, który stosuje się także doustnie. Ale uwaga – arnika ma właściwości trujące i stosowana doustnie może powodować problemy od strony układu trawiennego. Jednakże preparaty homeopatyczne zawierają go w tak małym stężeniu, że nie trzeba obawiać się działań niepożądanych. Łykanie tabletek z niewielką ilością arniki ma działanie gojące rany i kontuzje, a także siniaki, krwiaki i wybroczyny. To lek, który ma duże znaczenie w leczeniu problemów z żyłami i żylakami. Ziele wpływa na zmniejszenie krwotoków, więc można podawać je doustnie w razie wylewów, także podskórnych czy w gałce ocznej lub w przypadku kruchości naczyń. Z tego właśnie względu arnika pojawia się w kremach na cerę naczyniową. Stosuje się ją także na chrypkę, ale w tym wypadku lepiej zdać się na biedrzeniec.

Leczenie arniką może być skuteczne, ale jest wiele przeciwwskazań. Nie powinno się stosować jej w przypadku przerwania ciągłości skóry lub urazów błon śluzowych, na przykład po zabiegach stomatologicznych. Nie powinny stosować jej także kobiety w ciąży.

Arnika górska (Arnica montana)– pielęgnacja i uprawa

Arnika górska – piękny kwiat w ogrodzie

Arnikę można rozmnażać na kilka sposobów. Najłatwiejszym sposobem jest jednak podział kłączy, ponieważ nasiona wschodzą bardzo wolno. Uprawa może jednak wymagać cierpliwości, ponieważ zdarza się, że ziele będzie rozwijać się powoli i próby uprawy nie przyniosą oczekiwanych efektów. Kwiat czasami jest atakowany przez szkodniki, ale wystarczy ocet na mszyce lub inny lekki preparat, by był w lepszej kondycji. Roślina ma naprawdę niewielkie oczekiwania pod względem pielęgnacji i małe wymagania, jeśli chodzi o podłoże.

Potrzebuje dość dużo światła, dlatego sadzi się ją tylko w mocno nasłonecznionym stanowisko. Do tego lubi glebę piaszczystą i przepuszczalną, w której nie tworzą się zastoiska wodne. Bardzo dobrze będzie się prezentowała w ogrodach skalnych. Kwiat fantastycznie komponuje się z niskimi bylinami, a do tego nie potrzebuje podlewania – skalniaki są dla niej najlepszym miejscem. Najważniejszym zabiegiem pielęgnacyjnym w przypadku tej rośliny jest obrywanie zaschniętych kwiatów. Robi się to, by roślina kwitła dłużej.

Ziele arniki – zbiór

W aptekach i sklepach ziołoleczniczych znajdują się preparaty z arniką (Arnica montana), jednakże można wykorzystać właściwości rośliny zebranej w ogrodzie. Działanie mają wszystkie elementy arniki, ale zbiera się je w różnych momentach. Kwiaty i liście ścina się latem, a korzenie i kłącza zbiera się wyłącznie jesienią, już po przekwitnięciu tuż po zakończeniu okresu wegetacji.

Zebrane elementy roślin przechowuje się w cienistych, chłodnych i przewiewnych pomieszczeniach. Tam należy je suszyć – albo na leżąco, na przykład na dywanikach lub plandekach, albo wiszące, powiązane w duże bukiety. Po wysuszeniu ziele przenosi się do lnianych woreczków lub torebek uszytych z przewiewnych materiałów, które należy przechowywać w suchych miejscach, które nie mają kontaktu z wilgocią.

ikona podziel się Przekaż dalej