Ciemiernik

Ciemiernik – odmiany, charakterystyka, uprawa, porady

Ciemiernik to ciekawa roślina, którą można hodować w przydomowym ogródku. Mimo że jest oryginalna i niepowtarzalna, rzadko spotyka się ją w polskich domach. Jak wygląda uprawa ciemierników? Kiedy sadzić roślinki? Czy pielęgnacja ciemierników będzie kłopotem dla osób zaczynających przygodę z ogrodnictwem? Sprawdź najważniejsze informacje na ten temat.

Ciemiernik w ogrodzie – sprawdź, jak wygląda roślina!

Charakterystyka ciemierników, krok po kroku

Ciemiernik to mrozoodporna roślina, która należy do rodziny jaskrowatych. Charakterystyczne dla roślin jest kwitnienie, które przypada na okres zimowy. To jeden z nielicznych kwiatów zakwitających niemal w samo Boże Narodzenie. Wśród ciemierników najbardziej znana jest odmiana biała, nazywana „Różą Bożego Narodzenia” – pomówimy o niej w dalszej części tekstu. Ciemiernik swoimi pięknymi kwiatami potrafi cieszyć oczy aż do wiosny. Efektowne są również jego liście, które rosną nawet do 20 cm długości – oczywiście w zależności od odmiany. Ciemierniki wspaniale prezentują się w nasadzeniach naturalistycznych (np. na skalniaku). Fantastycznie wyglądają też w doniczkach i pojemnikach, uprawiane na balkonie lub tarasie. Niektórzy decydują się hodować je w domach. Przy domowej uprawie trzeba jednak pamiętać o tym, że ciemierniki są trujące. Bezpośrednie spożycie rośliny grozi poważnym zatruciem. Dlatego nie poleca się uprawy ciemierników w mieszkaniach ze zwierzętami i małymi dziećmi.

Najpopularniejszy w Polsce jest ciemiernik biały. Nazwa związana jest z niesamowitymi, dużymi kwiatami rośliny, które ozdabiają ją między listopadem a grudniem. Białe kwiaty często wykorzystywane są do różnych dekoracji bożonarodzeniowych. Mają nawet do 7 cm średnicy. Co ciekawe, białe kwiaty z czasem przybierają barwę jasnego różu. Pod koniec kwitnienia robią się jasnozielone. Ciemierniki są odporne na zmienne warunki atmosferyczne, a także niską temperaturę. Odmiana z białym kwiatami dorasta maksymalnie do 30 cm wysokości. Jej liście są podzielone, zimozielone i duże, ze skórzastą powłoczką. Ciemiernik biały to wyjątkowy kwiat, który wspaniale prezentuje się w mieszkaniu jako roślina doniczkowa. Gdy zakwitnie, może stać się niepowtarzalną dekoracją wigilijnego stołu.

Uprawa ciemierników w ogrodzie – które odmiany są najlepsze?

Ciemierniki dzielą się na ok. 20 różnych gatunków. Na dziko można je spotkać w Azji Mniejszej i Europie. W naszym kraju najbardziej znany jest ciemiernik biały. Jest też dużo innych odmian, na które warto zwrócić uwagę:

• Ciemiernik ogrodowy (mieszańcowy) – efektowna roślina, która dzieli się na kilka podgatunków. Jej kwiaty mogą być różowe, purpurowe, ciemnobordowe, białe i nakrapiane. W przeciwieństwie do „Róży Bożego Narodzenia” ciemiernik mieszańcowy zimą może przemarzać w Polsce.
  
• Ciemiernik cuchnący – nazwa rośliny wzięła się od ostrej woni jej wysuszonego kłącza. Ciemiernik należy do rodziny jaskrowatych i jest zimozielony. W Polsce nie rośnie na dziko, ale chętnie uprawiany jest jako roślina ozdobna.
  
• Ciemiernik czerwonawy – nazywany również purpurowym. Roślina jest nieduża (do 40 cm wysokości) i bardzo wytrzymała. Kwitnienie przypada na przełom lutego i marca. Ciemiernik wyróżnia się ciemnoczerwonymi pąkami oraz ciemnozielonymi liśćmi. Najlepsze dla niego stanowisko do rozwoju powinno być żyzne, wilgotne i przepuszczalne.

Pielęgnacja, uprawa i przesadzanie ciemiernika – to warto wiedzieć!

Jak uprawiać i kiedy sadzić ciemierniki?

Polacy najczęściej uprawiają roślinę w przydomowych ogródkach. Ciemiernik coraz częściej pojawia się też jednak w naszych mieszkaniach. Zwykle zobaczyć go można w grudniu, ponieważ wiele osób ozdabia rośliną stół na Boże Narodzenie. Uprawa na co dzień nie sprawdza się u każdego. Ciemierniki uwielbiają mieć dużo przestrzeni, rozrastając się na boki. Dotyczy to jednak głównie odmiany białej – ciemierniki cuchnące w ogóle nie nadają się do uprawy domowej.Niezależnie od gatunku, ciemierniki powinny mieć zapewnione odpowiednie warunki do rozwoju. Oto najważniejsze, co powinno się zapamiętać:

• Ciemierniki uwielbiają żyzną i przepuszczalną glebę. Powinna zostać odpowiednio przygotowana, a także nawożona. Najlepsze dla roślin są nawozy wieloskładnikowe.
  
• Glebę trzeba ściółkować. Mimo że ciemierniki nie przepadają za dużą ilością wody, ziemia powinna być cały czas wilgotna.
  
• Większość ciemierników doskonale czuje się w półcieniu. Właśnie takie stanowisko najlepiej wpływa na ich kwitnienie. Można sadzić je np. pod drzewem albo krzewem. Jedynie ciemiernik korsykański musi mieć duży dostęp do światła słonecznego.
  
• Rośliny zwykle są mrozoodporne. Bywają jednak odmiany ciemierników, które prawdopodobnie nie przetrwają ostrej zimy (np. wschodni albo cuchnący).

Ciemierniki można uprawiać z nasion. Dobrym pomysłem będzie też jednak popędzenie ich w doniczce. Po uzyskaniu sadzonki można umieścić ją w dowolnej części ogrodu. Ciemierniki należy sadzić powoli i ostrożnie. Po pierwsze, rośliny mają delikatne korzenie, które są podatne na uszkodzenia. Po drugie, niektóre odmiany nie lubią przenoszenia i dotykania ziemi wokół. Muszą mieć zatem specjalne miejsce, którego nikt i nic nie będzie ruszać. Ciemierniki najlepiej sadzić w sierpniu, gdy rośliny przekwitną. Należy jednak zrobić to odpowiednio wcześnie, aby ciemierniki nie zaczęły nowej wegetacji lub nie weszły w stan spoczynku. Na szczęście sadzonki przyjmują się łatwo bez względu na to, jaką odmianę ciemiernika wybierzesz. Przesadzanie nie powinno zatem sprawić problemu nawet amatorowi ogrodnictwa.

Chcesz mieć piękne ciemierniki? Musisz więc o tym pamiętać!

Pielęgnacja ciemierników nie należy do skomplikowanych. Nie musisz spędzać kilkunastu godzin miesięcznie na doglądaniu i zajmowaniu się roślinami. Wystarczy systematycznie podlewać ciemierniki oraz je ściółkować. Rośliny muszą mieć wilgotne podłoże, jednak nie jest wskazane ich przelewanie. Ziemia nie może być ani za mokra, ani za sucha. Musisz więc znaleźć tzw. złoty środek i nauczyć się rozsądnego, umiarkowanego podlewania. Nawożenie ciemierników wystarczy przeprowadzać raz w roku, aby rośliny odwdzięczyły się pięknym wyglądem. Idealnie sprawdzają się do tego np. granulowane nawozy. Upewnij się, że dedykowane są jednak wyłącznie roślinom kwitnącym. Nawóz w małej ilości trzeba rozsypać wokół ciemierników. Dzięki temu rośliny urosną.

Kwiat wcale nie musi być cięty, żeby dobrze wyglądać. Jesienią należy jednak usuwać największe liście – te, które najwyżej wybijają. Jeśli posiadasz odmianę później rosnącą, możesz zrobić to również początkiem wiosny. Dzięki temu, że do pąków dotrze więcej promieni słonecznych, ciemierniki będą mieć więcej kwiatów. To wystarczy, aby napawać się urokiem kwitnących roślin. Nie można również zapominać o okrywaniu ciemierników zimą. Mimo że rośliny są wytrzymałe, ich korzenie czasami mogą przemarzać. Właśnie dlatego zaleca się porządną wyściółkę między ciemiernikami. Najlepiej użyć do tego gałązek drzewek iglastych lub liści.

Ciemiernik biały (helloborus niger) i inne popularne gatunki

Najbardziej popularnym gatunkiem, który najczęściej pojawia się w uprawie w Polsce, jest ciemiernik biały. Jego łacińska nazwa Helleborus niger odnosi się do jego czarnych korzeni, jednak polska – ciemiernik biały jest związana z pięknymi, białymi kwiatami, które zdobią go od listopada do grudnia, jest więc często wykorzystywany jako dekoracja w okresie Bożego Narodzenia. Ciemiernik biały ma bardzo ciekawe kwiaty. Początkowo białe, z biegiem czasu różowieją, by pod koniec okresu kwitnienia stały się jasnozielone. Jest to wyjątkowa bylina, odporna na niskie temperatury i kiepskie warunki atmosferyczne, ponieważ Helleborus niger pochodzi z Alp.

Jak wygląda ciemiernik biały?

Ciemiernik biały (helloborus niger) jest byliną osiągającą maksymalnie 20-30 cm wysokości. Wytwarza grube, dość duże, podzielone liście, które mają skórzastą powierzchnię. Są dość ozdobne i zimozielone – to roślina, która jest najlepszą ozdobą zimowego ogrodu czy tarasu. Jego kwiaty są bardzo duże, mogą mieć nawet 7 cm średnicy. Wspaniale się prezentują osadzone parami lub po trzy sztuki na wierzchołkach pędów. Ciemiernik biały często można spotkać jako roślinę doniczkową – zakwitły jest wspaniałą dekoracją świątecznego stołu. Jeśli interesuje cię także uprawa innych roślin doniczkowych, sprawdź porady dotyczące pielęgnacji guzmanii, które znajdziesz w tym artykule.

Ciemiernik ogrodowy

Kolejnym gatunkiem, który zasługuje na uwagę jest ciemiernik ogrodowy. Jest to gatunek powstały w wyniku licznych krzyżówek przeprowadzanych przez botaników i genetyków. Nazwa ciemiernik ogrodowy obejmuje mnóstwo różnego rodzaju odmian o wyjątkowych kwiatach, utrzymujących się w licznych kolorach: biały, różowym, żółtym, purpurowym czy bordowym. W ostatnim czasie na rynku pojawił się ciemiernik ogrodowy o kwiatach nakrapianych, takie odmiany także cieszą się ogromnym powodzeniem.

Ciemiernik ogrodowy to nieco większa krzewinka, która może mieć nawet 50-70 cm wysokości. Bardzo popularny w Europie, u nas nie cieszy się aż tak dużym powodzeniem, chociaż można go z sukcesem uprawiać w cieplejszych częściach kraju. Ciemiernik ogrodowy ma bardzo podobne liście do tych, które ma ciemiernik biały czy jego kuzyn ciemiernik cuchnący, tak samo wyglądają kwiaty. Roślina jest jednak nieco bardziej wrażliwa, a okres kwitnienia jest zróżnicowany pod względem odmiany.

Mniej powszechne gatunki: ciemiernik cuchnący i ciemiernik korsykański

W uprawie w Polsce można spotkać także dwa inne gatunki: ciemiernik cuchnący i ciemiernik korsykański.

Ciemiernik cuchnący (Helleborus foetidus)

Ciemiernik cuchnący naturalnie pochodzi z Europy, w Polsce także dobrze sprawdza się w uprawie. Można uprawiać go w ogrodzie, jest wspaniałą dekoracją późną jesienią i zimą. Ciemiernik cuchnący ma naprawdę wyjątkowe liście, które są ozdobne przez cały rok. Ponadto bardzo atrakcyjny jest w czasie kwitnienia, które przypada na okres od lutego do kwietnia. Ciemiernik cuchnący to jedna z tych roślin, które kwitną najwcześniej, nawet kiedy leży jeszcze śnieg. Ma wyjątkowe kwiaty, jasnozielone z czerwonym szlaczkiem na brzegach, który dodaje im niezwykłego uroku. Bylina ciemiernika cuchnącego ma około 50 cm wysokości, jej liście są ciemnozielone i bardzo błyszczące, kształtem przypominają te, które ma ciemiernik ogrodowy.

Ciemiernik korsykański (Helleborus argutifolius)

Na uwagę zasługuje także ciemiernik korsykański, gatunek kwitnący już w styczniu, kończący kwitnienie w marcu. Jego kwiaty mają wyjątkowy kolor, żółtozielony i dość intensywny. To gatunek, który najbardziej różni się od pozostałych, jego ozdobne, piłkowane liście bardziej przypominają ostrokrzew niż ciemiernik ogrodowy. Dodatkowo ciemiernik korsykański jest dość wysoki i ma specyficzne wymagania uprawne. W ogrodzie musi rosnąć w ciepłym i bardzo mocno nasłonecznionym miejscu.

Ciemiernik wschodni (Helloborus orientalis)

W uprawie bardzo rzadko spotyka się jeszcze jeden gatunek – ciemiernik wschodni, zwany także ciemiernikiem orientalnym. Ciemiernik wschodni także jest byliną. Chociaż ciemiernik wschodnizachowuje bardzo wiele podobieństw do innych gatunków (prawdopodobnie to właśnie na jego podstawie zaczęto badania, w wyniku których powstał ciemiernik ogrodowy), jest dość charakterystyczny. Przede wszystkim ciemiernik wschodni wytwarza kwiaty, które osadzają się w swojego rodzaju niby-grona po 3-4 sztuki. Mogą być także skierowane w dół. Najczęściej mają zielony kolor, chociaż czasami przebarwiają się na kremowo lub zdobią się czerwonawymi plamkami. Ciemiernik wschodni kwitnie wiosną – pierwsze kwiaty pojawiają się już w lutym, ale apogeum kwitnienia przypada na marzec i kwiecień.

Ciemiernik w ogrodzie czy w doniczce?

Ciemierniki najczęściej uprawia się w ogrodzie, jednak coraz częściej można spotkać rozkwitłe rośliny w doniczce. W sprzedaży pojawiają się najczęściej podpędzone egzemplarze, które zdobią stół na Boże Narodzenie. Na stałe jednak uprawa w doniczce nie zawsze się sprawdza, rośliny lubią mieć przestrzeń i często się rozrastają w duże kępy. Ciemiernik cuchnący i ciemiernik wschodni raczej w ogóle nie występują w uprawie pojemnikowej, jednak na przykład ciemiernik biały czy ogrodowy w doniczce to w zasadzie standard. Można je spotkać nawet w większych marketach, nie tylko w sklepach ogrodniczych. Jeśli planujesz aranżację ogrodu, sprawdź także cennik popularnych roślin, który znajdziesz w tym artykule.

Jak uprawiać ciemierniki?

Obojętnie w jaki sposób uprawiane, ciemierniki, niezależnie od gatunku czy odmiany, muszą mieć zapewnione odpowiednie warunki. Przede wszystkim preferują glebę przepuszczalną i żyzną, najlepiej odpowiednio przygotowaną i wzbogaconą o nawóz wieloskładnikowy dla roślin kwitnących. Podłoże powinno być ściółkowane, bo chociaż ciemierniki nie lubią zbyt dużo wody w podłożu, gleba musi być odpowiednio wilgotna przez cały czas. Większość z gatunków dobrze czuje się w półcieniu, gdzie najobficiej kwitną, można wyznaczyć miejsce na sadzenie pod różnymi krzewami i drzewami. Wyjątkiem jest ciemiernik korsykański, który musi mieć zapewnione mnóstwo słońca. Rośliny są najczęściej dobrze mrozoodporne, jednak niektóre gatunki, jak ciemiernik cuchnący czy ciemiernik wschodni mogą nie wytrzymywać najbardziej srogich zim.

Kiedy sadzić ciemierniki?

Ciemierniki uprawia się z nasion, jednak warto je podpędzić w doniczce. Dopiero otrzymaną sadzonkę umieszcza się na wybranym miejscu. Sadzenie należy przeprowadzić bardzo ostrożnie, z wielu powodów. Pierwszym z nich jest fakt, że ciemiernik ma bardzo delikatny system korzeniowy, który łatwo uszkodzić w czasie umieszczania sadzonki w ziemi. Należy także bardzo starannie wybrać miejsce dla tych zimowych piękności. Ciemierniki, na przykład ciemiernik wschodni, nie znoszą przesadzania, nie lubią także poruszania gleby wokół nich, więc powinny mieć starannie wyselekcjonowane miejsce dla siebie.

Kiedy sadzić ciemierniki? Najlepiej zrobić to w sierpniu, już po przekwitnięciu roślin, za to na tyle wcześnie, by nie zdążyły jeszcze wejść w stan spoczynku ani rozpocząć nowej wegetacji, która w ich przypadku czasami zaczyna się jesienią. Sadzonki przyjmują się dość łatwo i jest to niezależne od odmiany ani gatunku. W sierpniu także dzieli się zbyt rozrośnięte kępy ciemierników i rozsadza się sadzonki uzyskane w taki sposób.

Łatwa uprawa: kilka podstawowych zasad

Pielęgnacja ciemiernika jest bardzo prosta. W zasadzie uprawa tej rośliny nie oznacza, że będziesz musiał spędzić całe godziny w ogrodzie, zajmując się roślinkami. W zasadzie najważniejszą zasadą jest regularne podlewanie i ściółkowanie. Ciemierniki potrzebują odpowiednio wilgotnej gleby, nie lubią jednak być przelane, więc należy podlewać je rozsądnie. Ponadto nie musisz się nimi jakoś szczególnie zajmować, nawożenie przeprowadza się tylko raz w roku. Najlepiej sprawdzają się granulowane nawozy do ogrodowych roślin kwitnących, które rozsypuje się w niewielkiej dawce wokół krzewinek. Poprawa bujności roślin będzie szybko zauważalna. Więcej porad na temat pielęgnacji roślin zebraliśmy dla ciebie w tym miejscu.

Ciemierniki nie potrzebują też cięcia, warto jednak jesienią usuwać ich największe liście, które wybijają się najwyżej. W przypadku gatunków lub odmian, które kwitną później, można robić to także wczesną wiosną. Dzięki temu roślina będzie miała więcej kwiatów, ponieważ do pąków będzie docierało więcej słońca. To wystarczy, by móc cieszyć się jej pięknem w czasie kwitnienia.

Kolejną ważną zasadą uprawy ciemiernika jest okrywanie na zimę. Chociaż jest to roślina bardzo wytrwała i wytrzymała, może okazać się, że płytko ułożony i wątły system korzeniowy przemarznie. Dlatego należy dokładnie wyściółkować przestrzenie między roślinami, najlepiej liśćmi lub gałązkami drzewek iglastych.

Ciekawostka: gatunki ciemiernika o właściwościach leczniczych

Ciemiernik to grupa gatunków, które są rozsiane po całym świecie. W Polsce także kilka z nich można spotkać w formie dzikiej, zwłaszcza w Bieszczadach. Uważa się, że liście gatunków dzikich mają właściwości lecznicze, w wielu krajach prowadzona jest także uprawa z przeznaczeniem na cele farmaceutyczne.

Ciemiernik purpurowy

Jednym z ważnych gatunków flory Bieszczad jest ciemiernik czerwony, który pojawia się także pod nazwą ciemiernik purpurowy. Jest to roślina o niezbyt dużych walorach estetycznych, ma fioletowo-czerwone listki okwiatu. Ciemiernik czerwony pojawia się w miejscach, gdzie gleba jest uboga w składniki odżywcze, porasta także wyższe części gór. Ciemiernik czerwony jest rośliną trującą, zawiera mnóstwo szkodliwych alkaloidów, które mogą spowodować paraliż mięśni i w wyniku tego śmierć. W małych ilościach ma działanie pobudzające, wywołuje niepokój. Mimo to ciemiernik czerwony bywa wykorzystywany w medycynie, robi się z niego leki nasercowe. Uważa się także, że to skuteczny środek w walce z pasożytami.

Ciemiernik kaukaski

Kolejnym gatunkiem, który jest ceniony za właściwości lecznicze jest ciemiernik kaukaski. Jak sama nazwa mówi, pochodzi z Kaukazu, w Polsce raczej się nie pojawia. Znany jest pod rosyjską nazwą moroznik, jako ciemiernik kaukaski występuje dużo rzadziej. Nie ma większych wartości ozdobnych, jednak jest wykorzystywany w farmakologii. Uważa się, że sproszkowane liście ciemiernika mają działanie odchudzające. Ciemiernik kaukaski także jest uznany za roślinę trującą, dlatego preparaty z jego udziałem powinny być spożywane pod opieką lekarza, należy także bardzo skrupulatnie przestrzegać polecanej dawki. Więcej ziół i roślin leczniczych zebraliśmy dla ciebie w tym miejscu.