Bodziszek

Bodziszek - opis, zdjęcia, sadzenie, uprawa, ciekawostki

Bodziszek to popularna roślina bylinowa w Polsce rosnąca w naturze, jak i w ogrodach. Liczy wiele gatunków, które tolerują odmienne warunki. Kolory kwiatów także mogą mieć liczne barwy. Niektóre rosną w słońcu, inne w półcieniu, a nawet w cieniu. Jedno je łączy – niskie wymagania co do uprawy. Stanowi wspaniałą ozdobę przez długi czas w ogrodzie. Przyjrzyjmy się bliżej tej popularnej i wartej uwagi roślinie.

Bodziszek (łac. Geranium) - charakterystyka rośliny

To bylina ogrodowa bardzo chętnie sadzona w ogrodach przydomowych. Są trwałe i długo kwitną. Ich wymagania co do uprawy są bardzo małe. Każdy poradzi sobie z ich pielęgnacją.

Bodziszek znany jest niemal na każdym kontynencie. Najwięcej z nich rośnie w strefie klimatu umiarkowanego. Liczy przeszło tysiąc gatunków o zróżnicowanych wymaganiach. Zaledwie kilkanaście z nich rośnie w naszym kraju. Nazwa byliny wywodzi się z Grecji od słowa ‘geranos’ co tłumaczymy na słowo ‘żuraw’. Ma to związek z owocami rośliny, które kształtem przypominają dziób tego ptaka.

Bodziszek kwitnie w okresie od czerwca do sierpnia lub nawet września. Jego kwiaty mają pięć płatków, na długich szypułkach i mają około 5 cm średnicy. Środek kwiatu to urokliwy słupek, z dziesięcioma pręcikami. Wysokość byliny zależnie od gatunku będzie osiągała od 20 do 80 cm. Kwiaty są delikatne o kolorach od purpury, fioletu, niebieskiego po biały z widocznymi żyłkami.

Liście bodziszka mają kolor jasnozielony i pokryte są meszkiem. Ich kształt jest postrzępiony. Co ciekawe liście niektórych gatunków zmieniają kolor jesienią na pomarańczowo-czerwony. Liście bodziszka korzeniastego mają zdolność odstraszania swoim aromatem komarów i ślimaków.

Bardzo charakterystyczne są owoce tej rośliny. Są długie skierowane ku górze i dojrzewając pękają. Tym samym rozsiewają samodzielnie nasiona. Do tego mają wykształcone narządy typu haczyki, dzięki którym mogą np. przyczepić się zwierząt lub człowieka i przenosić się jeszcze dalej.

Uprawa bodziszków

Wzrost bodziszków jest dość szybki. Bardzo łatwo pokrywają powierzchnię wokół siebie. Stąd niższe gatunki stosuje się, jako roślinę okrywową. Z kolei te osiągające 25-30 cm mają raczej zastosowanie na rabatach. Sprawdzą się też na obsadzenia skalniaków (gatunki ciepłolubne) oraz na tzw. łąki kwietne. Bodziszki wyglądają najlepiej  posadzone po kilka sadzonek obok siebie. Pojedynczy okaz nie zagęści się tak, aby utworzyć barwny dywan lub rabatę. Pamiętajmy, że kwiaty są delikatnej urody.

Wszystkie gatunki bodziszków mają małe wymagania uprawowe. Urosną na każdej glebie. Nie tolerują jednie zbyt wilgotnych i ciężkich ziem. Świetnie radzą sobie zarówno w letnich upałach jak i polskich zimach.

Jeśli chodzi o nawożenie, to wystarczy kompost domowej roboty lub zwykły nawóz do roślin ogrodowych, kwitnących.

Co do stanowiska to zależnie od gatunku:

• słoneczne  np. bodziszek wspaniały, bodziszek czerwony
• półcień np. bodziszek łąkowy, bodziszek korzeniasty, bodziszek wspaniały, bodziszek himalajski,
• cień: np. bodziszek żałobny, bodziszek korzeniasty., bodziszek himalajski.

Rozmnażanie bodziszków

Rozmnażanie bodziszki  jest naprawdę proste, ponieważ robi się to zwykle przez podział kęp. Należy je oczywiście wykopać z ziemi oraz podzielić. Trzeba uważać, by nie zniszczyć korzeni przy rozdzielaniu. Podziału dokonuje się wiosną i sadzi na stałe miejsce.

Wysiew nasion jest czasochłonny, dlatego robią to raczej tylko doświadczeni ogrodnicy. Roślina sama ładnie się rozmnaża wokoło przez wspomniane wcześnie pękające torebki owocowe. Nasiona z tych torebek wręcz strzelają na odległość.

Popularne gatunki uprawiane w Polsce

Bodziszek czerwony (łac. geranium sanguineum)

spotykany w naturalnych siedliskach i uprawie ogrodowej w Polsce. To jeden z wyższych przedstawicieli gatunku, bo mierzy od 20-40 cm wysokości. Nazwa wzięła się od koloru liści jesienią. Jego kwiaty mają kolor jasnoróżowy lub fioletowo czerwony. Kwietnie do września. Odporny na niskie temperatury i susze. Lubi stanowisko słoneczne oraz półcieniste.

Bodziszek korzeniasty (łac. geranium macrorrhizum)

Jego cechą charakterystyczną jest to, że wyjątkowo szybko i gęsto się rozkrzewia. Jego forma jest bardzo dywanowa. Mierzy maksymalnie 25-30 cm. Liście wydzielają miłą woń. W medycynie i kosmetyce wykorzystuje się je przy olejkach zapachowych. Kwiaty bodziaszka korzeniastego są różowoczerwone lub w odmianie ‘white ness’ białe. Można je podziwiać tylko do lipca. W stanie dzikim spotykamy go na obszarze południowej i zachodniej Europy.

Bodziszek łąkowy (łac. geranium pratense)

Jest wysoki bo mierzy do 70 cm wysokości. Jego kwiaty także są dość spore. Mają kolor fioletowo niebieski z widocznym żyłkowaniem. W uprawie ogrodowej kwiaty są biało fioletowe. Kwiaty można podziwiać tylko od czerwca do sierpnia. Preferuje wilgotniejszą  glebę niż pozostałe gatunki. Co do stanowiska to najlepsze będzie w półcieniu. W Polsce spotykany na południu i na nizinach.

Bodziszek wspaniały (łac. geranium x magnificum)

Ten gatunek również jest dość wysoki – mierzy do 70 cm wysokości. Ma spore kwiaty o niebieskofioletowym kolorze z żyłkami. Kwitnie tylko jeden miesiąc tzn. w czerwcu. Stanowisko dla niego to słońce  i półcień.

Bodziszek kantabryjski  (łac. geranium x cantabrigiense)

To średniej wielkości bodziszek. Dorasta do 50 cm. Ma formę gęstych kęp. Zachwyca fioletowo-różowym kolorem kwiatów. Nadaje się do okrywania ziemi, bo pięknie się krzewi. Jesieniom liście zmieniają barwę na pomarańczową.

Bodziszek wielkopłatkowy (łac. geranium platypetalum)

Charakteryzuje się ogromnymi kwiatami o barwie fioletowoniebieskiej. Jego wzrost to około 60 cm. Kwiaty podziwiać można do końca czerwca.  Jesienią liście zmieniają kolor. Gatunek ten pochodzi z terenów azjatyckich. Został zaadaptowany do krajowych warunków.

Bodziszek himalajski (łac. geranium himalayense)

Zgrabny  o rozłożystym pokroju. Mierzy do 40 cm wysokości. Kwiaty o fioletowo niebieskim kolorze zobaczyć można do końca lipca. Środek kwiatu ma kolor purpurowy. Znana jest też  odbmiana niebieska z białym środkiem – ‘Jonhson’s Blue’. Najlepiej sprawdzi się w słonecznym miejscu. Poradzi sobie jednak w półcieniu oraz cieniu. W naturze spotykany na obszarze Himalajów.

Bodziszek żałobny (łac. geranium phaeum)

Charakteryzuje go ciemnofioletowy kolor kwiatów. Bywa, że wyglądają jak czarne. Stąd nazwa gatunku. Może urosnąć do 60-70 cm. Lubi półcień oraz cień. W naturze znany jest na obszarze południowej Polski.

Bodziszek cuchnący (łac.geranium robertianum)

Ma małe, różowe kwiaty. Cały pokrój jest niski do 25 cm. W naszym kraju zalicza się go do roślin pospolitych i porasta niemal cały kraj. Nie uprawia się go w ogrodach. Spotykany w lasach, poboczach, zaroślach, w pobliżu żywopłotów. Co ciekawe wykazuje właściwości lecznicze w ziołolecznictwie, gdyż ma działanie antyseptyczne oraz przeciwzapalne. Nazwa pochodzi od jego zapachu.

Bodziszek drobny (łac. geranium pusillum)

Mierzy do 20 cm i ma małe, różowe kwiaty.  Raczej jednoroczny i nie uprawiany w ogrodach. Występuje w naturze w suchych miejscach, w otoczeniu zarośli i na nieużytkach. Uznawany za chwast. Kwitnie do października na fioletowo. Zabiera z gleby azot i wapń. Jest to szkodliwe dla roślin rosnących wokół.

Bodziszek rozłogowy (łac. Geranium soboliferum)

Ma najbardziej rozłożyste pędy ze wszystkich bodziszków. Średnica rośliny osiąga około 0,5 metra. Preferuje cień i półcień. Pochodzi z górzystych terenów Japonii. Rzadko spotykany w Polsce.

Bodziszek – uprawa i pielęgnacja

Uprawa bodziszka w ogrodzie

Bodziszek to popularna bylina ogrodowa. Jego łacińska nazwa – geranium – pochodzi od greckiego słowa geranos, co oznacza żurawia. I nie ma w tym chyba nic niezwykłego, bo wystarczy spojrzeć na owoce bodziszka, których wygląd nasuwa na myśl właśnie tego ptaka.

Ze względu na to, że bodziszek ogrodowy nie ma dużych wymagań glebowych, często bywa sadzony w parkach, na skwerach i w ogrodach. Uprawa bodziszka nie jest trudna ani skomplikowana. Dlatego wybierając ten kwiat, możemy mieć pewność, że doskonale poradzi sobie na każdym stanowisku.

Bodziszek lubi stanowiska nasłonecznione, ale niektóre gatunki dobrze czują się również w cieniu. Dlatego te rośliny ozdobne bywają wykorzystywane jako uzupełnienie pustych miejsc pod drzewami i krzewami, gdzie inne rośliny niezbyt dobrze rosną.

Bylina ta nie jest wymagająca, jeśli chodzi o glebę. Uprawa bodziszka sprawdzi się na prawie każdym rodzaju podłoża, od żyznego, poprzez średnio urodzajne, aż po piaszczyste. Bodziszek doskonale znosi krótkotrwałe okresy suszy, nie lubi natomiast terenów podmokłych lub często zalewanych.

Jak pielęgnować bodziszka? Walory dekoracyjne rośliny

Ci, którzy nigdy nie mieli styczności z bodziszkiem, często zastanawiają się jak pielęgnować ten kwiat, aby obficie kwitł i stanowił piękną dekorację w ogrodzie. Otóż uprawa bodziszka nie wymaga stosowania szczególnie trudnych i czasochłonnych zabiegów pielęgnacyjnych. Wystarczy, że zapewnimy mu umiarkowanie wilgotne podłoże i odpowiednią ilość składników odżywczych. Warto bowiem wiosną, tak jak wszystkie inne rośliny ozdobne, zasilić go niewielką ilością nawozu organicznego, za co odpłaci się bardziej intensywnym kwitnieniem.

Bodziszek geranium od wczesnej wiosny zdobi ogrody oryginalnymi, pierzastymi liśćmi. Liście te jesienią przebierają barwę rudo-pomarańczową, co stanowi szczególnie cenną dekorację w ogrodach o tej porze roku.

W czerwcu bylina obsypuje się dziesiątkami niewielkich, subtelnych kwiatów, które przybierają barwę od białej, poprzez różową, czerwoną, niebieską aż do fioletowej. Kwiaty osadzone na długich łodygach, są doskonale widoczne spośród zwartej kępy liści. Bogactwo odmian bodziszków pozwala tworzyć z nich piękne, wielobarwne kompozycje w ogrodach i na tarasach.

Bodziszek – rozmnażanie i wszechstronne zastosowanie

Bodziszek ogrodowy może być rozmnażany na kilka sposobów. Najłatwiejszy z nich to podział karpy korzeniowej. Wczesną wiosną wykopujemy całą karpę z gruntu i rozrywamy ją na części. Nowe sadzonki umieszczamy w żyznym podłożu, zasypujemy ziemią i podlewamy. Już po kilku dniach sadzonki zaczynają wypuszczać liście i stają się nowymi roślinami.

Te rośliny ozdobne możemy rozmnażać również przez wysiew nasion, które pozyskujemy jesienią z dojrzałych torebek nasiennych dorosłych osobników. Należy jednak zachować szczególną ostrożność podczas zbierania nasion, gdyż w pełni wykształcone owocostany bodziszka pękają przy dotknięciu i wysypują swą zawartość na ziemię.

Aby uprawa bodziszka z nasion powiodła się, należy najpierw przeprowadzić ich stratyfikację w niskiej temperaturze. Najlepiej wówczas przechować nasiona przez kilka tygodni w lodówce, a następnie wczesną wiosną wysiać do doniczek lub do inspektu.

Wyższe odmiany bodziszka bywają stosowane jako rośliny ozdobne do nasadzeń rabatowych, tworząc efektowne kompozycje z innymi roślinami. Gatunki o niższym pokroju sadzi się w ogrodzie jako rośliny okrywowe. Często też bywają one stosowane jako kwiat na obwódki i wypełnienie pustych miejsc w zacienionych zakątkach ogrodów.

Istnieją gatunki bodziszków, np. kwiat bodziszek bałkański, które wydzielają olejki eteryczne odstraszające komary i inne owady. Warto więc sadzić je w ogrodach w okolicach tarasów i miejsc, w których często wypoczywamy. Bodziszek bałkański nie jest nietolerowany również przez koty, dlatego posadzony w ogrodzie odstraszy te nieproszone zwierzęta, które często rozkopują i niszczą rabaty kwiatowe.

Niektóre gatunki cechują się właściwościami leczniczymi. Pomagają w zwalczaniu problemów dermatologicznych oraz schorzeń układu moczowego. Pomagają regulować gospodarkę wodną w organizmie, oczyszczają pęcherz i nerki oraz drogi moczowe z zanieczyszczeń mineralnych.

Najpopularniejsze gatunki i odmiany bodziszków w ogrodach i w naturze

Bodziszek wspaniały, bodziszek żałobny i bodziszek łąkowy – gatunki o wysokim wzroście

Bodziszek geranium to jedna z niewielu roślin, która posiada takie bogactwo różnorodnych gatunków. Jest ich około 400, różniących się kolorem, kształtem liści i kwiatów oraz wielkością.

Jednym z najwyższych i najczęściej spotykanych w ogrodach bodziszkiem jest bodziszek wspaniały. Bylina ta osiąga od 40 do 70 cm wysokości i tworzy okazałe luźne kępy dekoracyjnych liści, które jesienią bardzo ładnie się przebarwiają.

Bodziszek wspaniały odznacza się również bardzo efektownym kwitnieniem. Jego kwiat dorasta do średnicy 5 cm i przybiera kolor fioletowo – niebieski z charakterystycznymi ciemniejszymi żyłkami. Te rośliny ozdobne doskonale prezentują się na rabatach liściastych, tworząc piękne, barwne akcenty. Kwitną w okresie od czerwca do sierpnia.

Bodziszek żałobny (geranium phaeum) to również wysoka, oryginalna odmiana bodziszka o nietypowych fioletowo – bordowych kwiatach, zebranych po dwa na długich szypułkach. Kwitnie do maja do sierpnia, ale przy sprzyjającej pogodzie, może powtórzyć kwitnienie w październiku. Bylina tworzy rozległe, okazałe karpy o ok. 70 cm wysokości.

Bodziszek łąkowy (geranium pratense) charakteryzuje się wysokim wzrostem (do 80 cm) i fioletowoniebieskimi kwiatami z jaśniejszymi unerwieniami. Jesienią liście tej byliny przebarwiają się na żółto i czerwonawo. Kwiat ten doskonale sprawdza się w ogrodach naturalistycznych.

Bodziszek czerwony i bodziszek korzeniasty – gatunki o niższym pokroju

Uprawa bodziszka krwawego (bo tak również nazywany jest bodziszek czerwony) jest niezwykle łatwa. Bylina ta dobrze rośnie w każdym środowisku, dlatego idealnie nadaje się zarówno na rabaty, jak i do ogrodów skalnych, a także na obsadzanie murków. Osiąga wysokość ok. 40 cm.

Kwiat tego bodziszka jest różnobarwny, w zależności od gatunku. Odmiana Max Frei kwitnie na czerwono, Elke na różowo, a Album na biało.

Bodziszek czerwony (geranium sanguineum) kwitnie długo i obficie. Jego kwiat pojawia się już w maju i utrzymuje się aż do września.

Bodziszek korzeniasty wytwarza duże, owłosione, klapowane, prawie okrągłe liście o średnicy około 5 cm, które tworzą gęste kępy i pięknie pachną. U niektórych odmian jesienią przebarwiają się na kolor czerwony. Bodziszek korzeniasty rozkłada na ziemi długie łodygi, które kształtem przypominają korzenie (stąd nazwa gatunku). W miesiącach maj i czerwiec bylina obsypuje się obficie różowo – czerwonymi kwiatami.

Bodziszek korzeniasty wytwarza kilka oryginalnych odmian. Odmiana o nazwie Czakor charakteryzuje się pięknymi kwiatami w kolorze biskupim, które pojawiają się na roślinie w maju i utrzymują się do czerwca. W ramach tego gatunku spotkać można również odmiany o subtelnych białych kwiatach (White Ness). Tworzą one kobierce śnieżnobiałych kwiatów, co daje niesamowity efekt w ogrodzie.

Bodziszek cuchnący, bodziszek drobny, leśny i błotny – występowanie w naturze

Bodziszek cuchnący to roślina rosnąca w środowisku naturalnym. Występuje przy leśnych drogach, w zaroślach oraz na terenach zacienionych, np. przy starych murach czy skałach.

Ten gatunek bodziszka znalazł szerokie zastosowanie w zielarstwie i medycynie ludowej. Od wieków stosowano go jako lek na bielactwo, problemy jelitowe, choroby układu moczowego, a nawet schorzenia reumatyczne. Można go używać również do leczenia opuchlizny, ran, wrzodów oraz krwawień i siniaków.

Roślina wytwarza różowy kwiat, który utrzymuje się na roślinie aż do września. To właśnie ta część rośliny posiada najwięcej substancji o dobroczynnym działaniu, takich jak flawonoidy, witaminę C, kwasy fenolowe czy maltol.

Bodziszek drobny to niewielkich rozmiarów jednoroczna lub dwuletnia roślina, która występuje na terenach przydrożnych, łąkach, na gruzowiskach. W naturze często zasiedla również pola uprawne. Pojawia się w zbożach, koniczynie, lucernie, roślinach okopowych czy na plantacji buraków.

Dziko rosnącym gatunkiem jest również bodziszek leśny, mający swe siedliska (podobnie jak bodziszek błotny) w lasach liściastych, na łąkach i w zaroślach. Obydwa te gatunki bywają wykorzystywane w ogrodach do nasadzeń naturalistycznych.

Inne oryginalne gatunki bodziszków

Na szczególną uwagę zasługuje bodziszek himalajski i bodziszek wielkopłatkowy z uwagi na piękny, dwubarwny kwiat, który jest większy niż u innych gatunków. Bodziszek wielkopłatkowy wytwarza kwiaty niebieskofioletowe z czerwonymi żyłkami, natomiast himalajski charakteryzuje się niebieską ich barwą z purpurowym środkiem.

Innym ciekawym gatunkiem bodziszka jest bodziszek kantabryjski, który wyróżnia się charakterystycznym zapachem. Z uwagi na to, że bodziszek kantabryjski ma małe zapotrzebowanie na wilgoć, może być sadzony na skalniakach i w ogrodach żwirowych.

Wielu początkowych ogrodników często zastanawia się jak pielęgnować bodziszki w swoich ogrodach. Okazuje się, że uprawa bodziszka jest bardzo łatwa, ze względu na niewielkie wymagania tej rośliny. Dlatego zachęcamy, aby sadzić tę roślinę na rabatach oraz tarasach i korzystać z jej uroków już od wczesnej wiosny.