Berberys zwyczajny

Berberys zwyczajny (pospolity) - uprawa, pielęgnacja, zastosowanie i właściwości

Berberis vulgaris berberys pospolity, berberys zwyczajny, znany również jako kwaśnica i kwaśniec, jest rośliną z rodziny berberysowatych Berberidaceae. To jedyny gatunek wśród berberysów, który w Polsce występuje w stanie naturalnym. Obecnie znacznie wytrzebiony, dawniej spotykany był na terenach otwartych, w zaroślach i w pobliżu lasów. Malowniczy krzew posiada zastosowanie jako dekoracyjna roślina ogrodowa. Posiada także właściwości lecznicze i walory smakowe, wykorzystywane w medycynie i sztuce kulinarnej.

Jeśli zainteresował cię ten temat, sprawdź w tym miejscu więcej informacji o berberysach.

Berberys zwyczajny – uprawa i pielęgnacja

Krzewy berberysu pospolitego są szeroko rozkrzewione, dorastające do 2-3 m wysokości. Wzniesione pędy na końcach wyginają się. Berberis vulgaris jest ciernistą rośliną, o trójdzielnych ostrych cierniach oraz ciemnozielonych liściach, piłkowanych na brzegach, o długości około 6 cm. Jesienią liście przybierają czerwoną barwę. Opadają na zimę. Żółte kwiaty, zebrane w 5-centymetrowe wiotkie grona, wydzielają niezbyt przyjemny zapach. Pojawiają się w maju i czerwcu, wabiąc owady. Jesienią zdobią krzewy czerwone owoce berberysu.

Uprawa berberysu pospolitego jest bezproblemowa. Krzewy dobrze rozwijają się na stanowiskach słonecznych i lekko zacienionych, na przepuszczalnej, żyznej glebie. Należy unikać podłoża mocno mokrego i ciężkiego. Jako rośliny odporne na zanieczyszczenia powietrza, mogą być sadzone w miejskich warunkach. Berberys zwyczajny należy do gatunków mrozoodpornych, wytrzymujących -22 stopnie Celsjusza. Jeśli szukasz więcej informacji, sprawdź także najpopularniejsze odmiany berberysów zebrane w tym artykule.

Pielęgnacja berberysu polega na:

• przycinaniu formującym wybujałych pędów, co pozwoli zachować atrakcyjny pokrój krzewów,
• wykonaniu ciecia zasadniczego - po przekwitnięciu kwiatów oraz jesienią. Zabieg jest również okazją do usunięcia uszkodzonych gałęzi. Usunięcie starych pędów pozwoli na rozwój młodych przyrostów,
• odmłodzeniu roślin. Wycinamy najstarsze, słabe i martwe pędy, pozostawiając najsilniejsze i młode. W ten sposób światło dotrze do wnętrza rośliny, pozwalając na jej równomierny rozwój. Zabieg przeprowadzamy na wiosnę, co 3-4 lata. Sprawdź także inspiracje na krzewy na żywopłot zebrane w tym miejscu.

Berberys zwyczajny – właściwości i zastosowanie

Owoce berberysu są jadalne i, pomimo zawartości cukru, bardzo kwaśne. Zawierają kwas jabłkowy, kwas cytrynowy oraz niewielką ilość kwasów lotnych. Ważnymi składnikami są witaminy C oraz E, karotenoidy, pektyny oraz sole mineralne. Owoce znajdują zastosowanie w kuchni, do przygotowania konfitur, galaretek, marmolady i nadzienia do cukierków. Suszone jagody, dodane do herbaty, podnoszą odporność organizmu. Wartościowe są likiery, nalewki i wódki, popularne zwłaszcza w Rzeczpospolitej szlacheckiej. Do dzisiaj gospodynie przygotowują z berberysowych jagód pyszny sok na zimę. Sprawdź także inspiracje na krzewy ozdobne zebrane w tym miejscu.

Równie szerokie zastosowanie miał berberys pospolity w medycynie ludowej, w ziołolecznictwie. Od najdawniejszych czasów pozyskiwano dla celów medycznych owoce, liście, korę i korzenie krzewu. Berberyna, zawarta w korze pędów i korzeni oraz w niedojrzałych owocach, podawana w dawkach leczniczych, wpływa na obniżenie ciśnienia krwi, wzmożenie wydzielania soków żołądkowych, jelitowych, a także żółci. Przynosi efekty w leczeniu gośćca, kamicy nerkowej podagry i chorobach nerek. Sok i suszone owoce dodane do herbaty mają działanie przeciwgorączkowe.

Liście krzewów berberysu zbieramy w maju i w czerwcu. Po wysuszeniu, w przewiewnych, suchych pomieszczeniach, przechowujemy je w papierowych torebkach, dokładnie zamkniętych, które umieszczamy w ciemnym i suchym miejscu. Zebrane w sierpniu i we wrześniu owoce, zanim w pełni dojrzeją, suszymy w temperaturze około 30 stopni Celsjusza i dosuszamy w temperaturze około 60 stopni Celsjusza. Dodanie do suszonych owoców suszonej mięty lub łyżeczki soli, zapobiegnie ich pleśnieniu. Zapasy wykorzystujemy w ciągu roku. Jeśli szukasz więcej inspiracji, przeczytaj o tawule gęstokwiatowej w tym artykule.

Berberys pospolity – smaczne i zdrowe przepisy

Zastosowanie owoców berberysu w naszej kuchni jest sposobem na uatrakcyjnienie codziennej diety i dostarczenie organizmowi sporej dawki witamin. Owoce należy odpowiednio przygotować – dokładnie umyć i usunąć pestki.

• Kompot z owoców berberysu – sporządzamy z 1 kg zebranych owoców, które zalewamy ½ litra wody, z dodatkiem ½ szklanki cukru. Kompot powinien gotować się około pół godziny. Gorący, nalewamy do wyparzonych słoików. Tak przygotowany napój jest smacznym i orzeźwiającym dodatkiem, np. do deserów lub gorącym napojem, który warto spożywać, chcąc uchronić się przed przeziębieniem. Jeśli szukasz inspiracji, sprawdź informacje o bukszpanie na żywopłot zebrane w tym artykule.
• Konfitury – przygotowanie wymaga zachowanie proporcji: 1 szklanka cukru oraz 1 szklanka wody na 1 szklankę owoców berberysu. Z cukru i wody należy sporządzić gorący syrop, którym zalewamy owoce.  Gotujemy przez chwilę i zostawiamy pod przykryciem do następnego dnia. Przez 3 kolejne dni konfitury smażymy. Gotowe, przechowujemy w szczelnych słoiczkach.
• Nalewka – ½ kg owoców berberysu zwyczajnego mieszamy z ½ kg cukru. Tak przygotowane owoce przekładamy do szklanego słoja lub gąsiora na wino i po dwóch tygodniach dodajemy ½ l wódki, ¼ l spirytusu. Całość odstawiamy na miesiąc, w ciemne miejsce. Po upływie tego czasu nalewkę filtrujemy, przelewamy do butelek i odstawiamy na 3 miesiące. Owoce nadają się do wykorzystania, np. jako dodatek do ciast.

Literatura:

1. D. Remesowa, Z. Osvald, Leksykon krzewów liściastych, Warszawa 2004.
2. Park Arboretum w Prószkowie, Opole 2001.
3. W. Grochowski, Jadalne owoce leśne, Warszawa 1988.