Buraki

Buraki - odmiany, wymagania, wysiew, uprawa, ciekawostki

Buraki są jednym z najpopularniejszych warzyw w Polsce, które są nie tylko chętnie uprawiane w naszych ogrodach, ale również wykorzystywane w wielu przepisach. Warto sprawdzić, w jaki sposób możemy hodować buraki, a także jakie posiadają one wartości odżywcze oraz właściwości zdrowotne.

Buraki - charakterystyka

W zależności od gatunku roślina potrafi dorastać nawet do 2 metrów wysokości. Buraki wyróżniają się skrętoległymi liśćmi. W okresie kwitnienia pojawiają się drobne kwiaty, które najczęściej tworzą kłosy. Po okresie kwitnienia rosną owoce, które w środku posiadają tylko jedno nasiono.

Zastosowanie buraka jest uzależnione od konkretnego gatunku, a nawet odmiany. Najczęściej wykorzystuje się go jako warzywo w kulinarnych przepisach. Jednak niektóre odmiany buraka znajdują także zastosowanie jako roślina pastewna lub wykorzystywana w przemyśle cukrowniczym do produkcji cukru.

Popularne gatunki i odmiany buraka

W Polsce buraki, chociaż są bardzo popularne, tak naprawdę wszystkie odmiany wywodzą się od jednego gatunku, którym jest burak zwyczajny (Beta vulgaris). Jest to najczęściej roślina jednoroczna, zdecydowanie rzadziej dwuletnia, którą w warunkach naturalnych spotyka się na terenie Europy, Bliskiego Wschodu, a także w Indiach. Buraki zwyczajne wyróżniają się spichrzowym korzeniem, który jest jadalny. Jeżeli roślina nie zostanie zebrana, w kolejnym roku można doczekać się niepozornych kwiatów, których następstwem są owoce jednonasienne.

Do popularnych odmian buraka zwyczajnego zalicza się m.in.:

• Burak ćwikłowy Betina - wyróżniający się kulistym kształtem
• Burak ćwikłowy czerwony Cylindra - o cylindrycznym kształcie
• Burak ćwikłowy czerwony Opolski - o podłużnym kształcie
• Burak liściowy Rhubarb Chard czerwony - jadalną częścią są ogonki liściowe, a także blaszki liściowe
• Burak ćwikłowy czerwony Bona - odmiana późna, która wyróżnia się kulistym kształtem, a także słodkim smakiem
• Burak ćwikłowy czerwony Chrobry - odmiana wyróżniająca się kulistym korzeniem, który nadaje się do bezpośredniego spożycia.
• Burak ćwikłowy czerwony Egipski - roślina wyróżnia się spłaszczonym korzeniem. Jest rośliną dwuletnią, dlatego można zdecydować się zarówno na zbiór jesienny, ale i również wczesnowiosenny.

Uprawa buraka w ogrodzie

Burak ćwikłowy czerwony jest najczęściej wybieraną odmianą buraka zwyczajnego, na którą decydujemy się uprawę w naszym ogrodzie. Najwcześniej wysiew możemy zaplanować w drugiej połowie kwietnia. Natomiast w zależności od odmiany, najpóźniejszy wysiew warto zaplanować w lipcu, a czasem nawet w sierpniu. Buraki najlepiej będą rosły na stanowisku słonecznym. Ważne jest, aby buraki miały żyzne podłoże o obojętnym odczynie.

Buraki nie powinny być wysiewane w zacienionych miejscach, a także podłożu o kwaśnym odczynie. Ponadto bardzo dużym wrogiem jest susza. Dlatego buraki potrzebują regularnego podlewania. Jeżeli zależy nam na dobrym rozwoju buraków, a także jeszcze lepiej ochronie przed chorobami oraz szkodnikami, warto dobierać burakom odpowiednie warzywa lub inne rośliny, które będziemy sadzić po sąsiedzku.

Warzywo najlepiej będzie rosło w pobliżu rzodkiewki, truskawek, czy też grochu. Korzystnie na buraki będą oddziaływać także takie rośliny jak kalarepa, kminek, koper, a także czosnek. Natomiast nie powinniśmy sadzić naszych buraków w sąsiedztwie marchwi, ziemniaków, czy też pomidorów. Nie ma problemu z tym, aby sadzić buraki w jednym miejscu, jednak powinniśmy koniecznie pamiętać o płodozmianie, który występuje co 2 lata.

Wartości odżywcze buraka

Buraki są niezwykle cenionymi warzywami ze względu na to, jakie witaminy, a także pozostałe wartości odżywcze są w stanie nam zapewnić. W 100 gramach buraków zawartych jest zaledwie 44 kalorie. Warto mieć na uwadze, aby patrząc na to, jakie wartości odżywcze posiada, należy wziąć pod uwagę, że surowy burak będzie bogatszy w konkretne witaminy niż gotowane warzywa.

Jeżeli chodzi o witaminy, to burak jest nieocenionym źródłem witaminy C, A, E, K oraz B6. Ponadto spożywając buraka, który jest surowy, zapewnimy sobie wyższe wartości kwasu foliowego, niacyny, tiaminy, a także ryboflawiny. Należy również mieć na uwadze, że wartości odżywcze, jakie znajdują się w burakach, to także minerały. Do nich zalicza się głównie żelazo, fosfor, cynk, sód, a także potas. Ponadto buraki są bogate w magnez o takiej samej wartości niezależnie od tego, czy surowe.

Właściwości zdrowotne

Skoro już wiemy, jak wiele różnych właściwości zdrowotnych posiadają buraki, a także jakie witaminy są zawarte w tych warzywach, koniecznie powinniśmy sprawdzić, w jakich sytuacjach ich spożywanie jest szczególnie zalecane. Dzięki temu możemy zachować odpowiednią profilaktykę zdrowotną, ale jednocześnie zminimalizować wiele różnych objawów pewnych chorób i dolegliwości.

Buraki są zalecane szczególnie w przypadku:

• Profilaktyki przeciwnowotworowej - doskonale wiemy, że wolne rodniki są niezwykle szkodliwe dla naszego organizmu, ale również mogą stać się przyczyną zachorowania na nowotwory. Dlatego warto wykorzystać właściwości zdrowotne buraków, aby zahamować rozwój wolnych rodników. Ponadto ze względu na żelazo zawarte w burakach, poprawia się stan osób, które są w trakcie chemioterapii, a ich ulega poprawie.
• Anemii - szczególnie wywołanej, gdy żelazo jest na bardzo niskim poziomie. Codzienne spożywanie buraków poprawia zdrowie również u osób walczących z białaczką. Najlepiej w takiej sytuacji sprawdzi się surowy burak, z którego można przyrządzić świeżo wyciskany sok.
• Menopauzy - kobiety wchodzące w okres przekwitania, zaczynają cierpieć na różnego rodzaju dolegliwości, takie jak uderzenia gorąca, osteoporoza, czy też różnego rodzaju bóle. Zarówno gotowane, jak i również surowe buraki doskonale wpływają na zdrowie kobiety ze względu na zawarte w warzywach witaminy oraz żelazo.
• Zakwaszenia organizmu - nadmiar szkodliwych składników, które powodują zakwaszanie organizmu, nie tylko obniżają odporność, ale również mogą prowadzić do pojawienia się nowotworów. Dlatego jeżeli mamy skłonność do nabiału, słodyczy lub tłustych dań, warto wypijać surowy sok z buraka lub zajadać gotowane buraki wraz z innymi warzywami. Dochodzi do zmniejszenia poziomu zakwaszenia organizmu i przywrócenia odpowiedniego poziomu zasad.
• Chorób układu oddechowego - jeżeli walczymy z dolegliwościami ze strony układu oddechowego spowodowanymi bakteriami lub wirusami, warto poprawić swoje zdrowie regularnym spożywaniem buraków. Surowy sok z buraka doskonale sprawdzi się również, gdy walczymy z kaszlem i chcemy się wspomóc naturalnymi środkami wykrztuśnymi.
• Nadwagi - gotowane buraki, a także spożywanie soku z buraka doskonale sprawdzi się u osób walczących z otyłością. Warzywo pomaga zredukować poziom cholesterolu we krwi, a także minimalizuje przykre dolegliwości ze strony układu trawiennego, do których zalicza się między innymi zgaga.

Gotowane czy burak surowy - jak wygląda gotowanie?

Wiedząc już jakie buraki posiadają cenne właściwości zdrowotne, a także że są niesamowitym źródłem takich składników jak żelazo, kwas foliowy lub witaminy, warto sprawdzić, jak najkorzystniej wpłyną na nasze zdrowie. Czy najlepsze będą buraki gotowane, czy jednak surowe. Okazuje się, że gotowanie buraków nie wpływa niekorzystnie na żelazo oraz inne mikroelementy. Jednak z drugiej strony należy wziąć pod uwagę, że woda po gotowaniu buraków również posiada właściwości zdrowotne, ponieważ jakaś część witamin i pozostałych składników odżywczych się wypłukuje.

Dlatego, jeżeli chcemy zjeść gotowane buraki, to najlepiej na nasze zdrowie wpłynie gotowanie buraków na zupy. Ponieważ sok, który się uwalnia podczas procesu, również stanie się częścią naszego posiłku. Gotowanie buraków powinno trwać około godziny na wolnym ogniu. Warto warzywa pozostawić w skórkach, ponieważ zawierają one najwięcej witamin i mikroelementów. Oczywiście nie zawsze gotowanie jest potrzebne, ponieważ coraz popularniejsze jest wyciskanie soku ze świeżych owoców i warzyw. Takie soki niezwykle korzystnie wpływają na nasze zdrowie. Jeżeli jednak chcemy złagodzić smak buraków, przed wyciśnięciem soku zaleca się ich gotowanie.

Buraki to rośliny o wielu zaletach. Nie sprawiają wielu trudności podczas uprawy. Dzięki temu można je sprowadzić do ogrodu czy na działkę. Zawierają witaminy i wartości odżywcze. To sprawia, że wzmacniają układ krwionośny. Nie należy oczywiście zapominać o ich szerokim zastosowaniu kulinarnym. W związku z tymi zaletami opisujemy uprawę i pielęgnację buraków. Wymieniamy ich właściwości i przedstawiamy ciekawe przepisy na smaczne potrawy.

Buraki – charakterystyka i właściwości

W Polsce, praktycznie w każdym regionie, uprawiane są buraki zwyczajne i ćwikłowe. W zależności od systemu klasyfikacji są zaliczane do rodziny komosowatych lub szarłatowatych. Wszystkie popularne odmiany pochodzą od buraka dzikiego. Zaliczają się do nich oczywiście również buraki liściowe. Naturalnym środowiskiem buraka dzikiego jest Bliski Wschód oraz Indie, okolice Morza Kaspijskiego i wybrzeża Morza Śródziemnego. Odmiany zwyczajne to okazy jednoroczne lub dwuletnie. Ich górne liście są duże, jajowate i mają pofalowane brzegi. Dolne łodygowe są podłużne lub lancetowate. Jadalny korzeń spichrzowy mięsisty i pękaty. Kwiaty zebrane w wiechy pojawiają się w drugim roku uprawy.

Zanim przejdziemy do zasad uprawy trzeba wspomnieć, co zawierają korzenie buraków. Po pierwsze są to witaminy z grup A, B, C w tym również kwas foliowy. Tymczasem odmiany liściowe, tak zwana boćwina jest źródłem witamin A, C, K oraz B. Obie oferują niewielkie ilości żelaza a ponadto inne wartości odżywcze. Jest to między innymi wapń, potas, mangan, magnez, miedź, fluor oraz sód. W burakach ćwikłowych znajduje się też błonnik, białko, beta-karoten, węglowodany i cukry. Spore nagromadzenie pożytecznych składników sprawia, że opisywane rośliny wykazują właściwości zdrowotne.

Przede wszystkim czerwone buraczki są znakomitym środkiem krwiotwórczym, pomimo tego, że nie zawierają dużo żelaza. Zatem ich spożywanie zapobiega powstawaniu i zwalcza anemię. Uważa się też, że wspomagają leczenie białaczki. Z całą pewnością są silnym przeciwutleniaczem. Zwiększają przyswajanie tlenu wspomagając w ten sposób układ krwionośny. Sok z buraka podnosi poziom tlenku azotu, jest, więc polecany osobom z nadciśnieniem. Te warzywa pod każdą postacią oczyszczają organizm z toksyn i są niskokaloryczne. Jednakże ich nadmierne spożycie może działać przeczyszczająco.

Uprawa buraka ćwikłowego

Buraki ćwikłowe cieszą się w Polsce ogromną popularnością. Dlatego też zajmiemy się zasadami ich uprawy. Na początek trzeba wiedzieć, że nie należy sadzić ich po sobie oraz po roślinach kapustnych i korzeniowych. Buraki w tunelach i inspektach wysiewa się od połowy lutego do końca marca. W otwartym gruncie wysiew prowadzi się od połowy kwietnia do czerwca. Drugim terminem jest koniec lipca i początek sierpnia. Nasiona umieszcza się w rzędach, co 20-40 cm na głębokości do 3 cm. Gdy pojawią się 2-3 liście trzeba wykonać przerywkę. Wtedy pozostawia się rośliny w rzędzie, co 4-6 cm. Buraki ćwikłowe kiełkują w temperaturze 8°C a najlepiej wzrastają w 11-18 stopniach.

Stanowisko pod uprawę buraków powinno być ciepłe i nasłonecznione. Należy unikać miejsc zacienionych z roślinnością o dużym zagęszczeniu. Gleba musi być żyzna i wilgotna. Rośliny nie tolerują ziemi ciężkiej i bardzo mokrej. Nie lubią też nadmiernego zakwaszenia. Dlatego właśnie odczyn podłoża musi utrzymywać się w okolicach obojętnego. Zalecany przedział pH to 6,5-7. Warto wiedzieć, że najlepszym sąsiedztwem dla buraków jest cebula zwyczajna, kalarepa, seler i ogórki. Można je sadzić również po rzodkiewce i sałacie. Wymagania za już nami a przed nami pielęgnacja. Składa się w zasadzie z trzech czynności.

Jednym z podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych w uprawie buraków jest odchwaszczanie. Te rośliny źle reagują na konkurencję. W uprawach przydomowych i ogrodowych chwasty usuwa się ręcznie. Kolejną ważną czynnością jest regularne podlewanie. Czerwone buraczki ćwikłowe bardzo nie lubią suszy. Niedobory wody znacząco zmniejszają plony. Trzeba też pamiętać o nawożeniu. Opisywane rośliny przy wytwarzaniu liści zużywają sporo azotu. Mimo tego trzeba uważać z jego podawaniem, buraki mają tendencję do gromadzenia szkodliwych azotanów. Zasilanie można wykonywać za pomocą nawozów mineralnych lub naturalnego kompostu.

Nie tylko gotowane buraki

Sałatka z buraków to prawdziwy klasyk. Do jej przygotowania, poza gotowanym głównym składnikiem, potrzebna będzie cebula, jabłka, oliwa i wybrane przyprawy. Cebulę trzeba pokroić w kostkę, pozostałe składniki zetrzeć na tarce. Po wymieszaniu wszystkiego z przyprawami sałatka z buraków jest gotowa. Poza tym znanym daniem warto, sprawdzić też inne przepisy na wykorzystanie zdrowych warzyw. Jedną z ciekawszych potraw jest buraczkowy chłodnik. Świetnie schładza organizm w upalne dni. Dostarcza sporo energii, przy czym jest lekkostrawny. Nie należy oczywiście zapominać o tradycyjnym barszczu czerwonym.

Gotowane buraki w postaci sałatki czy zupy są powszechnie znane. Nie każdy jednak wie jak smakują kiszone buraki. Przygotowuje się je praktycznie tak samo jak ogórki kiszone. Nie jest to, więc skomplikowany proces. Buraki trzeba umyć, obrać i pokroić. Następnie umieszcza się je w słoiku wraz z czosnkiem, liściem laurowych i ziarnami pieprzu. Całość zalewa się wodą z solą. Słoik pozostawia się w temperaturze pokojowej do momentu rozpoczęcia fermentacji. Po tym przenosi się go do chłodniejszego pomieszczenia. Po 2-3 tygodniach kiszone buraki są zdatne do spożycia.

Bogaty w witaminy i minerały sok z buraka występuje dwóch wersjach. W pierwszej pozyskuje się go z surowych warzyw. Przydatna okazuje się tu sokowirówka lub wyciskarka. Drugą wersją jest sok z kiszonki opisywanej powyżej. Zakwas z buraków można spożywać bez jakiejkolwiek dalszej obróbki. Inną ewentualnością jest przygotowanie z niego zupy. Zakwas z buraków nie wyczerpuje możliwości wykorzystania opisywanego warzywa. Piecze się je z kozim serem lub przygotowuje wegetariańskie burgery. Ciekawe walory smakowe wykazuje kiszony barszcz czerwony. Poza sprawdzonymi przepisami warto też szukać nowych rozwiązań.